Trkiye Enerji Piyasas 4562 ve 4628 6446 sayl

Türkiye Enerji Piyasası, 4562 ve 4628 /6446 sayılı Kanun ile Sanayi Bölgelerinin Faaliyetleri Muhsin ERSOY Başkan Danışmanı OSBÜK Eğitim Programı Nisan 2013

Türkiye Ekonomisi - Dünya Ekonomileri 2

EPDK Görevleri 10. Yıl § EPDK, elektrik, doğal gaz petrol ve LPG piyasasının düzenleyicisi ve denetleyicisidir. § EPDK’nın hedefleri: § Mali açıdan güçlü, istikrarlı ve rekabetçi enerji piyasalarının oluşturulması. § Enerjinin tüketicilere yeterli düzeyde, kesintisiz. kaliteli ve ekonomik olarak sunulmasının sağlanması § Sürdürülebilir bir enerji altyapısının kurulması ve işletilmesi. 3

Enerji Sektörü Türkiye’nin Lokomotifi Ø Ülkemizin kalkınmasında daha önce tekstil, inşaat ve otomotiv gibi sektörler lokomotif rol oynarken artık bu rolü enerji sektörü üstlenmiştir. Ø Sanayi üretimindeki büyüme oranı içerisinde en yüksek payı enerji sektörü almaya başlamıştır. Ø Sanayi üretimi geçen yılın şubat ayına göre yüzde 4. 4 oranında artarken bu oranın alt sektörlerdeki dağılımına baktığımızda en büyük artış yüzde 11. 4 oranı ile enerji sektöründen gelmiştir. 4 www. epdk. gov. tr

Enerji Köprüsü Türkiye 5

ELEKTRİK PİYASASI

Kişi Başı Elektrik Üretimi 7

Türkiye - Kişi Başı Elektrik Tüketimi 2010 yılı: 2. 685 k. Wh/kişi 2011 yılı: 3. 039 k. Wh/kişi 2012 yılı: 3. 199 k. Wh/kişi 8

Elektrik Piyasası Reformu 10. Yıl Elektrik Piyasası YİD Kanunu Özel sektörün (No: 3996) Kanunu (No: elektrik 4628)8) faaliyeti Yİ Kanunu: 3096 (No : 4283) 1984 1997 Özel sektöre dağıtım ve üretim, dağıtım işletmeciliğinin önü açıldı. EPDK TEDAS 2001 TEAS Strateji Belgesi 2003 Mali Uzlaştırma Ve EÜAS Serbest tüketici Tebliği TEİAS TETAS 2004 YEK F-BSR Değişikliği Gün öncesi (No: 6094) piyasasıDUY Nakdi Teminat uygulama mekanizması Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK) (No: 5346) 2005 2006 2008 Dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi başlangıcı Strateji Belgesi uygulaması 2009 2010 2011 2013 42 küçük HES siözelleştirilmesi % 100 Liberalleşme (özelleştirme+ Piyasa mekanizmaları) 9

10 th Anniversary TALEP TAHMİNLERİ (YÜKSEK-DÜŞÜK SENARYO) 433. 900 GWh 398. 160 GWh Explore Turkey, 2012

Elektrik Sektörü Toplam Finansman İhtiyacı 11

DOĞAL GAZ PİYASASI

Doğal Gaz Piyasa Yapısı 13

Ulusal Doğal Gaz Tüketim Tahmini ve Gerçekleşme Değerleri (Sm 3) Yıllar Tahmin Gerçekleşme Sapma Yüzdesi Bir Önceki Yıla Göre Tüketim Değişimi 2004 23. 200. 000 22. 272. 528. 240 - % 4, 00 + 1. 334. 528. 240 2005 25. 800. 000 27. 348. 213. 942 % 6, 00 +5. 075. 685. 702 2006 30. 100. 000 30. 982. 063. 980 % 2, 93 + 3. 633. 850. 038 2007 36. 200. 000 35. 394. 878. 230 - % 2, 22 + 4. 412. 814. 250 2008 37. 500. 000 36. 865. 051. 313 - % 1, 69 + 1. 470. 173. 083 2009 35. 000 35. 218. 839. 390 % 0, 63 - 1. 646. 211. 924 2010 37. 000 37. 447. 746. 095 % 1, 11 + 2. 192. 278. 980 2011 39. 000 44. 145. 580. 829 % 13, 19 + 6. 697. 834. 733 2012 48. 500. 000 - - - 14

Doğal Gaz Boru Hatlarımız Azerbaycan M BC BC 16 M M BC 14 Rusya Fed (Mavi Akım) 6. 6 Rusya Fed (6 BCM+ 8 BCM) M M BC LNG (Cezayir +Nijerya) 10 5. 2 BC M BC 16 Turkmenistan Irak M BC Mısır? + 10 ? Muhtemel Gaz Kaynakları Mevcut Hatlar (Plateau Period) 15

PETROL PİYASASI

10. Yıl Petrol Piyasası Lisans Verileri Lisans Türü Sayısı Bayilik Taşıma Dağıtıcı Depolama Madeni yağ Serbest kullanıcı İhrakiye teslimi İletim Rafinerici Toplam 12855 110 53 108 296 53 62 27 6 13570 17

Petrol Boru Hatlarımız IA R GA GEORGIA L BU Kırklareli CE E RE Zonguldak Edirne İstanbul Bartın Samsun G Amasya Sakarya Çanakkale Ankara Bursa İzmir Afyon Konya Gümüşhane Sivas Erzincan Kırşehir E Turgutlu Kayseri Nevşehir D Malatya Aksaray Adıyaman Kahramanmaraş Şelmo Karaman Ceyhan Gaziantep İskenderun Şanlıurfa B SYRIA A: A : I. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL 40" 641 KM B: B : II. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL 46" 656 KM C: D: D : BATMAN-DORTYOLCRUDEOIL OILPL PL BAKU TBILISI CEYHAN CRUDE OIL PL PL 30"-42"-46“ 1076 KM 18“ Kars Horasan F A Şırnak Mardin IRAQ 71 MTA CAPACITY 50 MTA CAPACITY 511 KM 4. 5 MTA 4. 5 CAPACITY MTA CAPACITY 448 KM 7. 2 MTA 7. 2 CAPACITY MTA CAPACITY 6"-9 5/8"-12“ 41 KM 0. 8 MTA 0. 8 CAPACITY MTA CAPACITY E: CEYHAN-KIRIKKALE CRUDE OIL PL 24" F: SELMO-BATMAN CRUDE OIL PL 18“ C Erzurum Diyarbakır Batman Muğla Antalya Artvin Bayburt Yozgat Kırıkkale Eskişehir Aliağa Ardahan Trabzon Ordu 24" 18

ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ PROJELERİ NABUCCO Nabucco Projesi, Hazar Havzası, Orta Doğu ve Mısır doğal gazının Türkiye ve Doğu Avrupa üzerinden Avrupa pazarlarına taşınması projesidir. Yaklaşık 3. 300 km uzunluğunda olması beklenen boru hattının, Gürcistan-Türkiye veya İran-Türkiye sınırından başlaması ve Avusturya Baumgarten’da sonlanması planlanmaktadır. Kapasitesi 31 bcm olarak öngörülen boru hattının toplam maliyetinin ise yaklaşık 8 milyar Avro olacağı tahmin edilmektedir. NABUCCU ORTAKLIK YAPISI BOTAS (Türkiye) 16, 67% Bulgarian Energy Holding (Bulgaristan) 16, 67% MOL (Macaristan) 16, 67% OMV (Avusturya) 16, 67% TRANSGAZ (Romanya) 16, 67% RWE (Almanya) 16, 67% Hükümetler arası anlaşma ve Proje Destek Anlaşmaları imzalandı. 19

ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ PROJELERİ TRANS-ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI ØProje 17 Kasım 2011 tarihinde düzenlenen 3. Karadeniz Enerji ve Ekonomi Forumu’nda ilan edilmiştir. Ø 26 Aralık 2011 tarihinde ise Türkiye ve Azerbaycan arasında bir anlaşma imzalanarak boru hattını inşa edecek ve işletecek şirketin kurulmasına karar verilmiştir. v. Azerbaycan’dan Avrupa’ya Türkiye üzerinden doğal gaz taşınması, v. Gaz Tedariği: Shah Deniz II, v. Planlanan kapasite: 16 -24 bcm/yıl, v Beklenen maliyet: USD 5 -7 milyar, v. Faaliyete geçme: 2017. 20

LPG PİYASASI

LPG Piyasası Lisans Verileri Lisans Türü Sayısı 72 LPG Dağıtıcı 81 LPG Depolama 44 LPG Taşıma 9751 LPG Oto gaz Bayilik 11 LPG Tüpü İmalatı 114 LPG Tüpü M. Tamiri Bakımı Toplam 10073 22

Dünyada LPG Kullanımı Türkiye Güney Kore’den sonra en çok oto gaz tüketilen ülke! 2009 WLPG raporu 23

Düzenlenen piyasalar ve Sonuçlar… Ø Türkiye Dünya enerji kaynaklarının üretim ve tüketim noktaları arasında bulunmaktadır ve enerji ticaret merkezi olma konumundadır, Ø Hızla büyüyen bir iç pazara, milli gelire, ihracata ve genç nüfusa sahip olan ülkemizde elektrik enerjisi talebi her yıl yüzde 7 -8 oranlarında artmaktadır, Ø Üstelik, enerjide daha rekabetçi ve serbest bir piyasa oluşturulmasına yönelik siyasi irade ve işleyen piyasa kanunları bulunmaktadır, Ø Doğal Gaz ithalatının serbest bırakılması ile Türkiye önemli bir gaz ticaret merkezi haline gelecektir ve bu kapsamda, transit iletime ilişkin mevzuat çalışmalarının tamamlanması beklenmektedir. Ø Türkiye, dünya genelinde enerji yatırımı yapmak için en uygun ülkelerdendir. 24

Yeni Elektrik Piyasası Kanunu

4562 Sayılı OSB Kanunu Alt yapı tesisleri kurma, kullanma ve işletme hakkı Madde 20 – OSB’lerin ihtiyacı olan elektrik, su, kanalizasyon, doğalgaz, arıtma tesisi, yol, haberleşme, spor tesisleri gibi alt yapı ve genel hizmet tesislerini kurma ve işletme, kamu ve özel kuruluşlardan satın alarak dağıtım ve satışını yapma, üretim tesisleri kurma ve işletme hakkı sadece OSB’nin yetki ve sorumluluğundadır. Ancak, atıkların ortak arıtma tesisinin kabul edebileceği standartlara düşürülmesi amacıyla münferiden ön arıtma tesisi yapılması gerekir. OSB’de yer alan kuruluşlar, alt yapı ihtiyaçlarını OSB’nin tesislerinden karşılamak zorundadır. OSB’nin izni olmaksızın alt yapı ihtiyaçları başka bir yerden karşılanamaz ve bu amaçla münferiden tesis kurulamaz. Bu kuruluşlar kendilerine tahsis edilen alt yapı kullanma hakkını başka kuruluşlara devir ve temlik edemez ve başkalarının istifadesine tahsis edemez. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir. 26

4628 ve Yeni 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu / OSB Organize sanayi bölgelerince yürütülebilecek faaliyetler (MADDE 13) (1)12/4/2000 tarihli ve 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa göre kurulan organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerinden Kurumun yönetmelikle belirleyeceği şartları sağlayanlar 6102 sayılı Kanun hükümlerine göre şirket kurma şartı aranmaksızın, onaylı sınırları içerisinde, Kurumdan üretim ve/veya dağıtım lisansı alarak üretim ve/veya dağıtım faaliyetlerinde bulunabilir. (2) Dağıtım lisansı sahibi olmayan organize sanayi bölgesinin onaylı sınırları içindeki dağıtım faaliyeti, ilgili dağıtım şirketi tarafından yürütülür. Bu durumdaki organize sanayi bölgeleri, katılımcılarından dağıtım bedeli talep edemez, katılımcılarının serbest tüketici olmaktan kaynaklanan haklarını kullanmalarına ve elektrik piyasalarında faaliyet göstermelerine engel olamaz. (3) Dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgesi katılımcılarından serbest tüketici sınırını aşan tüketiciler, tedarikçilerini seçme hakkını, organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğine dağıtım bedeli ödemek kaydıyla kullanabilir. 27

4628 ve Yeni 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu / OSB (4) Organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğinin üretim veya dağıtım lisansı alması için sağlaması gereken özel şartlar, lisans alınmasına ilişkin usul ve esaslar, ürettiği veya serbest tüketici sıfatıyla temin ettiği elektrik enerjisinin; katılımcılarının kullanımına sunulmasına, dağıtım bedellerinin belirlenmesine, organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğinin bu madde kapsamında gerçekleştirebileceği faaliyetlere ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir. (5) Dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgesinin onaylı sınırları içerisinde olup, bedelsiz olarak veya sembolik bedelle TEDAŞ’a devredilen dağıtım tesislerinin mülkiyeti ve işletme hakları Kurul tarafından belirlenecek süre içerisinde devir tarihinden itibaren yapılan yatırım tutarlarının finansal maliyetlerinin eklenmesiyle bulunacak olan bedelle ilgili organize sanayi bölgesine devredilir. (6) Organize sanayi bölgesi tüzel kişiliği, katılımcılarının elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla tüketim miktarına bakılmaksızın serbest tüketici sayılır. 28

6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ne değiştirdi ?

Yeni Elektrik Piyasası Kanunu? § 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, elektrik sektörünün ve piyasasının dinamik yapısına uyum amacıyla 2001 yılından beri 8 kez değiştirilmiş ve Kanun mevcut haliyle çok karmaşık hale gelmiş ve köklü değişiklik yapma ihtiyacı doğmuştur. § Bu bakımdan Kanun 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu adıyla yeniden yazılmış ve TBMM tarafından kabul edilmiştir. 30

Yeni Kanun Değişikliği Mevcut Kanun TEİAŞ Sistem İşletmecisi Piyasa İşletmecisi Taslak Kanun TEİAŞ Sistem İşletmecisi EPİAŞ Piyasa İşletmecisi 31

Yeni Kanun Değişikliği § Önlisans Uygulaması: Üretim tesislerine yönelik olarak, tüm idari ve bürokratik iş ve işlemlerin tamamlanması veya tesisin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkının elde edilebilmesi amacıyla lisanstan önce 24 aylık süre için verilmek üzere önlisans uygulaması getirilmektedir. § Henüz sonuçlandırılmamış üretim lisansı başvuruları önlisans başvurusu olarak kabul edilecektir. 32

Yeni Kanun Değişikliği § Otoprodüktör lisansı kaldırılıyor, ancak; § Üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin tesislerinde ürettiği enerjiyi iletim veya dağıtım sistemine çıkmadan kullanması kaydıyla (aynı barada olması) sahip olduğu, kiraladığı, finansal kiralama yoluyla edindiği veya işletme hakkını devraldığı tüketim tesislerinin ihtiyacını karşılamak için gerçekleştirdiği üretim, nihai tüketiciye satış olarak değerlendirilmez. § Otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişilere, mevcut lisanslarındaki hakları korunarak bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde resen ve lisans alma bedeli alınmaksızın üretim lisansı verilir. 33

Yeni Kanun Değişiklikleri § Hali hazırda serbest tüketicilere satışlar; üretim, toptan ve perakende satış lisansı sahipleri yoluyla yapılmaktadır. Serbest tüketici limitinin her yıl indirilmesi suretiyle Strateji Belgesinde belirtildiği üzere 2015 yılında tamamen sıfır olması öngörülmektedir. § Mevcut Toptan Satış ve Perakende Satış lisansları resen ve bedelsiz olarak tedarik lisanslarına dönüştürülecektir. Toptan Satış Lisansı Tedarik Lisansı Perakende Satış Lisansı 34

Yeni Kanun Değişiklikleri § Mevcut kanunda; lisanssız üretim kapsamında 500 k. W ve altı kurulu gücünde yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olan elektrik üretimi yeni kanunda 1 MW’a yükselmektedir. 1 MW 0, 5 MW § Aynı şekilde kurulu gücü 50 k. W ve altında olan mikrokojenerasyon tesislerinin kurulu güç sınırı 100 k. W’a çıkmaktadır. 100 k. W 50 k. W 35

Yeni Kanun Değişiklikleri § Kamulaştırma kararları ve işlemleri mevcut kanunda EPDK tarafından yapılırken yeni kanunda; § Önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişilerin, önlisans ve lisansa konu faaliyetleri için gerekli olan kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar, Hazineye ait taşınmazlar dışındaki kamu kurum veya kuruluşlarına ait taşınmazlar ve Hazinenin mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlar üzerinde irtifak hakkı tesisi, kullanma izni verilmesi veya kiralama yapılabilmesine ilişkin talepleri Kurum tarafından değerlendirilecek ve uygun görülmesi hâlinde Kurul tarafından kamu yararı kararı verilecek, § Kamulaştırma işlemleri ise üretim lisansı sahibi şirketler için Maliye Bakanlığı, dağıtım lisansı sahibi şirketler için ise TEDAŞ tarafından yapılacaktır. 36

Sonuç “Serbest piyasa oluşumu; rekabet olgusunun yerleştiği, özelleştirmede nihai hedeflere ulaşıldığı ve piyasanın kendisini yönettiği ve piyasaların gözlendiği ancak karışılmadığı bir mekanizma kurulduğunda tamamlanmış olacaktır. ” 37

Elektrik İletim/Dağıtım Şebekelerine OSB’lerin bağlantıları, Sistem kullanım ve bağlantı anlaşmaları uygulamaları Muhsin ERSOY Başkan Danışmanı OSBÜK Eğitim Programı Nisan 2013

Sunum planı Ø Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik çerçevesinde şebeke bağlantıları, Ø İletim sistem kullanım ve bağlantı anlaşmaları, cezai şartlar. 39

OSB’lerin Elektrik Sistemlerine Bağlantısı (Yönetmelik 12. madde) (1) Organize Sanayi Bölgeleri; Ø a) Mülkiyeti, işletme ve bakımı kendisine veya TEİAŞ’a ait transformatör/transformatörler iletim sistemine iletim gerilimi seviyesinden, Ø b) TEİAŞ’ın Transformatör Merkezlerinin (TM) şalt sahalarının orta gerilim barasına müstakil fider/ fiderlerden kendisine veya ilgili dağıtım şirketine ait hatlarla ya da, Ø c) Dağıtım Şirketine ait müstakil bir Dağıtım Merkezine (DM) bağlanır.

OSB’lerin Elektrik Sistemlerine Bağlantısı Ø (2) TEİAŞ, OSB’lerin iletim sistemine doğrudan veya Transformatör Merkezlerinin orta gerilim baralarına bağlantı ile ilgili taleplerinin karşılanmasında, OSB’leri dağıtım şirketi gibi değerlendirir. Ø (3) OSB, TEİAŞ veya ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi ile ilgili mevzuat hükümlerine göre tesis edilmiş bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları imzalar. 41

OSB’lerin Bağlantısı (1) 154 k. V TEİAŞ 154/36 k. V. A TA TEİAŞ veya OSB’ye ait 36 k. V. OSB fiderleri Bu bağlantı ile elektrik tedarik eden OSB enerji bedeli ve İletim sistemine ait bedelleri öder.

OSB’lerin Bağlantısı (2 -a) 154 k. V TEİAŞ 154/36 k. V. A TA TEİAŞ veya OSB’ye ait 36 k. V. Bu bağlantı sahibi olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli ve dağıtım sistem kullanım bedeli öder. A TA 36 k. V. Dağıtım şirketleri fiderleri TM’lerin OG baralarına müştakil fiderle Dağıtım Şirketi hat ile bağlı OSB

OSB, Dağıtıma özel hattı ile bağlı madde 12 -b) OSB’lerin Bağlantısı (2 -b) 154 k. V TEİAŞ 154/36 k. V. A TA TEİAŞ veya OSB’ye ait 36 k. V. Bu bağlantı sahibi olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli öder. A TA 36 k. V. Dağıtım şirketleri fiderleri TM’lerin OG baralarına müstakil fiderle OSB özel hattı ile bağlı OSB

OSB’lerin Bağlantısı (3) 154 k. V TEİAŞ YG/OG k V. A A TA A 36 k. V (DAĞITIMTEDAŞ) • TEDAŞ DM Dağıtım Merkezine bağlı OSB OG ve AG Dağıtım sistemine bağlı olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli ve dağıtım sistem kullanım bedeli öder.

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Yenilikler) v Teminat ve teminat tamamlama koşulları yeniden düzenlenmiştir. v Anlaşma kapsamındaki hak ve yükümlüklerin devir, temlik ve rehne konu edilemeyeceği hükme bağlanmıştır. v Cezai Şartlar -Genel olarak cezalar sadeleştirilmiş, hükmünü yitirmiş ve uygulanamayan cezalar kaldırılmıştır. -Fider Açma : q Cezai işleme tabi günlük fider açma sayısı sınırı 3’ten 4’e yükseltildi, aylık 12 açmaya kadar ceza uygulanmaması eklenmiştir. q Günlük fider açması 4’e çıkmayan fakat sebep olduğu açmalar tüm ay boyunca devam eden kullanıcılar için aylık 20 alt sınırı konulmuştur. q Test, tekrar kapama ve paralel arıza kapsamındaki fider açmaları kapsamdan çıkarıldı. 46

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Yenilikler) q Maksimum Güç Aşımı 12 misli ceza kaldırılarak anlaşmanın revize edileceği tarihe kadar ceza ödenmesi kararlaştırılmıştır. q Reaktif Ceza Reaktif ceza uygulanamayan bir halden günlük maksimum %0, 5 ve aylık maksimum %15 olacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. v Anlaşmanın Yenilenmesi -Kullanıcıların yıl içerisinde 3 kere güç artırım talebinde bulunabilmesi sağlanmıştır. -Güç artırım talebini değerlendirmesi için TEİAŞ’a 60 gün süre tanınmıştır. -Yılda bir kere olması kaydıyla güç düşürme için revize yapılabilmesi imkanı sağlanmış, ayrıca yük aktarmaları nedeniyle oluşabilecek atıl trafo kapasitesi kullanımı nedeniyle oluşabilecek anlaşma gücü düşürümlerine imkan sağlanmıştır. 47

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar) MADDE 9. CEZAİ ŞARTLAR: Kullanıcının ilgili mevzuat, taraflar arasında imzalanan bağlantı anlaşması ve bu anlaşma hükümlerinin herhangi birini ihlal etmesi durumunda, TEİAŞ, aşağıda belirlenen cezai şartları uygular. TEİAŞ’ın uğradığı zararlar ayrıca tazmin edilir. Aşağıdaki ihlallerin tespitine ilişkin olarak TEİAŞ'a ait trafo merkezlerinde; fider açma sayıları, reaktif enerji ve maksimum enerji alış/veriş miktarının tespitine yönelik dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından kurulması talep edilecek izleme sistemlerine TEİAŞ tarafından gerekli izin verilir. 48

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar) İhlalin Tanımı Kullanıcı Tarafından TEİAŞ’a Ödenmesi Gereken Ceza TEİAŞ tesislerinde kullanıcının bağlı olduğu fidere 00. 00 -24. 00 saatleri arasındaki her 4 (dört) açma içinde 00. 00 -24. 00 saatleri arasında 4 (dört) veya daha bulunulan aya ait Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan fazla arıza intikal ederek kesicinin açması bedelin % 1’i oranında ceza uygulanır. 4’ün (dört) katına ulaşmayan açma sayıları 4’ün (dört) katına doğru aşağı çekilerek hesaplanır (Not: 11 açma varsa 8 olarak hesap edilir). Buna ilave olarak, günde 4 (dört) ve katlarında açma olmasa dahi aylık toplamda 20’nin (yirmi) üzerinde açma olursa, bu miktarın aşıldığı her bir açma için kullanıcının, içinde bulunulan aya ait Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 0, 2’si oranında ceza uygulanır. (Örnek: 25 açma için 20 açmanın üzerindeki açma sayısı olan 5 açma için % 0, 2 oranında ceza uygulanır. ) Günde 4 (dört ) ve katlarında açma olsa dahi ayda toplam 12 (oniki) açmaya kadar ceza uygulanmaz. Test, tekrar kapama ve paralel arıza kapsamındaki fider açmaları bu hesaplamalarda dikkate alınmaz. Kullanıcının bağlantı noktasına maksimum enerji Her takvim yılında; kullanıcının sisteme verdiği gücün veriş kapasitesinin üzerinde elektrik enerjisi anlaşmada yer alan maksimum veriş kapasitesini aşması vermesi halinde, sisteme verilen gücün maksimum veriş kapasitesini aştığı değerlerin en yükseği dikkate alınarak, ilk aşımın gerçekleştiği aydan itibaren ilgili takvim yılı sonuna veya anlaşma ilgili takvim yılı sonundan önce revize edilmiş ise yeni anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar ceza uygulanır. Bu ceza, anlaşmada yer alan maksimum veriş kapasitesini aşan kısım için (MW), ilgili takvim yılının son ayı veya ilgili takvim yılı sonundan önce ise anlaşmanın son ayı için geçerli olan Sistem Kullanım Fiyatı üzerinden uygulanır. 49

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar) Kullanıcının bağlantı noktasından maksimum Her takvim yılında; kullanıcının sistemden aldığı gücün enerji alış kapasitesinin üzerinde elektrik anlaşmada yer alan maksimum alış kapasitesini aşması enerjisi alması halinde, sistemden alınan gücün maksimum alış kapasitesini aştığı değerlerin en yükseği dikkate alınarak, ilk aşımın gerçekleştiği aydan itibaren ilgili takvim yılı sonuna veya anlaşma ilgili takvim yılı sonundan önce revize edilmiş ise yeni anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar ceza uygulanır. Bu ceza, anlaşmada yer alan maksimum alış kapasitesini aşan kısım için (MW), ilgili takvim yılının son ayı veya ilgili takvim yılı sonundan önce ise anlaşmanın son ayı için geçerli olan Sistem Kullanım Fiyatı üzerinden uygulanır. Kullanıcının tesis ve/veya teçhizatının bağlantı anlaşmasında ve ilgili mevzuatta belirtilen bozucu etkilere ilişkin sınır değerlerini aşması üzerine yapılan uyarı bildiriminden itibaren 30 (otuz) gün içerisinde bu ihlalin sonlandırılmaması İletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişiler için acil yük düşme talimatlarına uyulmaması, üreticiler için acil durum yük düşme ve ilave (emre amade kapasitesi bulunmak kaydıyla) yüklenme talimatlarına uyulmaması Kullanıcının o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 1’i oranında ceza uygulanır. Ceza, 00. 00 - 24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. Kullanıcının o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 5’i oranında ceza uygulanır. Bu oran aylık olarak toplam % 30’u geçemez. Ceza, 00. 00 - 24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. 50

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar) Kullanıcının ilgili mevzuatta tanımlanan emniyet tedbirlerini almaması, yanlış manevrası, test ve işletme hatası veya teçhizat arızası gibi nedenlerle TEİAŞ çalışanlarının, tesislerinin, iletim sisteminin olumsuz yönde etkilenmesi Kullanıcının o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 5’i oranında ceza uygulanır. Ceza, 00. 00 - 24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. Bağlantı anlaşması kapsamında temin ve tesis edilmesi gereken iletişim ve TEİAŞ SCADA sistemine bağlantı ve sekonder frekans kontrolü ile ilgili teçhizatın/sistemlerin kurularak servise alınması konusundaki eksikliklerin giderilmemesi, işletmede olan tesislerde ise kullanıcıya ait arızalı iletişim teçhizatının TEİAŞ’ın yazılı uyarısına rağmen onarılmaması/değiştirilmemesi ve bu durumu ile kullanılmaya devam edilmesi İletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması Gerekli olan servise alma işleminin tamamlanamaması halinde kullanıcıya verilen sürenin bitiş tarihinden itibaren gecikilen her gün için o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 1’i oranında ceza uygulanır. İşletmede olan tesislerde gerekli onarımın/değişikliğin yapılmayıp ihlalin devam ettiği her gün için kullanıcının o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 1’i oranında ceza uygulanır. Kullanıcının o ayki Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin % 0, 5’i oranında ceza uygulanır. Ceza, her uzlaştırma periyodu için yapılacak ölçümlerin sonucuna göre 00. 00 - 24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. TEİAŞ tarafından sistem ihtiyacı için konulan kapasitör fider sayaç değerleri ölçümlere dahil edilmez. 51

İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Sonuç) TEİAŞ’ın kullanıcıya taahhüt ettiği kapasiteyi, Kullanıcıdan kaynaklanmayan bir nedenle sağlayamaması durumunda, kapasite sağlanamayan süreye karşılık gelen sistem kullanım bedeli kullanıcıya ödenir. TEİAŞ tarafından ödenecek bedeller hakkında sağlanamayan kapasitenin gerçekleştiği TM adı, gün ve saati ile süresini içeren iade faturası ilgili Kullanıcı tarafından düzenlenir. Ancak, üreticiler için lisansında, bağlantı anlaşmasında veya bu anlaşmada tek hatla bağlı olma riskinin kullanıcıya ait olduğunun belirtilmiş olması hali ile üretim/tüketim tesisleri için Bağlantı Anlaşmasında yer alan bağlantı koşulu tamamlanmadan bu tesislerin farklı bir bağlantı şekliyle devreye girmesi halinde, kullanıcıya kapasite sağlanamayan durumlarda herhangi bir bedel iade edilmez. 52

Dağıtım Sistem Kullanım ve Bağlantı Anlaşmaları ile Gelen Yenilikler Hem dağıtım sistem kullanım anlaşmasında hem de bağlantı anlaşmasında İletim Sistem Kullanım Anlaşmasında yapılan değişikliklerin doğrultusunda paralel değişiklikler yapılmıştır. Sistem Kullanım anlaşmasında öne çıkan değişiklikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: v Ödeme bildiriminin kullanıcıya gönderilme süresi, “takip eden ayın ilk beş günü içerisinde kullanıcıya gönderecektir” ibaresi “takip eden ay içerisinde kullanıcıya gönderir” şeklinde değiştirilerek yaşanabilecek gecikmeleri telafi edebilecek hale getirilmiştir. v Anlaşma kapsamında alınan teminat miktarı, kullanıcının anlaşma tarihinden önceki bir yıl içinde ödediği aylık sistem kullanım bedellerinin aritmetik ortalamasının 2 (iki) katından daha fazla olamayacak şekilde düzenlenerek kullanıcı ve dağıtım şirketi arasında hakkaniyetli bir düzenleme yapılmaya çalışılmıştır. v Kullanıcının bildirimi üzerine tüketicinin mali yükümlülüklerini yerine getirmediği hallerde elektriğin kesilmesi hükmü yeni bir düzenleme ile anlaşmaya derç edilmiştir. 53

Dağıtım Sistem Kullanım ve Bağlantı Anlaşmaları İle Gelen Yenilikler Genel olarak cezalar sadeleştirilmiş, uygulama bulmayan cezalar kaldırılmıştır. Bu değişikliklerden önemlileri şu başlıklar altında toplanabilir: Maksimum Güç Aşımı: -12 misli ceza kaldırılarak, 4 numaralı tarifeye tabi kullanıcılar için bu ceza 3 misline düşürülmüştür. -2 ve 3 numaralı tarife grubuna tabi kullanıcılar için ise dağıtım şirketinin TEİAŞ’a ödemek zorunda kalacağı güç aşım bedeline yakın olabilecek şekilde “iletim sistem kullanım bedeli” üzerinden ceza ödenmesi düzenlenmiştir. -Çift terimli tarifeye tabi olup tarifelerinde güç aşım bedeli olanlara mükerrerlik arz etmemesi için güç aşım bedelinin uygulanmaması hüküm altına alınmıştır. 54

Dağıtım Sistem Kullanım ve Bağlantı Anlaşmaları İle Gelen Yenilikler Reaktif Ceza Tarife usul ve esasları kapsamında k. VARh/TL olarak belirlenen reaktif bedeli halihazırda uygulandığından ve burada yeni bir reaktif bedelinin uygulanmasının mükerrerlik arz edeceğinden reaktif cezaları bu anlaşma kapsamından çıkarılmıştır. Fider Açma 2 nolu tarife grubuna tabi kullanıcılardan kaynaklı ve TEİAŞ TM’lerin OG baralarına bağlı fiderlerde meydana gelen fider açmaları nedeniyle dağıtım şirketi tarafından TEİAŞ’a ödenmesi gereken ceza, ilgili kullanıcıya yapılan düzenleme ile aynen yansıtılmıştır. Atıl Kapasite Kullanımı Atıl kapasite kullanımın önüne geçebilmek için İletim şalt sahalarının Dağıtım Şirketinin kullanımındaki OG baralarına bağlı tek bir tüzel kişi durumundaki Kullanıcının ardına 4 (dört) fatura dönemi boyunca anlaşma gücünün % 20’sinin altında sistemden güç çekmesi durumu yeni bir ihlal tanımı olarak eklenmiştir. 55

Dağıtım bağlantı Anlaşması (Yenilikler) MADDE 15. CEZAİ ŞARTLAR: (1) Kullanıcının ilgili mevzuat ve bu anlaşma hükümlerinin herhangi birini ihlal etmesi durumunda, Dağıtım Şirketi, aşağıda yer alan cezai şartları uygular. İhlalin Tanımı Kullanıcının bağlantı noktasından anlaşma gücü üzerinde elektrik enerjisi alması Kullanıcı Tarafından Dağıtım Şirketine Ödenmesi Gereken Ceza Kullanıcının sistemden aldığı gücün anlaşma gücünü aşması halinde, sistemden alınan gücün anlaşma gücünü aştığı değerlerin aylık olarak en yükseği dikkate alınarak ilgili aya ait Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin 3 (üç) misli ceza uygulanır. Ancak kullanıcının iletim şalt sahalarının Dağıtım Şirketinin kullanımındaki OG baralarına bağlı tek bir tüzel kişi olması durumunda, ilgili ayda sistemden alınan gücün anlaşma gücünü aştığı değerlerin aylık olarak en yükseği dikkate alınarak ilgili aya ait Kurul tarafından onaylanmış “tüketiciler için iletim sistemi sistem kullanım fiyatı” üzerinden gerçekleşen güç aşım miktarı kadar kullanıcıya ceza uygulanır. Çift terimli tarife kapsamına giren kullanıcılardan Kurul onaylı tarife tablolarında yer alan 56 güç aşım bedeline tabi olanlara bu

Dağıtım bağlantı Anlaşması (Yenilikler)) Kullanıcının tesis ve/veya teçhizatının bu anlaşma ve ilgili mevzuatta belirtilen fliker, harmonik gibi bozucu etkilere ilişkin sınır değerlerini aşması üzerine yapılan uyarı bildirimden itibaren 20 (yirmi) gün içerisinde bu ihlalin sonlandırılmaması Kullanıcının ilgili mevzuatta tanımlanan emniyet tedbirlerini almaması, yanlış manevrası, test ve işletme hatası veya teçhizat arızası gibi nedenlerle Dağıtım Şirketi çalışanlarının, tesislerinin, dağıtım sisteminin olumsuz yönde etkilenmesi Kullanıcıya ait arızalı iletişim teçhizatının Dağıtım Şirketinin yazılı uyarısına rağmen onarılmaması/değiştirilmemesi ve bu durumu ile kullanılmaya devam edilmesi İçinde bulunulan aya ait Dağıtım Sistem Kullanım bedelinin %1’i oranında hesaplanan ceza uygulanır. Ceza, 00. 00 -24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. İçinde bulunulan aya ait Dağıtım Sistem Kullanım bedelinin %5’i oranında hesaplanan ceza uygulanır. Ceza, 00. 00 -24. 00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. Gerekli onarımın/değişikliğin yapılmayıp ihlalin devam ettiği her gün içinde bulunulan aya ait Dağıtım Sistem Kullanım bedelinin %1’i oranında hesaplanan ceza uygulanır. İletim şalt sahalarının Dağıtım Şirketinin kullanımındaki OG baralarına özel hattı ile bağlı tek bir tüzel kişi durumundaki Kullanıcıların kendi teçhizatlarından kaynaklanan sebeplerle meydana gelen fider açmaları. TEİAŞ ile Dağıtım Şirketi arasında imzalanan sistem kullanım anlaşması uyarınca, Dağıtım Şirketi tarafından TEİAŞ’a ödenen ceza bedelleri cezaya neden olan kullanıcıya aynen yansıtılır. İletim şalt sahalarının Dağıtım Şirketinin kullanımındaki OG baralarına bağlı tek bir tüzel kişi durumundaki Kullanıcının ardına 4 (dört) fatura dönemi boyunca anlaşma gücünün % 20’sinin altında sistemden güç çekmesi Bu durumun gerçekleşmesi halinde Dağıtım Şirketi, kullanıcıyı yazılı olarak uyarır. Uyarının tebliğinden itibaren 30 (otuz) gün içerisinde kullanıcı anlaşmayı revize eder. Kullanıcı bu yükümlülüğünü yerine getirmezse anlaşma gücü üzerinden bir ayda 20 (yirmi) gün ve günde 8 (sekiz) saat çalışacağı varsayılarak hesaplanan bedel, Dağıtım sistem kullanım bedeli olarak kullanıcıya fatura edilir. 57

Dağıtım bağlantı Anlaşması (Sonuç) ( 2) Elektrik Piyasasında Dağıtım Sisteminde Sunulan Elektrik Enerjisinin Tedarik Sürekliliği, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan, geçici, kısa ve uzun süreli kesintiler iletim sisteminden kaynaklanan ve mücbir sebepler sonucu oluşan kesintiler dışında Dağıtım Şirketi, kullanıcıya taahhüt ettiği anlaşma gücünün Kullanıcıdan kaynaklanmayan bir nedenle sağlayamaması durumunda, bu gücün sağlanamadığı süre boyunca sağlanamayan güce karşılık gelen Dağıtım sistem kullanım fiyatına göre hesaplanan bedel kullanıcıya ödenir. 58

Kesin zaruret olmadıkça, piyasalara karışılamaz; bununla beraber, hiçbir piyasa da başıboş değildir. Mustafa Kemal ATATÜRK 59

Teşekkürler mersoy@epdk. org. tr 60