TRK DI TCARETNDE DNM 0 1923 1925 1927

TÜRK DIŞ TİCARETİNDE DÖNÜŞÜM

0 1923 1925 1927 1929 1931 1933 1935 1937 1939 1941 1943 1945 1947 1949 1951 1953 1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Genel Olarak Dış Ticaret 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000

0, 0 1923 1925 1927 1929 1931 1933 1935 1937 1939 1941 1943 1945 1947 1949 1951 1953 1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 İhracatın İthalatı Karşılama Oranı 200, 0 180, 0 160, 0 140, 0 120, 0 100, 0 80, 0 60, 0 40, 0 20, 0

İHRACATIN DÖNÜŞÜMÜ 1980 1990 SIRA FASIL 1 5 Meyve ve sebzeler 84 2 26 Dokuma elyafı ve artıkları 5 3 65 Tekstil ürünleri iplik 67 4 12 Tütün ve tütün mamulleri 65 5 27 Hayvansal ve bitkisel gübreler, 12 6 84 Giyim eşyası aksesuarları 66 7 4 Hububat, hububat ürünleri 26 8 0 Canlı hayvanlar 33 9 66 Taş, alçı, çimento, amyant, 27 10 33 Petrol, petrolden elde edilen 76 11 28 Metal cevherleri, döküntüleri, 68 12 78 Motorlu kara taşıtları, 77 13 29 Hayvansal ver bitkisel hammadde 0 14 3 Balıklar ve diğer deniz ürünleri 51 15 67 Demir ve çelik 69 16 1 Et ve et ürünleri 78 17 52 İnorganik kimyasal ürünler 57 18 61 Başka yerde belirtilmeyen İşlenmiş deri 42 19 7 Kahve, çay, kakao, 55 20 68 Demir olmayan madenler 52 Giyim eşyası aksesuarları Meyve ve sebzeler Demir ve çelik Teksitil ürünleri Tütün ve tütün mamülleri Taş, alçı, çimento, amyant, Dokuma elyafı Petrol ürünleri Hayvansal ve bitkisel gübreler, Haberleşme araçları Demir olmayan madenler Elektrik makinaları, cihazları Canlı hayvanlar Organik kimyasal ürünler Demir, çelik, bakır, Motorlu kara taşıtları, İlk şekillerde plastikler Bitkisel sıvı yağlar Uçucu yağlar, parfüm, İnorganik kimyasal ürünler

İHRACATIN DÖNÜŞÜMÜ SIRA FASIL 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 84 65 5 67 77 78 66 12 4 89 69 55 76 68 26 74 27 62 33 71 1996 2012 Giyim eşyası Tekstil ürünleri Meyve ve sebzeler Demir ve çelik Elektrik makinaları Motorlu kara taşıtlar Taş, alçı, çimento Tütün ve tütün mamulleri Hububat, hububat ürünleri Çeşitli mamul eşyalar Demir, çelik, bakır Uçucu yağlar, parfüm Haberleşme, ses kaydetme Demir olmayan madenler Dokuma elyafı Makina/cihazların aksamları Hayvansal ve bitkisel gübreler Kauçuk ve kauçuktan eşya Petrolden elde edilen ürünler Güç üreten makineler 78 84 97 67 65 77 33 5 69 89 74 66 68 72 71 76 58 62 4 82 Motorlu kara taşıtları, Giyim eşyası Altın Demir ve çelik Teksitil ürünleri Elektrik makinaları Petrolden elde edilen ürünler Meyve ve sebzeler Demir, çelik, bakır Çeşitli mamul eşyalar Genel endüstri makinaları Taş, alçı, çimento, amyant, Demir ihtiva etmeyen madenler Belirli sanayiler için makinalar Güç üreten makineler ve araçlar Haberleşme, ses kaydetme İlk şekilde olmayan plastikler Kauçuk ve kauçuktan eşya Hububat, hububat ürünleri Mobilya; yatak takımı

ÜLKELERE GÖRE İTHALAT - İHRACAT Sıra Ülke 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Toplam Almanya Irak İran İngiltere BAE Rusya İtalya Fransa ABD İspanya Mısır Suudi Arabistan Hollanda Çin Azerbaycan Romanya Belçika İsrail Libya İsviçre İTHALAT Sıra Ülke 152 461 737 13 124 375 10 822 144 9 921 602 8 693 599 8 174 607 6 680 777 6 373 080 6 198 536 5 604 230 3 717 345 3 679 195 3 676 612 3 244 429 2 833 255 2 584 671 2 495 427 2 359 575 2 329 531 2 139 440 2 124 525 134 906 869 13 950 8251 8 310 130 2 3 589 635 3 8 151 430 4 3 706 654 5 5 992 633 6 7 851 480 7 6 805 821 8 4 584 029 9 3 917 559 10 2 759 311 11 2 763 476 12 3 243 080 13 2 466 316 14 2 063 996 15 2 878 760 16 2 451 030 17 2 391 148 18 747 629 19 1 484 320 20 Toplam Rusya Almanya Çin ABD İtalya İran Fransa İspanya Hindistan Güney Kore İngiltere Ukrayna İsviçre Belçika Hollanda Japonya BAE Yunanistan Romanya Polonya 236 545 141 26 625 286 21 400 614 21 295 242 14 130 546 13 344 468 11 964 779 8 589 896 6 023 625 5 843 638 5 660 093 5 629 455 4 394 200 4 304 864 3 690 309 3 660 634 3 601 427 3 596 545 3 539 869 3 236 425 3 058 078 240 841 676 23 952 914 22 985 567 21 693 336 16 034 121 13 449 861 12 461 532 9 229 558 6 196 452 6 498 651 6 298 483 5 840 380 4 812 060 5 018 977 3 959 279 4 004 955 4 263 730 1 649 456 2 568 826 3 801 297 3 496 189

AB İLE DIŞ TİCARET 2013 TOPLAM İhracat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 51. 381. 257. 283 İthalat 75. 431. 945. 054 87 Motorlu kara taşıtları 9. 389. 905. 95184 Kazanlar, makinalar 13. 920. 236. 148 61 Örme giyim eşyası ve aksesuarı 5. 999. 703. 68387 Motorlu kara taşıtları, 10. 915. 603. 356 84 Kazanlar, makinalar, 4. 967. 279. 45472 Demir ve çelik 6. 999. 028. 216 85 Elektrikli makina ve cihazlar 3. 539. 627. 45327 Mineral yakıt ve yağlar 5. 683. 960. 553 62 Örülmemiş giyim eşyası 3. 344. 708. 89039 Plastikler ve mamulleri 5. 447. 285. 313 27 Mineral yakıt ve yağlar 1. 913. 730. 67185 Elektrikli makina ve cihazlar 5. 283. 938. 046 73 Demir veya çelikten eşya 1. 690. 554. 07930 Eczacılık ürünleri 2. 400. 583. 574 39 Plastikler ve mamulleri 1. 591. 724. 61829 Organik kimyasal ürünler 1. 875. 686. 542 8 Yenilen meyvalar 1. 551. 183. 65090 Optik, fotoğraf, sinema v. s 1. 704. 061. 471 72 Demir ve çelik 1. 370. 132. 68748 Kağıt ve karton 1. 589. 929. 191 40 Kauçuk ve kauçuktan eşya 1. 279. 397. 38440 Kauçuk ve kauçuktan eşya 1. 230. 253. 880 76 Aluminyum ve aluminyumdan eşya 1. 111. 056. 42673 Demir veya çelikten eşya 1. 177. 884. 042 63 Dokunabilir maddelerden eşya 1. 110. 136. 12638 Muhtelif kimyasal maddeler 1. 176. 408. 250 52 Pamuk 870. 610. 67088 Hava taşıtları, uzay taşıtları 1. 047. 842. 286 20 Sebzeler, meyvalar, 864. 006. 95674 Bakır ve bakırdan eşya 1. 033. 864. 863 74 Bakır ve bakırdan eşya 666. 136. 12332 Boyacılıkta kullanılan eşya 946. 800. 675 60 Örme eşya 651. 932. 61571 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar 894. 281. 758 54 Sentetik ve suni filamentler 631. 653. 42933 Uçucu yağlar ve parfümeri 737. 600. 666 71 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar 512. 439. 50844 Ağaç ve ahşap eşya; 614. 710. 791 94 Mobilyalar, yatak takımları; 507. 820. 94194 Mobilyalar, yatak takımları; 521. 556. 778

İlk 1000 Firmanın Toplam İhracat İçindeki Yeri 1, 00 0, 77 0, 78 0, 58 0, 62 0, 63 0, 65 0, 55 0, 60 800 900 1000 0, 63 0, 75 700 0, 58 0, 74 600 0, 72 500 0, 80 400 0, 90 2004 2008 2011 0, 67 0, 69 0, 49 0, 50 0, 40 0, 37 0, 44 0, 49 0, 52 0, 20 0, 10 1100 300 200 100 0 -100 0, 00

KOBİ’ler 2011 yılı verilerine göre en büyük 100 firma toplam ihracatın %37 sini gerçekleştirmektedir. Türk ihracatı içinde büyük firmaların ağırlığı bulunmaktadır. Ancak son yıllarda büyük şirket payının düştüğü gözlenmektedir. Durum ihracatta KOBİ’lerin varlığının güçlendiğine işaret etmektedir. Büyük şirketlerin dış ticaret payları 2008 -2011 döneminde düşerken geri kalan küçük şirketlerin ihracattan aldıkları yüzde pay yükselmektedir. 2004 yılında ihracatın %49 u 100 firma tarafından gerçekleştirilirken 2011 yılında bu oran %37 ye gerilemiştir.

İlk 10 Firma 1 TÜPRAŞ. 4. 283. 003. 421, 34 6 TOYOTA OTOMOTİV 1. 522. 727. 383, 28 2 FORD 3. 474. 469. 907, 62 7 HABAŞ ENDÜSTRİ A. Ş. 1. 231. 146. 506, 64 3 OYAK RENAULT 3. 212. 401. 417, 60 8 İÇDAŞ ULAŞ. SAN. A. Ş. 1. 221. 006. 449, 55 4 TOFAŞ TÜRK 2. 313. 122. 590, 74 9 BOSCH SAN. VE TİC. A. Ş. 837. 149. 449, 95 5 ARÇELİK A. Ş. 1. 587. 674. 759, 25 10 ETİ MADEN İŞLETMELERİ 826. 292. 756, 82 TOPLAM İHRACAT 20. 508. 994. 642, 79 134. 915. 251. 953, 00

Büyük Firmalar TİM verilerine göre 1000 büyük firma içinde 2011 verilerine göre %69’u hem üretici hem de ihracatçıdır. Yeni Ticaret Teorileri’nde öngörülenlerin paralelinde, Türkiye’de de firmalar hem üretmekte hem de ihracata katılmaktadır. Firmalardan büyük olanların karlılıklarının genellikle daha yüksek olduğu görülmektedir.

Karlılık Oranları 9, 00 8, 00 7, 00 6, 00 5, 00 4, 00 3, 00 2, 00 1, 00 0, 00 2004 2005 2006 2007 İlk 500 firma 2008 2009 İkinci 500 firma 2010 2011

Firmaların Yerleri ADANA MANİSA HATA DENİZLİ ANKARA 2, 30% Y 1, 70% 1, 40% 1, 70% BURSA 4, 50% 4, 80% KOCAELİ 6, 20% İSTANBUL 47, 50% GAZİANTEP 6, 30% İZMİR 6, 60% DİĞER 17, 00%

Büyük Firmalar Büyük firmaların ortalama personel sayılarına bakıldığında ilk 500 ile ikinci 500 arasında büyük fark gözlenmektedir. İlk 500 firmanın ortalama personel sayısı 704, ikinci 500’ün 294 düzeyindedir. Büyük firmaların metropollerde toplandıkları dikkati çekmekte, İstanbul büyük firmaların yarıya yakınını barındırmaktadır.

0, 008 0, 007 0, 006 0, 005 0, 004 0, 003 0, 002 0, 0014 0, 0023 0, 0030 0, 0031 0, 0036 0, 0040 0, 0035 0, 0040 0, 0041 0, 0038 0, 0037 0, 0039 0, 0041 0, 0042 0, 0043 0, 0047 0, 0049 0, 0046 0, 0043 0, 0051 0, 0056 0, 0062 0, 0069 0, 0070 0, 0077 0, 0082 0, 0075 0, 0074 0, 009 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Türkiye’nin Dünya İhracatındaki Payı 24 Ocak Kararları Gümrük Birliği Statik Aşama Gümrük Birliği Dinamik Aşama 0

Dış Ticarette Rekabet DÜNYA 1995 Dünya Ticaretinden Alınan Ortalama Pay Toplam 1996 -2001 2002 -2008 2009 -2012 0, 0045 0, 0068 0, 0078 1, 41 1, 36 1, 45 71 80 4, 52 3, 88 184 175 0, 241 0, 273 YAYILMA ENDEKSİ 87 3, 37 168 0, 288 94 3, 38 161 0, 309 0, 0041 RCA ENDEKSİ Toplam 255 Ürün Rekabet Gücü Var Yok Yayılma Endeksi Toplam 255 Ürün Artan Azalan Ortalama RCA Ürün Sayısı Ortalama RCA Ortalama YE 1, 44 0, 0059 0, 0065 0, 0094 0, 0114 - 177 78 191 64 190 65

Dış Ticarette Rekabet Türkiye dış piyasalara tam olarak açılmadan önce 1995 yılında dünya dış ticaretinden (ihracat) aldığı pay %0, 41 düzeyindedir. 1996 yılından başlayarak bu düzeyin Türkiye ve dünya kaynaklı krizlere rağmen giderek arttığı ve 2009 -2012 döneminde ortalama %0, 78 gibi bir orana ulaştığı gözlenmiştir. Dünya ticaretinden alınan pay Yayılma Endeksinin de ifade ettiği gibi hızla mal bazında da ortalama olarak yükselmiş ve 1995 yılındaki %0, 059 düzeyinden %0, 114 düzeyine yükselmiştir. Mal bazında bir dönemden diğerinin ticareti yapılan mallarda dünyadaki piyasa payının arttığı gözlemlenmiştir. Dış ticareti yapılan mal gruplarının büyük çoğunluğunun dünya ticaretinden aldığı payın yükseldiği saptanmıştır.

GSYİH – Dış Ticaret 2001 yılından itibaren Türk Ekonomisi’nin dış ticaretle entegrasyonunu Avrupa Birliği’nin de etkisiyle tamamlaması sonucunda büyüme düzeyinde bir istikrarın sağlandığı gözlenmektedir. 2009 yılı sayılmazsa ekonomi en uzun süreli ve istikrarlı büyümeyi 2001 krizinden sonra sağlamıştır. Bu yıldan sonra her üç parametre de tamamen aynı yönde hareket etmektedir. Durum dış ticaretin GSYİH’yı doğrudan etkilediğini göstermektedir.

93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 19 91 19 -0, 1 90 19 GSYİH Dış Ticaret İlişkisi 0, 6 0, 5 0, 4 0, 3 0, 2 0, 1 0 -0, 2 -0, 3 -0, 4 İthalat İhracat GSYİH

Gelir Dağılımı ve İstihdam Türkiye’de gelir dağılımı ve istihdam parametreleri dış ticaretten doğrudan etkilenir hale gelmişlerdir. Bu noktada istihdam açısından yaklaşıldığında yaratıcı yoketme “craetive destruction”, istihdam yaratmaya büyüme “jobless growth” süreci ile büyüme açısından yaklaşıldığında teknolojik dönüşüm ve gelişmişliği yakalama “catching-up” süreci Türk Ekonomisi’nde açık bir şekilde izlenebilmiş ve yapısal dönüşümü beraberinde getirmiştir.

İşsizlik Oranları 16 14 12 10 8 14 6 4 8, 6 8 8, 2 8, 5 8, 9 8, 5 7, 6 10, 3 10, 5 10, 8 10, 6 10, 2 10, 3 11 6, 6 6, 8 6, 9 7, 7 8, 4 11, 9 9, 8 6, 5 2 0 198819891990199119921993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011