Training in de omgang met agressie nut noodzaak

Training in de omgang met agressie: nut, noodzaak of zonde van het geld? M. H. Knotter gedragskundige DTZC en promovenda Uv. A Wetenschapsbijeenkomst, 24 januari 2017

Training in de omgang met agressie

Even voorstellen

Laat mij boos zijn als ik boos ben:

Liefdevol contact ofwel aandacht met plezier:

The algebra of aggression Megargee, 2011 Agressie is een complex fenomeen, waarbij vaak twee of meer mensen bij betrokken zijn in interactie met elkaar en de omgeving waarin het zich afspeelt.

Agressie is interactief? Agressief gedrag (LVB) wordt het vaakst gemeld in situaties die gerelateerd zijn aan gebeurtenissen in de sociale context (Embregts e. a. , 2009). Bijvoorbeeld: het krijgen van negatieve feedback en/of correctie, negatieve attitude & communicatie van begeleiders, het niet kunnen vervullen van behoeften, uitdagende omgeving, veranderingen of nieuwe taken.

Veelkleurigheid van agressie

Onderscheid in functie en vorm • Reactieve agressie (Polman e. a. 2007): Vroeg in de ontwikkeling heel driftig, vaak en veel ruzie, interpretatie sociaal gedrag als bedreiging en vaak minder intelligent

Relatie met… Boosheid Vijandigheid Impulsiviteit Aandachtsproblemen Aanpassingsproblemen in relatie met vrienden Depressie (Dodge & Coie, 1987; Ramirez & Andreu, 2006; Vitaro e. a. 2002)

Neurologische processen

Nog ingewikkelder Genen Neurologisch proces Afwijzing Cognitief: Groot gevoel van dreiging of gevaar Middelengebruik Beperkte mogelijkheid om keuzes te maken Trauma Gedragsstoornis Reactieve agressie/ angst/ impulsiviteit

Onderscheid in functie en vorm (2) • Proactieve agressie (Polman e. a. 2007): Agressie om een bepaald doel te bereiken, bijvoorbeeld status of positie verwerven.

Relatie met • Te hoge schatting van de eigen sociale competenties in vergelijking met de werkelijke sociale competenties vooral bij verwerping door leeftijdsgenoten. • Dominante sociale positie • Delinquent gedrag in adolescentie • Delinquent gerelateerd geweld

Amygdala

Interactief proces Genen Pathologische omgeving Neurologische processen: amygdala Gedragsstoornis Cognitieve beperking: Verminderde empathie CU traits/ proactieve agressie

Verminderd gevoel van schaamte en empathie

Mengvorm • Zowel reactief als proactief: Start is wrs. reactief, waarbij een kind bij het ouder worden gaat merken dat zijn of haar gedrag soms voordelen heeft.

Wat is nou agressie? • Agressie is een complex gedragsfenomeen, die meerdere uitingsvormen en verschillende doelen kan hebben. • Interactie met factoren uit de omgeving. • Het is afhankelijk van de observant of gedrag als agressie wordt herkend, met name als er sprake is van verbale agressie, dreiging of kwetsen van de psychologische integriteit van een persoon. • De intentie van de agressor kan verschillen van de waarneming van de observant (wel of niet dreigend bedoeld).

Functie voor iedereen anders! Frustratie-agressie Sociale leertheorie Beschadigingen aan centraal zenuw. Stelsel Genetische factoren Pijn Angst

Filmfragment • Observeer het volgende: - Interactie begeleider- meisje. - Werkt dit?

De besloten groep

Hastings 2005 Service and organizational factors Service culture Staff stress Staff negative emotional reactions Staff Behaviour Staff beliefs Children’s problem behaviour Staff psychological resources: coping, self efficacy, etc.

Invloed attitude op gedrag Een afwijzende attitude t. o. v. agressie is gerelateerd aan het frequenter toepassen van middelen of maatregelen (o. a. Bowers e. a. , 2007 & Knotter e. a. , 2013).

Effect team op gedrag (Knotter e. a. , 2013) Afwijzende attitude ten aanzien van agressie van een team Handelen individuele begeleider

Boosheid, angst en frustratie Bakker, Nieuwenhuizen, Negenman, Embregts, & Frederiks, 2014

Hastings 2005 Service and organizational factors Service culture Staff stress Staff negative emotional reactions Staff Behaviour Staff beliefs Children’s problem behaviour Staff psychological resources: coping, self efficacy, etc.

Organisatie kenmerken Knotter et al. , 2016 Positief teamklimaat responsieve attitude van een begeleider ten aanzien van agressie. Agressief gedrag wordt geïnterpreteerd als een vorm van communicatie of als een vorm van zelfbescherming.

Organisatie kenmerken-2 Knotter et al. , 2016 Op teamniveau blijkt een positief teamklimaat samen te hangen met een gedeelde afwijzende attitude van begeleiders in een team ten aanzien van het agressieve gedrag van mensen met een verstandelijke beperking.

Groepsdynamica Jan Remmerswaal Wisselwerking individu en de groep.

Sociale psychologie (Brewer, 1999): Bedreiging team Vijandigheid

Goede ondersteuning van DBZ kan een meer responsievere attitude ten aanzien van agressie van een begeleider tot gevolg hebben.

Maar niet op teamniveau!

To treat, to manage or to cope? (Campbell, 2010) “A theory–practice gap exists between what is known about effective approaches to challenging behaviour and what practitioners actually do on a day-to-day basis”. “The evidence base for the effectiveness and outcomes of staff training in relation to challenging behaviour is weak, and after many years there is still conflicting evidence”.

Informeel karakter (Feldman e. a. 2004) Geen goede documentatie van interventieprogramma’s Geen instructie/ training vooraf Geen monitoring Geen evaluatie

Trainen begeleiders

Risico’s

2 meta-analyses Effecten van training meetbaar in gedrag van begeleiders. Effecten van training meetbaar in gedrag van mensen met een verstandelijke beperking.

Effectiviteit trainingen • Een combinatie van in-service training en coaching-on-the-job (Van oorsouw e. a. (2009). • Combinatie van workshops t. b. v. kennisoverdracht, het aanleren van concrete vaardigheden in een practicum en het geven van videofeedback of on-the-job feedback, liefst aan de hand van een concrete checklist (Stoesz e. a. , 2014).

Soorten trainingen 1. trainingen gericht op het verminderen van gedragsproblemen, met name vanuit gedragstherapie en communicatie 2. trainingen gericht op het hanteren hiervan (met behulp van kennis, opvattingen of fysieke weerbaarheid) 3. trainingen gericht op het omgaan hiermee (de eigen copingstijl en emotionele intelligentie van begeleiders)

Voorbeeld verminderen van gedragsproblemen

Voorbeeld hanteren van agressie

Doelen van training 1. Er zijn trainingen gericht op het vergroten van kennis, 2. het veranderen van de attitude van begeleiders of 3. Het aanleren vaardigheden. (Bloom’s taxonomy of education, 1956, revision in 2001).

Conclusie meta-analyse, Knotter et al. , 2016 Training heeft effect op het gedrag van begeleiders, daarbij maakt het type training of het doel van de training niet uit. Echter er is geen verband gevonden tussen de training aan begeleiders en het daadwerkelijk verminderen van agressie incidenten.

Factoren die invloed uitoefenen: De onderzoeksmethode

Factoren die invloed uitoefenen: Man-vrouw verschillen

Trends Leeftijd van begeleiders Uitkomstmaat gedrag mensen met (L)VB: Nieuwe vaardigheden versus probleemgedrag De hoeveelheid trainingsuren

Beperking Klein aantal onderzoeken.

Aanbevelingen De invloed van onderzoeksdesign en kenmerken onderzoeksgroep op effect training. Ontwikkel een duidelijke definitie/ uitgangspunt in training m. b. t. veelkleurigheid van agressie Person focused training concept Follow up periode langer dan een jaar Interactie effect team/ organisatiekenmerken Gebruik perspectief mens met (L)VB in training.

Transformationeel leren Embregts, Willems & Knotter, 2016 • Professionele competenties; proactief denken en handelen, zelfreflectie, goed kunnen communiceren, de taal van de cliënt spreken en de context van de cliënt niet uit het oog verliezen • Eigen verantwoordelijkheid; willen blijven leren en ontwikkelen

Tot slot Soorten agressie niet over een kam scheren (socioloog Jelle Sijtsema, 2010). “We moeten per kind zoeken naar de combinatie van factoren die van invloed zijn op zijn of haar agressief gedrag” (Bram Orobio de Castro, 2011). Ons gedrag wordt beïnvloed door verschillende factoren (attitude, normen en waarden, groepsdynamica, omgevingsfactoren).

Laat mij boos zijn als ik boos ben:

Bedankt voor de aandacht! Contact: maartje. knotter@DTZC. nl