TOZ AKARI VE UYUZ MCADELES EV TOZU AKARLARI

TOZ AKARI VE UYUZ MÜCADELESİ

EV TOZU AKARLARI

TOZ AKARI NEDİR ? n Akarlar gözle görülemeyen, çevre koşullarına oldukça dayanıklı olan, sıcak ve nemli ortamlarda kolaylıkla çoğalabilen, ev tozu içinde yaşayan mikroskobik canlılardır. Akarların vücut proteinleri ve dışkıları alerjenik (alerji yapıcı) özelliktedir.

BİYOLOJİSİ n n n Akar alerjenleri yastık, yatak, halı ve kumaş kaplı mobilya gibi toz tutan ev eşyalarında yüksek oranda bulunmaktadır. Bu alerjenlerin solunum yolu ile alınması, akar alerjenlerine duyarlı olan bir hastada alerjik yakınmaların başlamasına neden olmaktadır. Bir gram ev tozu içinde 100 -500 adeti canlı olmak üzere, yaklaşık olarak 19. 000 adet akar bulunmaktadır. Her bir akar, bir günde 10 -20 adet dışkı atığı bırakmaktadır. Yetişkin akarlar ortalama 6 hafta yaşarlar. Dişi akarlar bu süre içinde 40 -80 yumurta bırakır. Bir akar yumurtası 4 hafta içinde yetişkin akara dönüşür.

n n n Akarlar insan deri döküntüleri ile beslenmektedir ve insanların bulunduğu ortamlarda yaşarlar. Akarlar insanları ısırmaz, hastalık bulaştırma ve taşınmasına neden olmaz ve genellikle insanların üzerinde barınmazlar. Sadece kişi akarlara karşı alerjik ise sorun oluşturan canlılardır. Klasik ev haşere ilaçları akarları öldürmemektedir. Ev tozları içinde yaşayan ve solunum yolu alerjilerine neden olan iki önemli akar türü vardır. Dermatophagoides pteronysinnus ve Dermatophagoides farinea Ev tozundaki akar miktarı coğrafi bölgeye ve iklime bağlı değişik gösterir. Akarların çoğalması için en uygun ısı 25°C-30°C, uygun nem 70% - 90%'dır. Nem 40% - 50%‘ lara indiğinde akarlar uzun süreli yaşayamaz.

Ev tozu akarlarına bağlı alerjiler n Ev tozu akarlarının dışkıları, belli sayıda protein ihtiva eder. Bunlar solunduğunda ya da deri yoluyla temas edildiğinde vücut antikor üretir. Bu antikorlar, üst solunum yollarının şişmesine ve irritasyonuna neden olan bir kimyasalın salgılanmasına sebep olurlar; bu semptomlar da tipik olarak saman nezlesi ve astım semptomlarıdır. Aynı zamanda, kalıntılar üzerindeki belli enzimlerin akciğer hücrelerine saldırarak solunum problemlerine yol açtıkları düşünülmektedir. Ev tozu akarlarına karşı olan alerji, rinit ve nadiren de konjonktivite yol açar. Yakınmalar özellikle uykudan uyanınca başlar. Belirtiler yıl boyu sürer ancak sonbahar ve kışın kötüleşme gösterebilir. Eğer, ev tozu akarı ve evde yasayan kişiler arasında bir bariyer oluşturulabilirse, kalıntılar solunmayacaklardır ve böylece alerjiye yakalanan kimse rahata kavuşacaktır. Özellikle tam olarak ve düzenli aralıklarla temizlendikleri takdirde yatak ve yastık kılıfları ve ev eşyalarının böyle bir bariyerin oluşmasında çok etkin oldukları kanıtlanmıştır.

n n n Nerelerde bulunur? Ev tozu akarları bütün evlerde bulunmaktadır. Yataklar Şilteler Halılar Mobilyalar Mutfaklar

n n n Yatak Odası: İnsanların günde ortalama 8 saat uyudukları kabul edilirse, akar alerjisi olan bir hasta ömrünün yaklaşık 1/3’ünü üzerinde milyarlarca mite olan bir yastık ve yatak üzerinde geçirmektedir. Evdeki diğer odalara oranla, yatak odasının en fazla akar barındıran oda olduğu bilinmektedir. Bu nedenle akarlarla mücadele yöntemleri özellikle yatak odalarında yoğunlaştırılmalıdır. Akar alerjisi olan hastalar yatak takımı olarak anti-alerjik (allerjik olmayan) yatak takımları kullanabilir. Bir yüzü kumaş, diğer yüzü plastik veya vinil gibi malzemelerden üretilmiş akar geçirmeyen bu yatak takımları, akarlara maruziyeti %90 -%98 oranında azaltmaktadır. Maliyeti yüksek olan bu hazır anti-alerjik yatak takımlarına alternatif olarak, yastık ve yatağın naylon kılıflarla kaplandıktan sonra yatak takımlarının üzerine geçirilmesi de ucuz ve etkili bir yöntemdir.

n n n Kadife gibi kalın kumaşlardan veya tüylü kumaşlardan yapılmış yatak örtüleri akarların barınma ve üremeleri için uygun bir ortam sağlar. Yatak odasında bu tür malzemeler kullanılmamalıdır. Yıkanabilir battaniyeler ve yatak örtüleri tercih edilmelidir. Yastık kılıfı, çarşaf ve nevresimler hafta yüksek ısıda yıkanmalıdır. 55 C üzerindeki ısılarda yıkamak hem allerjeni uzaklaştırır, hem de akarları öldürür. Soğuk suyla yıkamak akarları öldürememekte ancak allerjenleri etkin olarak uzaklaştırabilmektedir. Yatak odasında nem oranını düşürecek klima ya da nem azaltıcılar kullanılabilir. Nem oranının düşürülmesi akarların ve fungusların sayısını azaltacaktır. Giysiler daima elbise dolabında muhafaza edilmeli ve elbise dolabının kapakları kapalı tutulmalıdır.

n n Halılar akarlar için uygun bir barınma ve çoğalma ortamıdır. Yatak odasındaki halı mutlaka kaldırılmalıdır. Mümkün değilse daha az toz tutan, daha kolay temizlenebilen ve yıkanabilen kısa tüylü kilim türü yer örtülerini kullanılmalıdır. Vinil ya da linoleum (muşamba benzeri) gibi kolay temizlenebilen ve üzerinde toz tutmayan yer döşemeleri de tercih edilebilir. İçi doldurulmuş oyuncaklar özellikle çocukların yattıkları odadan uzaklaştırılmalıdır. Evdeki diğer odalar ve yüzeylerdeki toz elektrikli süpürge ya da ıslak bezlerle düzenli olarak temizlenmelidir. Elektrikli süpürgelerin çoğu, vakum işlemi sırasında tahliye havasıyla akar alerjenlerinin odaya dağılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle temizlik yapılırken hastanın ortamda bulunmaması idealdir. Ancak bu mümkün değil ise temizlik yaparken hastalar filtre özelliği yüksek küçük gözenekli maskeler kullanmalıdır.

n n n Ayrıca ıslak vakum sistemleriyle (halı yıkama makineleri gibi) halıların temizlenmesi, halılarda nem oranını artırmakta ve akar üremesi için daha uygun şartlar oluşturmaktadır. Bu tür malzemelerin kullanılması genellikle önerilmemektedir. Deri ya da sentetik maddelerle kaplı, toz tutma oranı düşük ve kolay temizlenebilir mobilyalar tercih edilebilir. Kitaplar ve biblolar en fazla toz toplayan ev eşyalarındandır. Bunlar açık raflar yerine, kapaklı kitaplıklarda muhafaza edilmelidir.

UYUZ

UYUZ n n Yüzyılların Problemi: Uyuz Günümüzde uyuz, insanlar arasında doğrudan doğruya temas ile bulaşarak sorun yaratmaktadır. Hastalık 30 yıllık dönemlerde salgınlar halinde görülmektedir. 15 yıl sakin geçen bir devreyi 15 yıllık bir salgın eğrisi izler. Bunun nedeninin insanlarda gelişen böceğe karşı direnç olduğu tahmin edilmektedir.

Uyuz Nedir? n n n Uyuz halk arasında 'gale' veya 'gidişik' olarak da bilinir. Uyuz böceği, 'Sarcoptes scabiei Von Hominis' ancak bir mikroskop ya da büyüteç yardımı ile görülebilecek büyüklüktedir ve tüm yaşamını insan vücudunda geçirir. Kişiden kişiye yakın temas ile geçer. Böcek derinin üst katmanlarında tüneller açarak ilerler ve kaşıntıya sebep olur. Bu kaşıntı sonucunda deride iltihaplanma görülebilir. Özellikle okul, yurt, kışla gibi toplu yaşam yerleri en kolay bulaşma ortamıdır. Uyuz hastalığının pislikle bir ilgisi yoktur, böcek temiz bir ciltte de yaşayabilir; uyuzun kirli insanların hastalığı olduğu inancı doğru değildir.

Biyolojisi n n Uyuz böceği insanın derisi içine girerek tüneller halinde (2 mm-3 cm uzunlukta) yerleşip üreyen, devamlı deride tünel açan, kabarcıklar, delikler ve yaralar meydana getiren bir parazittir. Böcek yassı, oval, kitinle örtülü ve kirli sarı renklidir. Kısa, kalın ve kıllı bacakları vardır. 0. 4 mm boyunda ve 0. 3 mm enindedir. Deri altına yumurtlayarak ürer. Yumurtlamadan iki hafta sonra hastalık başlar. UYUZ YUMURTALARI

n n Uyuzun sıklığı sonbahar ve kış aylarında artar. Uyuzun en önemli özelliği olan gece kaşıntısı, bulaşmadan sonra 3 gün ile 6 hafta arasında değişen sürelerde olmak üzere en çok 15 gün ile 1 ay sonra başlar. Kaşıntı, tedavi edildikten 2 hafta sonrasına kadar devam edebilir. Deride kazdığı tünellerin üzerinde içi su ve parazit dolu kabarcıklar oluşur. Özellikle geceleri artan şiddetli alerjik kaşıntılar olur. Buna uyuz hastalığı denir. "Uyuz böceği kedi, köpek gibi memeli hayvanlarda da hastalık yapar. Hububatla da geçen cinsi vardır. Deride geceleri daha artan kaşıntı, kabarcıklar da varsa "Acilen Doktora gidilmelidir. "

Belirtileri Nelerdir? n n n Uyuzlu hastalar en çok gece kaşıntılarından şikayet ederler. Bu hastayı uykusundan dahi uyandırabilir. Gündüzleri ise hastanın hareketsiz kaldığı dönemlerde, dayanılması daha kolay bir kaşıntı görülebilir. 1 cm ye varan kırık çizgi veya S şeklindeki tüneller uyuzun spesifik belirtileri arasında sayılabilir. Tünelin tavanındaki deliklerin kirle dolması, çizgi üzerinde siyah noktaların belirmesine neden olur. Bu noktalar hastalığın teşhisinde önemlidir. Tünellerin ucunda veya onlardan bağımsız olarak, inci tanesine benzeyen veziküller de vardır. Bu tüneller en çok %85 eller ve bilekler olmak üzere ön kollarda ve erkeklerde genital bölgede lokalizedir.

Vücutta yerleştiği bölgeler • Ellerde, parmak aralarında, bileklerde, koltuk altlarında, karında, göbek çevresinde, kasık bölgesinde, kalçalarda, bacaklarda • Süt çocuklarında avuç içi ve tabanlarda

Bulaşma l Çok bulaşıcıdır l Uyuz olan insandan diğer insanlara temas ile l Çamaşırlar, elbiseler, yatak takımları ile l Parmak aralarına yerleştiği için tokalaşmayla bulaşır • Bulaşma kaynağı, uyuz böceği bulaşmış insanlardır. Çoğu kimse uyuzu cinsel temasla bulaşan hastalıklar arasında kabul etse de, bulaşma cinsel temastan çok, yakın temasla olur.

Korunma Yolları Nelerdir? n n n Uyuzlu kişilerle yakın temastan kaçınmalı Uyuzlu hastanın kullandığı ya da kullanmış olabileceği çamaşır, çarşafın vs. ortak kullanılmasını önlemeli, Hijyene dikkat edilmeli. Uyuz böceği eşyalar üzerinde 2 -3 gün yaşayabildiği için tüm eşyalar ve giysiler kaynar su ile 20 dakika süre ile yıkanmalı, tüm giysilerin (elbiseler, çarşaf, yastık kılıfları vs. ) özellikle vücutla temas eden iç bölgeleri sıcak ütü ile ütülenmeli, tüm ev ve araba elektrik süpürgesi ile temizlenmeli. Uyuz tedavisinde etkili bir ajan olan ‘permetrin’ içeren deri kremi kullanılmalı Kaşıntı olsun olmasın tüm aile bireyleri tedavi edilmeli.

Tıbbi Deri Kremi Kullanımı Yaş Kullanım 2 ay - 1 yaş 1/8 tüp 1 yaş - 5 yaş 1/4 tüp 6 yaş - 12 yaş 1/2 tüp 12 yaş+ 1 tüp • Duş aldıktan sonra baş dışında tüm vücut kaplanacak şekilde temiz ve serin vücuda uygulanır. • Uygulamada, özellikle el ve ayak parmakları arasında kalanlar, bilekler, koltuk altları, dış genital organlar, kaba etler, el ve ayak tırnaklarının altına dikkat edilmelidir. • Uygulama yapıldıktan sonra 8 -12 saat beklenir. Bekleme süresinde eller yıkanmışsa, ellere tekrar sürülmesine özen gösterilir. • Uygulama sonrasında duş alınır.

Uyuz Nasıl Tedavi Edilir? Eski Tedavi Yöntemleri Lindan n Diğer bir adı ‘gamma benzan heksaklorid’ olan Lindan, topikal emilimin ardından nörotoksik bir risk taşıyabilmektedir. Bu nedenle dünyanın pek çok ülkesinde yasaklanmıştır. Böceğin bu ilaca direnç geliştirdiği de çeşitli yayınlarda yer almaktadır. Yaygın deri enfeksiyonu görülen vakalarda Lindan kullanılmaz. Bunun ötesinde 3 -4 yaşın altındaki çocuklara ancak doktor eşliğinde uygulanabilir. Lindanın uygulandığı yerde 12 -24 saat sürülü kalması ve tedavinin tekrarlanması gerekir.

n Benzil Benzoat: Etkili bir maddedir. Ne var ki enfeksiyon sonrası deri tahrişlerine ve egzama lezyonlarına yol açmaktadır. Bunun yanı sıra benzil benzoatlı preparatların en az iki kere uygulanması gerekir ve bunların pek hoş olmayan kokuları vardır.

n Yeni Tedavi Yöntemi Permetrin 2. Jenerasyon 1973'de ışığa dayanıklı permetrin İngiltere'de geliştirilmiştir. Günümüzde permetrin içeren deri kremi güvenlik, kullanım kolaylığı ve cilde yan etkileri açısından dermatologlar tarafından en çok tercih edilen ürün grubudur. 2 aylık bebeklerde dahi kullanılabilir. Permetrin’ e karşı görülen yan etkiler çok azdır, en sık rapor edilen yan etki kaşıntıdır. Bunun uyuzdan mı yoksa ilaçtan mı kaynaklandığını belirlemek güçtür. Uyuz lezyonları görülmese de aile boyu tedavi tavsiye edilir. Tedaviyi takiben tüm giysilerin, yatak takımlarının sıcak su ile 20 dakika süre ile yıkanması ve iç yüzeylerinin sıcak ütü ile ütülenmesi tavsiye edilir.

n Tedavi Bitti, Hala Kaşıntı Var!! Meraklanmayın, bu tedavinin başarıya ulaşmadığı anlamına gelmez. Kaşıntı, tedavi bittikten sonra iki hafta daha sürebilir. Kaşıntı deri altında kalan ölü böcek ve kalıntılar deri yenilenip üstteki deri tabakasının değişimi ile atılacaktır. Bu döneme kadar ise oluşan alerjik reaksiyon sonucu hastada kaşıntı görülebilir. Bu durumda kaşıntıyı gidermek için ‘akrivostin’ içeren antihistaminik özellikte bir ürün kullanılabilir. Bu kaşıntıyı azaltacaktır.

n n n Veratrum album Yöresel ismi: Beyaz çöpleme Yaylalarda ve orman açıklıklarında yetişir. Kullanılışı: Toprak altı kısımları sonbaharda sökülür, suyla yıkanır, temizlenir ve gölgede kurutularak toz haline getirilir. Nezle sonucu meydana gelen burun tıkanıklarında, buruna çekilmek suretiyle kullanılır Uyuz, sivilce ve sedef gibi deri hastalıklarında haricen kullanılır. Toksik etkisi: Zehirli bir bitkidir. Aşırı alındığında karın ağrısı, ishal ve kusma ile kendini gösterir.

• AVROMEC enj. , %1 oranında İvermectin ihtiva eder. • Geniş spektrumlu, sığır ve koyunlar için iç ve dış parazit ilacıdır. Uyuz ve bit mücadelesinde kullanılır. • Kullanım dozu 50 Kg. vücut ağırlığı için 1 ml. dir.

• 1 ml ' de 55 mg Sipermetrin, 27 mg Propetamfos bulunmaktadır. • Ectovil, koyunlardaki kene, uyuz, kan emici bitler, yapağı bitleri, yara kurtları , kümes, ağıl ve ahırlarda sinek, böcek, kene ve pire mücadelesinde kullanılır. • Koyunlara karşı 100 litre suya 200 ml Ectovil