Toshkent Tibbiyot akademiyasi Davolash fakulteti fakultet va gospital

Toshkent Tibbiyot akademiyasi Davolash fakulteti fakultet va gospital xirurgiya kafedrasi O‘tkir peritonit

Birinchi marotaba peritonit klinikasini xarbiy shifokor Vasiliy Shabanov (1816) da ta'riflab bergan, U bu xodisani yesh askarda 12 barmok ichak yarasi teshilishida rivojlanganda kuzatgan.

«Men va mening avlodlarim Xudovand va peritonit oldida q¢rquv hissi bilan tarbiyalangan» Jarroh akademik Vagner (1876)

Peritonit – visseral va parietal qorin pardalarning yallig‘lanishi bo‘lib, organizmda kasallikning og‘ir umumiy simtomatikasi bilan kechadi va juda qisqa muddat ichida shunday xavfli o‘zgarishlar yuzaga keltiradiki, hayotiy muhim a'zo va sistemalarda ko‘pincha orqaga qaytmas jarohatlar sodir bo‘la

STATISTIKA 1. Peritonit asosan korin bushligi a'zolari utkir xirurgik kasalliklari asorati sifatida namoen buladi va 20— 25% bemorlarda uchraydi; 2. Korin bushligi utkir xirurgik kasalliklari ichida 67— 70% bemor peritonitdan uladi; 3. Xozirgi kungacha peritonit utkir appenditsit, yara kasallgi va uning teshilishi, kisilgan churralar, utkir xoletsistit va ichak tutilishida ulimning asosiy sababidir (60%dan 90%gacha).

PERITONITNI EPIDEMIOLOGIYASI Birlamchi Ayollar Ikkilamchi Erkaklar

Asoratlar va o‘lim ko‘rsatkichlari Савчук Б. Д. , 1979 Шалимов А. А. , Попов В. А. , 1985 Гостищев В. К. , 1981 2002 O‘tkir peritonit Amaliyotdan keyingi peritonit

O‘lim ko‘rsatkichi yuqoriligining sabablari: 1) Bemorlarni tibbiy muassasalarga juda kechikib murojaat qilishlari. 2) Keksa va qari yoshdagi bemorlar sonining ortib borishi. 3) Onkologik kasalliklarning sonini ko‘payib borishi. 4) Kandli diabet bilan og‘rigan bemorlar sonining ortib borishi. Mikroorganizmlarni antibiotiklarga rezistentligini pasayishi va antibakterial muolajaning samarasizligi. 6) Diagnostika va jarrohlik taktikasidagi xatolar. 7) Yiringli jarayonning o‘ziga xos og‘ir kechishi. V. I. Struchkov 1986 y.

PERITONIT ETIOLOGIYASI 1. MIKROBLI (BAKTERIAL) PERITONIT: Nospetsifik, me'da- ichak trakti mikroflorasi orqali. Spetsifik, me'da - ichak traktiga aloqasi bo‘lmagan mikroflora orqali 2. ASEPTIK (ABAKTERIAL) PERITONIT 3. QORIN BO‘SHLIG‘I A'ZOLARINING JAROHATLARI VA SHIKASTLANISHLARI. 4. PERITONITNING ALOHIDA SHAKLI: • kanseromatoz, parazitar, revmatoid, granulematoz.

Infeksiyalanish asosiy manbalari. Chuvalchangsimon usimta 30 -65% Me'da va 12 -b. ichak 7 -14% Ayollar jinsiy organlari 3 -12% Ichaklar 3 -5% Ut kopi 10 -12% Me'da osti bezi 1% Amaliyotdan keyingi peritonitlar 1% Travmatik shikastlar 2, 7% 1 2 3 4 5 6 7 8

O‘tkir gangrenoz appenditsit. Me'da flegmonasi

Peritoni sabablari O‘tkir flegmonoz xoletsistit. Bachadon nayi xomiladorligi Tuxumdon kistasini yorilishi.

Kron kasalligi Me'da osti bezi abssessi Kur ichak flegmonasi

Churra qisilishi. Rixter qisilishi

Savchuk B. D. klassifikatsiyasi (1979) I. Mahalliy peritonit. 1) Chegaralangan 2) Chegaralanmagan. II. Tarqalgan peritonit. 1) Diffuz 2) Tarqalgan.

Kechishi bo‘yicha Reaktiv (24 soatgacha) Toksik (24 -72 s. ) Terminal (72 s. va ko‘p. )

Organizm reaktivligi Jarayon lokalizatsiyasi Kasallik bosqichi O‘tkir peritonit klinik kechishi bog‘liq Jarayon tarqalganligi Peritonit etiologiyasi Mikroflora virulentligi

O‘tkir peritonit belgilari: Maxalliy O‘tkir peritonit doimiy simptomlari Umumiy O‘tkir peritonit doimiy bo‘lmagan simptomlari

Peritonitning doimiy belgilari Qorinda og‘riq, palpatsiyada og‘riqli bo‘lishi Щetkin-Blyumberg simptomi musbat Qorin old devori tarangligi Quruq va oq karashli til Ko‘ngil aynishi, qayt qilish, chanqash «Gippokrat yuzi» Ichaklar parezi, najas va gaz tutilishi Tez va yuzaki nafas Tana haroratini ko‘tarilishi, haroratni pulsdan ortda qolishi «qaychi simptomi» To‘g‘ri ichak orqa gumbazini og‘riqligi (per rectum) Qonda leykotsitoz, leykotsitar formulani chapga siljishi, ECh. T ni ko‘tarilishi Siydikdagi o‘zgarishlar: proteinuriya, silindruriya

Peritonitning kardinal simptomlari Щetkin-Blyumberg simptomi Korindagi ogrik Mushaklar taranglashishi Kayt kilish Paralitik ichak tutilishi

Obzor rentgenografiya Diafragma ostida o‘roqsimon chiziq (erkin gaz) эркин газ Kloyber kosachalari

Reaktiv boskichda uchraydigan belgilar Maxalliy Korindagi keskin ogriklar Korin mushaklarini tarangligi Chetkin-Blyumberg simptomi keskin musbat Ichak peristaltikasini susayishi Umumiy Taxikardiya AKB oshishi Nafas olishni tezlashishi Tana xaroratini kutarilishi

Toksik boskich Maxalliy Ogrik sindromini susayishi Mushak tarangligini kamayishi Chetkin-Blyumberg simptomi keskin musbat Ichak peristaltikasi eshitilmaydi Umumiy Tahikardia 120 dan yukori AKB pasayishi Eyforiya Teri koplamlari rangparligi Gektic tana harorati

Terminal bosqich Mahalliy Umumiy Korin buylab tarkalgan ogrik Gippokrat yuzi Adinamiya Korin dimlanish. Ai Intokikatsion deliriy Ichak peristaltikasi eshitilmaydi Ahlat bilan qayt qilish Yu. KTe, upka, jigar buyrak yetishmovchiligi, + POe Tana harorati tushishi

O‘tkir peritonit diagnostikasi • • • Shikoyatlari Kasallik va xayot anamnezi Ob'ektiv ko‘rik Klinik-bioximik tekshiruvlar Instrumental tekshiruvlar

Asbob-uskunalar yordamida tekshiruv Noinvasiv • Ultra tovush tekshiruvi • Qorin bo‘shlig‘i obzor rentgenografiya Invaziv Laparotsentez “izlovchi” kateter usuli Diagnostik laparoskopiya Diagnostik laparotomiya

Qorin bo‘shlig‘i ultra tovush tekshiruvi • Qorin bo‘shlig‘ida erkin suyuqlik

Rentgenogramma • Rentgenogrammada Kloyber kosachalari: • kengaygan ingichka ichakda gaz va suyuqlik to‘planishi

Diagnostik laparoskopiya • Ishonchli usul bo‘lib peritonit manbai va ekssudat xarakterini aniqlashga imkon beradi.

Diagnostik laparotomiya • Laparoskopiya usuli imkoni yo‘q shifoxonalarda q¢llaniladi.

O‘tkir peritonitni davolash bosqichlari • Amaliyot oldi tayyorgarlik • Jarrohlik usuli • Amaliyotdan keyingi davolash

Amaliyotdan oldingi tayyorgarlik muammosi Bir tomondan Buzilgan funksiyalarni shunchalik yetarli tiklash lozimki, amaliyot bemor uchun eng kam xavf tug‘dirsin Ikkinchi tomondan Qorin bo‘shlig‘idagi yiringli jarayonni iloji boricha tezroq bartaraf qilish lozim, bu o‘z navbatida amaliyot oldi tayyorgarlikni tejaydi.

Bemor ahvoli qanchalik og‘ir bo‘lsa amaliyot oldi tayyorgarligi shunchalik murakkab bo‘ladi Мaksimum 2 sоат Barvaqt jarrohlik amaliyoti

Amaliet oldi tayyorgarligi I. Volemik, elektrolit va mikrotsirkulyator buzilishlar korreksiyasi Laktosol Disol Ringera eritmasi 30 -40 ml 10% kaliy Xlorid eritmasi Reopoliglyukin va Gemodez

II. Gipo- va disproteinemiya korreksiyasi Albumin 100 -200 ml yoki Plazma 200 -300 ml

III. Me'da-ichak trakti dekompressiya va sekretsiyani kamaytirish Zantak 2, 0 mo Sekretsiyani kamay-tirish va aspiratsiyani profilaktikasi uchun

Amaliyotdan oldingi muolajalar IV. Anemiyani bartaraf etish V. Metabolik atsidozni bartaraf etish VI. Og‘riq impulslarini bloklash

Amaliyotdan oldingi muolajalar VII. Glyukokortikoidlar IX. Antibakterial terapiya VIII. Proteaza ingibitorlari

O‘tkir peritonitda asosiy davo usuli: • Shoshilinch jarrohlik amaliyoti

Peritonitda jarrohlik amaliyoti tadbirlari • Miorelaksantlar yordamida boshqariladigan sun'iy nafas olish orqali endotraxeal narkoz, • Taftish imkonini beruvchi kesma, • Qorin bo‘shlig‘i a'zolarini taftish qilish, • Peritonit manba'ini bartaraf etish, • Qorin bo‘shlig‘i sanatsiyasi, • Ichak dekompressiyasi uchun ichakni transnazal intubatsiya qilish, • Qorin bo‘shlig‘ini yuvish uchun drenajlash.

O‘rta-o‘rta laparotomiya

Qorin pardaning holati • • rangi, tiniqligi, qalinligi, yallig‘lanish belgilarining bor yoki yo‘qligi, • giperemiya, • tomirlarning bo‘rtib turishi.

Ekssudat xarakteri Seroz-fibrinoz Yiringli Gemorragik Siydikli O‘tli Najasli

Peritonit manba'ini yo‘qotish O‘tkir destruktiv appenditsit Appendektomiya

Peritonit manba'ini yo‘qotish O‘tkir destruktiv xoletsistit Xoletsistektomiya

Peritonit manba'ini yo‘qotish Ichaklar gangrenasi fonida peritonit Ichaklar rezeksiyasi «yonma-yon» anastamoz bilan

Me'da yoki 12 barmoqli ichak yarasi perforatsiyasi Yarani tikish Me'da rezeksiyasi

Gastroduodenal peritonitlarda operativ davo tanlash fermentativ peritonit boskichi Yiringli peritonit boskichi Radikal operatsiya Palliativ operatsiya Me'da rezeksiya TV+antrumektomiya TV+Piloroplastika Perforativ yarani tikish

Nazointestinal intubatsiya va qorin bo‘shlig‘ini drenajlash

Peritoneal dializ • Qorin pardaning yuqori so‘rish qîáèëèÿòèdan foydalanib organizmni zaharli moddalardan tozalash. : Organizm ichki muxiti Dializlovchi eritma Yarim o‘tkazuvchi membrana

я Oim bilan

я Fraktsion dializ

я Klinika usuli

Asoratlari: Spetsifik (xos bo‘lgan) asoratlar Jarohat tomonidan asorat-lar: yiringlash, flegmona, Qorin bo‘shlig‘i abssesslari Eventratsiyalar Paralitik ichak tutilishi, Chok yetishmovchiligi, A/k peritonit, Ichak oqmalari, Sepsis. Носпецифик (хос бўлмаган) асоратлар Gipostatik pnevmoniya, Tromboembolik asoratlar: yurak infarkti, insult. . . Ensefalopatiya, deliriy, DVS- sindrom, O‘tkir nafas, yurak - qon tomir, buyrak va jigar yetishmovchiliklari. . .

Peritonitda umumiy amaliet shifokorlarinng vazifalari • - axoliga birlamchi tibbiy-ijtimoiy yerdam kursatish ; • - okartuv-marifat ishlari (soglom turmush tarzini ilgari surish); • - profilaktik ishlar (uz vaktida kasalliklarning yashirin va erta boskichlarini aniklash); • - dinamik kuzatish; • - shoshilinch xolatlarda birinchi yerdamni kursatish; • - uz vaktida maslaxat berish va bemorlarni kasalxonaga yetkizish; • - davolash va reabilitatsiya ishlari; • - vaktinchalik ishga laekatsizlik ekspertizasini utkazish; • - ruxatga olish va xisobot xujjatlarini yuritish.