TOPLUM TABANLI KANSER TARAMALARI DREMNE TEZEL DARICA KETEM
TOPLUM TABANLI KANSER TARAMALARI DREMİNE TEZEL DARICA KETEM
• KANSER, dünya genelinde giderek artan bir sağlık problemidir ve toplumlarda önemli bir sosyoekonomik yüke, bireylerde de maddi ve manevi kayıp ve zorluklara yol açmaktadır. • Yeni yayımlanan dünya kanser istatistiklerine göre; ölüm nedenleri arasında kanser ilk sırada yer almaktadır. • Dünya’da toplam 14, 1 milyon yeni kanser vakası gelişmiş (En sık kanser: Akciğer (%13. 0), meme (%11. 9), kolon (%9. 7) kanseri GLOBOCAN 2012 )ve 8, 2 milyon kansere bağlı ölüm olmuştur. ( En çok ölüm: Akciğer (%19. 4), karaciğer (%9. 1) ve mide (%8. 8) kanseri GLOBOCAN, 2012 ) • Kanserde benzer seyir devam ettiği takdirde 2030 yılına gelindiğinde yıllık 22 milyon yeni vaka ortaya çıkması, yani 2008 verilerine göre yeni vakalarda %75 artış olması beklenmektedir. • Önümüzdeki yıllarda gelişecek olan kanser olgularının önemli bir kısmının az gelişmiş ülkelerde ortaya çıkması beklenmektedir. World Cancer Report 2012
Types of Cancer Deaths Cancer Risk Factors
• Türkiye’de bir yıl içinde 175 bin kişiye kanser teşhisi konuluyor, Türkiye’de kanser görülme hızı, AB ülkeleri ve ABD’nin gerisinde • Hastaların üçte ikisini erkekler oluşturuyor; her 100 bin kadından 171’ine kanser tanısı konuluyor. her 100 bin erkekten 250’sine kanser tanısı konuluyor.
• KANSER, Ülkemizde sebebi bilinen ölümler sıralamasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra en sık görülen ikinci ölüm sebebi olması açısından önemli bir toplum sağlığı problemidir. • Öldürücülüğü yanında bıraktığı sakatlıklar ve tedavisindeki yüksek maliyetler nedeniyle iş gücünde ve ülke ekonomisinde çok ağır kayıplara neden olmaktadır. • Kanser ile mücadele kanser kayıtçılığından tedavi ve palyatif bakıma kadar uzanan geniş bir yelpazeden oluşan oldukça komplike bir süreçtir ve bu sürecin başarılı yönetiminde etkin bir “Kontrol Programı”nın bulunması en önemli adımı oluşturmaktadır. Kanserle mücadelede ülkelerin kendi Ulusal Kanser Kontrolü programlarını geliştirmeleri önemlidir. • Kanser kontrol programları doğru ve güvenilir kanser verilerinin toplanmasını, önlenebilir kanser etkenleri ile mücadele edilmesini, taranabilen kanserler için etkin tarama programları geliştirilmesini ve tedavi hizmetlerini kapsamaktadır. • Ülkemizin de 2008 Yılından beri uyguladığı Ulusal Kanser Kontrol programı bulunmaktadır.
TÜRKİYE‘DE KANSERKAYITÇILIĞI 81 İL RAPORU AKTİF KANSER KAYITÇILIĞI DÜNYADA TÜRKİYE’DE 2012 12 İL %27 KAPSAMA ORANI %14 %100 2015 Verilerinin Bildirim Tarihi ; Mayıs 2017… 2015 81 İL %100 §Kanser kayıtçılığı, belirli bir nüfusun kanser insidanslarını bulmada altın standarttır. §Küresel Kanser Sağkalım Eğilimleri Sürveyansı 2000 -14’te (CONCORD-3) 71 ülkeden 322 nüfus tabanlı kanser kayıt merkezinin 18 kanser türüne ait veriler ve sağkalımları yayınlanmıştır. Bu yayında ülkemizdeki 9 kanser kayıt merkezinin de verileri yer almıştır. §İzmir Kanser Kayıt Merkezi 20 yıllık deneyimi ve sürekliliği nedeniyle 2013 yılında Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından Kuzey Afrika ile Orta ve Batı Asya bölgesinde yer alan Kanser Kayıt Merkezleri için eğitim merkezi olmuştur.
(100. 000 Kişide – 2014) 2015 TE SON DURUM
TÜRKİYE’DE KANSERÖNLEME ULUSALKANSERKONTROLPROJELERİ Tütün ve Alkol Kontrol Programı Obezite, Fiziksel Aktivite ve Diyabet Kontrol Programı Kronik Hastalıklar Kontrol Programı Elektromanyetik Alan Sağlık Etkileri İzleme Projesi Yeni Projeler Radon Haritalandırması ve Kontrol Programı (%2) Asbest Stratejik Eylem Planı HPV Haritalandırması ve Önleme Programı Solaryum, Cep Telefonu. Yönetmeliği Kanserojen Maddeler Raporları EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR Ergene, Dilovası, Tuzköy, Doğu Karadeniz vb. www. kanser. gov. tr • Medya ile Mücadele ? ? Toplumda çevresel faktörlerin kanser oluşumuna etkisi üzerinde bilinç düzeyi giderek artmakta… • Medyada kanserojen olduğu iddiasıyla 2 -3 günde bir haber çıkmakta… • Bilgi notları ve Raporlar…
TÜTÜNLE MÜCADELEDE 3 UNSUR! • Sigaraya başlamanın engellenmesi • Sigara içenlerin bırakması • Sigara dumanından pasif etkilenimin (ikinci el içiçiliğin)önüne geçilmesi Sigara başta akciğer kanseri olmak üzere 20 civarında kanser türünü tetikleyen bir etkendir. Sigara tek başına diyet faktörleri ve beslenme alışkanlıklarından kaynaklanan kanserlerden daha fazla hastalığa neden olmaktadır Ulusal Tütün Kontrol Programı : 15 yaşından büyüklerde sigara içmeyenleroranını %80’in üzerine çıkarmak, 15 yaşından küçüklerde ise %100’e yakın olmasını sağlamaktır.
• EKSERSİZVE SPOR • Günde 1 saat tempolu yürüyüş meme kanserlerinin nüksünün önlenmesi ve azaltılmasında tamoksifen kadar etkilidir. • Eksersiz kanda Adrenalin ve IL-6 düzeylerini arttırmaktadır. • Adrenalin ve IL-6 sitotoksik T hücrelerini uyarmakta ve bu hücrelerin tümör hücreleri etrafında toplanmasına sebep olmaktadır. Dünya Sağlık Günü; Yeterli Fiziksel Aktivite ile Bağırsak kanseri gelişim riski %30 azalmaktadır Meme Kanseri riski %25 azalmaktadır. Endometrium kanseri riski %20 azalmaktadır. GIDA-BESLENME VEKANSER • Obeziteden korunma ve alkol tüketiminin azaltılması dışında diyetin kanser riskini kesin olarak azalttığını gösteren spesifik bir kanıt bulunmamaktadır. • Bir başka ifadeyle yenildiği veya içildiği takdirde kanseri önlediği ya da tedavi ettiği gösterilen hiçbir gıda maddesi yoktur. • Özellikle kırmızı etin kanser riskini arttırdığına ilişkin çok sayıda epidemiyolojik çalışma bulunmaktadır. Fazla kırmızı et tüketilmesi ile kolon, meme ve prostat kanseri sıklığının arttığını gösteren çalışmalar var. • Fazla kırmızı et tüketiminde izlenen kanser riski artışının nedeni belli değildir. • Epidemiyolojik çalışmalar diyetteki yağ miktarı ile kolon, meme ve endometriyum kanserleri arasında güçlü bir ilişki ortaya koymaktadır.
Obezite İlişkili Kanserler* *Kadınlar için özofagus, kolorektal, safrakesesi, pankreas, meme, uterus kopusu, over, böbrek; Erkekler için özofagus, kolorektal, pankreas, böbrek Şekil 5. Obezite ile İlişkili Kanserlerin Yaşa. Standardize İnsidans Hızlarının Cinsiyete Göre Dağılımı
ULUSAL RADON KONTROL • Radon gazı dünyada akciğer kanserinin %3 -15 sebebi… PROGRAMI • Doğal kaynaklardan yayımlanmaktadır, • Binalardaki radon kaynağının büyük kısmı (%90), binanın temelindeki toprak ve kayalardır. • Esas sorun ev içi maruziyet • Radon kontrol programları dünya ülkelerinin yeni gündemine gelmektedir. • Eviçi Radon düzeyinin <300 Bq/m 3 düzeyinde tutmak… • «Ulusal Radon Haritalaması» Projesi 2014 yılında TAEKile ortaklaşa başlatıldı • 5 yıl içerisinde yaklaşık 65. 000 evde ev içi Radon Gazı ölçümü yapılması planlanmaktadır • HSM ; illerde çalışmanın duyurulması (Medya, Muhtar, aile hekimleri aracılığıyla) Adreslere yerleştirilecek dedektörlerin gönderilmesi TÜİK belirlediği adreslere dedektörlerin 30 gün içinde yerleştirilmesi, 2 ay süresince yerleştirilen hanelerde kalması MEVCUT DURUM: 17. 000 dedektör dağıtımı planlandı Yerleştirilen ve analizi tamamlanan; 12. 902 %76 Nedenler; – Adres Hataları (Adres değişikliği olan bölgelerde) – Evde bulunmama – Çalışmaya güvensizlik, katılmak istememe GÜNCEL SONUÇLAR ; 301 -400 Bq/m 3; %1, 7 >400 Bq/m 3; %1, 9 • 18 ile yerleşim, toplama ve ölçüm tamamlandı. • 23 İle yerleşim, toplama, ölçüm aşamasında Planlamalar Ölçüm yüksekliği olan evlerde; – Ölçüm tekrarı Tekrar yüksek değer saptandığında ise; – Günde en az bir saat evin havalandırılmasının önerilmesi ve sonrasında ölçümün yinelenmesi – TAEK uzmanlarınca yapılacak analiz sonrası inşaat malzemeleri ile zeminin kaplanması gibi basit önlemler alınması
Enfeksiyon & Kanser • Hepatit. B, C • HPV • H. Pylori • Epstein. Barrvirüs • HIV Karaciğer kanseri Serviks Kanseri Mide Kanseri Burkitt. Lenfoma, Nazofaringealkarsinom, Kaposisarkomu, non-hodgkinlenfoma ÖZETLE; Egzersiz, sağlıklı beslenme, stres azaltma, sigara, alkol ve diğer zararlı maddelerden kaçınma, enfeksiyonların önlenmesi (örneğin HPV ve HBV aşıları) ve erken tanı için yapılacak kanser taramaları kanserin önlenmesi için en önemli ve etkili yöntemlerdir.
BİRİNCİL KORUNMA KANSER SAVAŞINDA EN ETKİLİ YOLDUR. Paolo Vineis, Christopher P Wild Global Cancer Patterns: Causes and Prevention Lancet 2014; 383: 549– 57
KANSERVE TARAMA Tarama ikincil korumanın önemli bir bileşenidir. Hastalığın durdurulması, gerilemesi, mortalitenin azaltılması için yapılır. Hiç bir yakınması olmayan sağlıklı bireylerde tarama yapılarak kanserin erken evrede yakalanması amaçlanır. Hastalık daha etkin tedavi edilebilir. Bugün elimizdeki erken yakalama yöntemleri ile kansere bağlı ölümlerin üçte biri önlenebilir!!!! ÖNLENEBİLİR KANSERLER Akciğer Meme Kolorektal Servikal Deri Mide Karaciğer Prostat Endometrium
TARAMA NEDİR? Tarama Testleri; Kesin tanı koydurucu olması gerekmez Pozitif veya şüpheli sonuçlarda daha detaylı tetkik yapılması “Kesin sağlamlar” ile “olası hastalar” şeklinde ayrılması DSÖ tarafından belirlenmiş bir takım ölçütleri karşılaması TARAMADA DSÖÖLÇÜTLERİ; Önemli bir sağlık sorunu olmalı, Latent veya erken semptomatik bir dönemi olmalı, Tüm klinik seyrine dair yeterli bilgi olmalı, Hastaların iyileştirilmesi için uygun tedavi yöntemi olmalı, Teşhisi ve tedavisi için gerekli tüm alt yapı olanakları yeterli olmalı Testlerin toplum tarafından kabul görmesinde sıkıntı olmamalı, Testler kolaylıkla uygulanabilir olmalı, Testlerin seçiciliği ve hassasiyeti olabildiğince yüksek olmalı, Tarama sürekli bir işlem olmalı, TARAMA PROGRAMINA TOPLUMUN KATILIMINI ETKİLEYENENÖNEMLİ FAKTÖRLER; Taranması yapılmakta olan hastalığın ne olduğunun bilinmesi, Sağlığa zararının kişi tarafından kabul edilmesi, Kişinin de yakalanabileceğini kabul etmesi, Tarama sonrası hastalık tespit edilirse, hastalığa karşı önlemler alınacağına, bu durumun hastalık sürecini etkileyeceğine dair inancının olması Taranma programlarının hedef gruba uygun olması, Sağlık personelinin tarama programına karşı tutumu, Tarama programlarının maliyeti, Toplum Tabanlı Tarama: Belli bir nüfusun yada bölgenin alınarak o bölgedeki taramaya uygun hedef nüfusun en az %70’inin taramasının gerçekleştirilmesi
TÜRKİYE KANSERKONTROLPROGRAMI • Ulusal kanser kontrol programımız çerçevesinde Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) taranmasını önerdiği 3 kanser (meme, rahimağzı, kolorektal) için ücretsiz toplum tabanlı tarama hizmeti Sağlıkta Dönüşüm programı ile 10 yıldan fazla süredir verilmektedir. • 2013 yılına kadar KETEM’lerde yürütülen tarama çalışmalarına artık Toplum Sağlığı Merkezlerimiz ve Aile Hekimlerimiz de katılmıştır. • Vatandaşlarımızın ücretsiz olarak verilen kanser tarama hizmetlerine katılımı son derece önemlidir. • Son yayınlanan Avrupa Birliği Komisyon raporunda da kanserle mücadelede önleme ve tarama programlarının önemi vurgulanmış, 2013 yılından itibaren tüm üye ülkelerde kanser tarama programlarına katılım oranının %100’e çıkarılması yönünde karar alınmıştır.
2002 yılında 11 KETEM ile başladığımız bu mücadeleye 2019 yılı itibarı ile 81 ilde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) en az bir tane olmak üzere 215 sabit KETEM (112 KETEM SHM içinde ), 26 Mobil KETEM; toplamda 241 merkezde devam etmekteyiz. Her 250. 000 nüfusa bir adet KETEM planlanmakta olup hedefimiz ülke genelinde KETEM sayısını 285’e çıkarmaktır. 2018 yılında toplamda 7 milyon kişiye ücretsiz kanser taraması yapılmıştır.
MEME KANSERİ • Dünyada kadınlarda görülen tüm kanserlerin %25’i • Meme kanseri dünyada en sık görülen ikinci kanser. • Kadınlarda ise gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde açık ara en sık görülen kanser • Taramanın standart olduğu ülkelerde meme kanseri mortalitesi düşmektedir. • 2012’de dünyada 1. 67 milyon yeni meme kanseri vakası ve 522. 000 ölüm • Bölgeler arasında insidans oranlarında yaklaşık 4 kat fark bulunmaktadır. Asya ve Afrika’ da 27/100. 000, Avrupa’ da 96/100. 000 • Dünyada kanser nedenli ölümlerde 5. sırada • Kadınlarda ise; gelişmekte olan ülkelerde en sık kansere bağlı ölüm nedeni, gelişmiş ülkelerde akciğer kanserinden sonra ikinci. • İnsidans artışı gelişmiş ülkelerde görülürken mortalite oranlarındaki artış gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Erken tanı ve tedavi seçeneklerinin bulunmayışı
YAŞ DAĞILIMI • Avrupa ve Amerika’da hastaların ¾’ü postmenopozal ¼’ü premenopozal dönemdedir. • Amerika’da ortanca yaş 61 Afrika’da Ortanca yaş 48 2/3 premenopozal dönemdedir. • Türkiye’de Ortanca yaş 53 %40’ı premenapozal dönemdedir. • Ülkemizde meme kanserli olgularımızın yaklaşık yarısı 40 -50 yaş aralığında görülmektedir. 2013 yılında ülkemizin konuyla ilgili önde gelen değerli bilim insanları ile konsensus sonucu alınan karar ile meme kanseri taramalarına başlama yaşı 40 olarak belirlenmiştir. . TARAMA STRATEJİLERİ Amaç tümörü en küçük boyutta, en erken evrede, en az invaziv ve en maliyet etkin yöntemle tespit etmek Tarama mamografisinde amaç tanı koymak değildir. TOPLUM BAZLI TARAMADA ÖNERİ AMAÇ • 50 - 69 yaş grubu/ 2 yılda bir IARC, European Council, US Preventive Services Task Force (USPSTF) • 40 yaşından sonra her yıl ACS, ACR, NCCN, TRD • 40 yaşından sonra 2 yılda bir TC Sağlık Bakanlığı 1. Meme kanserine bağlı mortalite hızının düşürülmesi * 2. Toplumun meme kanseri konusunda farkındalığını artırmak 3. Meme kanserinin erken evrede yakalanmasını sağlamak 4. Meme kanserine bağlı ölümleri azaltmaktır.
MAMOGRAFİ ? ? ?
LEZYONDEĞERLENDİRME: Bİ-RADSSINIFLAMASI 0: Geri çağırma; ek inceleme gerekir 1: Negatif mammogram 2: Benign bulgular 3: Olası benign bulgular; kısa süreli takip 4: Kuşkulu bulgular; biyopsi önerilir 5: Malign kriter gösteren bulgular; biyopsi ve tanı gereklidir 6: Bilinen malign lezyon var 2005, Ege Ün Radyoloji: Tarama Diagnostik %47 tm çapı≤ 1 cm %5 %84 LN negatif %36 %37 DKİS %6 41 toplam 71 DUKTALKARSİNOMA İN SİTU (İNTRADUKTAL KARSİNOMA) (DCIS): EVREO Süt kanallarını döşeyen hücreler, kontrolsüz olarak çoğalmaya başladıkları zaman ilk önce kanalı dolduruyorlar. Henüz kanal dışına taşmayan bu safhaya duktal karsinoma in situ (DCIS) adı veriliyor. Bu safha meme kanserinin en erken safhası. Kanser hücreleri henüz kanal dışına çıkmadığı için, vücudun her hangi bir yerine atlamamış durumda. Sadece bu bölgenin çıkartılması ile kanser tam olarak tedavi edilebiliyor. Duktal karsinoma in situ safhasında, tümör boyutu genellikle elle muayene ile fark edilemeyecek kadar küçüktür. Bu safhada kanser daha çok mamografi ile tespit edilebiliyor. Bu nedenle kanserin erken teşhis edilebilmesi için 40 yaşını geçen her kadının, her yıl mamografi filmini çektirmesi öneriliyor. Toplu meme kanseri taramalarının yapıldığı gelişmiş ülkelerde, meme kanserlerinin bu safhada yakalanma oranı %25 lere kadar yükseliyor Bu taramaların yapılmadığı ülkelerde ise, kanserin bu safhada yakalanma oranı %2 civarında
SERVİKS KANSERİ- SİTOLOJİNİN ETKİSİ GEÇMİŞTEN BUGÜNE 50 yıldır kullanımda • Mortalite ve insidansda %50 düşme • MÖ 500 -Hipocrates(tedavisiz hastalık) • Özellikle gelişmiş ülkelerde başarılı • 1900 -Yetim bırakan (her beş kadından birini programlar öldürüyor). • Sadece 8 Avrupa ülkesinde yerleşik sistem • İlk Epidemiyolojik Çalışmalar: • Ve…serviks kanserlerinden ölüm en iyi • Rahibelerde hastalığın hiç görülmemesi • İlk eşleri serviks kanserinden ölen erkeklerin ülkelerde bile devam ediyor England- 19711995 ikinci eşlerinin de aynı hastalıktan ölmesi • Pap-test servikal adenokarsinom tanısı • 1940 -Sitolojinin keşfi (G. Papanikolaou) koymada yetersizdir. --Tek bir pap-testin • 1960 -Tarama programları • 1990 -HPV ve bugün (önlenebilir ölüm nedeni) sensitivitesi %50 -60’tır. Nanda K, et al, systematic review, Ann Yarım milyon yeni olgu Intern Med. 2000; 132(10): 810 -819 • %50 mortalite • %100 HPV ilişkili • Önlenebilir kanserler –HPV Aşısı, Sigara ile mücadele • Erken teşhis ile %100 tedavi –VIA-VILI / Smear / HPV / Kombinasyon / Diğer –Dünya Sağlık Örgütü • Eradike edilebilir tek kanser
HPV İle İlişkili Kanserler* *Kadınlar için uterus serviksi, ağız farinks, anüs, vulva ve vajina; Erkekler için ağız farinks, anüs, penis Şekil 6. HPV ile İlişkili Kanserlerin Yaşa. Standardize İnsidans Hızlarının Cinsiyete Göre Dağılımı
• • • ABDUlusal Kanser Enstitüsünün 18. 07. 2014 tarihinde yayınlanan dergisinde HPV taramaları vebu taramalar ile serviks kanseri arasındaki ilişkinin gösterildiği bir çalışmaya yer verilmiştir. Bu çalışmaya; 2003 yılından itibaren Kaiser Permanente Kuzey Kaliforniya'nın sağlık sisteminde kayıtlı, 30 -64 yaşları arasında bulunan kadınlar dahil edilmiş, eşzamanlı HPV testi ve Smear testi ile serviks kanseri taraması yapılmıştır. HPV testi negatif olanlarda serviks kanseri gelişme riski, smear testi negatif olanlara göre yarıya daha az bulunmuştur. Araştırmacılar her iki testi de negatif olan kadınlarda serviks kanseri gelişme riskini tahmin etmişler; bu risk 3 yılın sonunda Smear negatif kadınlarda 100000 de 20 iken, HPV negatif kadınlarda 100000 de 11 bulunmuştur. Bu sonuçlar ile; negatif Smear testi ile karşılaştırıldığında, negatif HPV testinin daha kıymetli olduğu belirtilmiştir. 21 -65 yaş arası kadınlara 3 yılda bir pap-smear testi yada 30 -65 yaş arası kadınlara 5 yılda bir pap-smear ve HPV testi önerilmiştir. Türkiye de 01. 08. 2014 tarihinden itibaren Hpv-DNA testi servikal kanser taramasına eklenmiştir… Ülkemizde kadınlarımızdan HPV testi alınmaktadır, eğer sonuç pozitif çıkarsa saklanmışolan numuneden HPV tiplendirmesi ve Smear testi çalışılmaktadır. Bu yöntem servikal kanser taramalarında önerilen en gelişmiş yöntemlerden bir tanesidir. Dünya Sağlık Örgütü Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından yapılan duyuruda; Dünya genelinde yılda 528 bin kişiye Rahim Ağzı Kanser teşhisi konulduğu ve başlıca hepsinin HPV’ye bağlı olduğu bildirilmiştir. Ensık HPV 16 -18 olmak üzere kansere en sık neden olan 13 HPV tipinin olduğu ve bunların rahim ağzı kanseri dışında vulva, vajen, penis, anüs, ozefagus, boğaz ve baş boyun kanserlerine yol açtığı vurgulanmıştır. HPV virüsüne karşılık geliştirilen aşıların toplum üzerindeki etkilerinin daha erken dönemde değerlendirilebileceğini ve ülkelere gerekli bilimsel verilerin sunulabileceğini vurgulanmıştır.
Tarama 1. basamak !!!! Her bir Aile Sağlığı elemanı servikal örnek alma eğitiminden geçirildi! Örnek almak için gereken tüm malzemeler KETEMve aile hekimlerinedağıtıldı! HPV Tabanlı Yüksek riskli HPV testi (13 yüksek riskli tip) Pozitif sonuçlar için Refleks sitoloji ve genotipleme Sonuçlar, örneklerin laboratuara ulaşmasından sonra 7 gün içinde çıkıyor
81 İlden Alınan Örnekler…
HPV GENOTİPLERİ VE REFLEKS SİTOLOJİ SONUÇLARI
TARAMA ALGORİTMİ KOLPOSKOPİ:
KALIN BAĞIRSAK KANSERİ v v v Kolon( kalın bağırsak ), sindirim sistemimizin son parçasıdır. Yaklaşık 1, 5 metre uzunluğundadır. Kolon ve rektum kanseri gastrointestinal sistemin sık görülen kanserleridir. Bağırsak kanseri olgularının % 90’ının adenomatöz tipte kalın bağırsak poliplerinden kaynaklandığı bilinmektedir. Genellikle yaşlı kişilerde görülür. Gelişmiş ülkelerde yaşam boyu bağırsak kanserine yakalanma riskinin % 5 olduğu göz önüne alındığında, bağırsak poliplerinin önemi daha kolaylıkla anlaşılabilecektir. Kalıtsal olanlarda ortaya çıkış daha erken olup genellikle 30’lu yaşlardır. Kolorektal kanser, görülme sıklığı bakımından tüm kanserler arasında meme, prostat ve akciğer kanserlerinden son 4. sırada yer almakta ve erkek ve kadınlarda görülen kanserlerin yaklaşık %10 -15 ini oluşturmaktadır, Dünyada her yıl yaklaşık 1 milyon yeni vaka teşhis edilmekte ve kolorektal kansere bağlı 500. 000 ölüm bildirilmektedir. Dünya sağlık örgütü kayıtlarına göre her yıl teşhis konulan yeni vaka sayısı 800. 000 civarındadır. Bu sayı tüm kanser ölümlerininin %10 nundan sorumludur.
GGK TESTİ NEGATİF (-) : GGK Testinin negatif olması, normal sonuçtur ve test örneğinde kan bulunmadığı anlamına gelir. Normal sonuç, kolorektal kanser olmadığını veya ileride asla olmayacağını garantilemez. Kişiye, 2 yıl sonra tekrar kolorektal kanser taraması yaptırması söylenir. GGK TESTİ POZİTİF (+): GGK Testinin pozitif olması anormal sonuçtur ve dışkıda kan bulunmuş olduğunu gösterir. Bu sonuç, kanser tanısı değildir, ancak kişinin kolonoskopi için uzman hekimlerce değerlendirilmesi gerektiğini gösterir. Anormal sonucun nedeni kolorektal kanserden çok, poliplerdeki kanama veya hemoroid (basur) gibi başka hastalıklardan kaynaklanmış olabilir. Sonuç anormal çıkarsa, tedavi gerektiren bir sorun olup olmadığını belirlemek için kalın bağırsağın (kolonun) daha ayrıntılı bir şekilde muayene edilmesi (kolonoskopi) gerekir. Bunun için birey ileri merkezlerdeki gastroenteroloji, genel cerrahi veya gastrointestinal cerrahi servislerine yönlendirilir. Kolonoskopi çekim merkezleri (kamu ya da özel merkezlere ait merkezler), Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Kanser Daire Başkanlığı’nca belirlenir ve kalite standartları açısından denetlenir. KOLONOSKOPİ ZAMANI: Tarama programına katılan bireylerin tüm testleri negatif olsa dahi; 10 yılda bir kolonoskopi yapılmak üzere kişilere davet gönderilir. Tüm bireyler 51 ve 61 yaşında olmak üzere toplam iki kez kolonoskopiye davet edilir. Eğer birey ilgili sağlık merkezine ilk kez örneğin 55 yaşında gelmişse ve o güne kadar hiç kolonoskopi yaptırmamışsa, tarama amaçlı kolonoskopi hemen istenir.
KANSERTARAMALARI ; Tarama programının başarısı büyük ölçüde katılım oranlarına ve kullanılan prosedürlerdeki kalite yönetimine bağlıdır. – Katılım oranları %70’in üzerinde – Kalite kriterleri Başarı; taranan kanserde mortalite ve morbidite düşüşünün sağlanmasıdır. Teşhis Merkezi Nedir? Birinci basamakta yürütülen taramalarda pozitif çıkan olguların yönlendirildiği, nihai tanılarını aldığı ve tedavi sürecinin yürütüldüğü 2 -3. basamak sağlık kuruluşlarıdır. İlgili Merkezlerde bu hastalara hizmet verecek uzman hekim kadroları belirlenmiştir. Bu merkezlerde iş akışını sağlayacak sekreterya görevlendirilmiştir. Erken evrede teşhis, her üç tür kanserin de mortalitesinde büyük sıklıkta düşüş ve hatta eradikasyonunu dahi sağlayabilmektedir. Ancak tarama çalışmalarının bu istenilen sonuçları verebilmesi tarama programı kadar tarama sonrası teşhis süreci ile de ilişkilidir. “Kanser Taramalarına Katılımın Arttırılması, Tarama Sonrası Teşhis Merkezlerinin Kurulması ve İşletilmesi Projesi” kapsamına alınarak bu proje hazırlanmıştır. • • Her İlde uygun kriterlerdeki merkezler, Belirlenen Merkezlerde bu hastalara hizmet verecek uzman hekim kadroları, belirlendi. Birinci basamaktan (+) şüpheli olguların belirlenen bu merkezlere yönlendirilmesi, Bu merkezlerde iş akışını sağlayacak sekreter belirlenmesi sağlandı
1. BASAMAKTAN TARAMA SONRASI TEŞHİS MERKEZİNE GÖNDERİLEN HASTA BİLGİ EVRAĞI: TARAMA SONRASI İLİMİZDE TEŞHİS MERKEZİ OLARAK BELİRLENEN ………………………………………………………. . HASTANESİ ……………………BLOK………………………. . KATTA BULUNAN SEKRETER/GÖREVLİ ………………………’YA ULAŞABİLİRSİNİZ. SEKRETER İLETİŞİM: 0262********* YÖNLENDİRME YAPAN BİRİM/HEKİM Birinci Basamak Tarama Sonrası Teşhis Merkezi Hastanelerimiz S. B. Ü. Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi: tel: 3178000 dahili no: 2045 sekreter: sibel özdemir Darıca Farabi Eğitim ve Araştırma Hastanesi: tel: 6568434 dahili: 1386 sekreter : eda pekruh Gölcük Necati Çelik Devlet Hastanesi
MEME CA • • Radyoloji Uzmanı Patoloji Uzmanı Genel Uzmanı Spot magnifikasyon ve kompresyon gibi ek çekimlerin alınabildiği mamografi cihazı Tru-- cut kalın iğne İnce iğne biyopsisi US eşliğinde tel ile işaretleme Yüksek rezolüsyonlu US cihazı SERVİKS CA • • • Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Patoloji Uzmanı Resim de basabilen kolposkopi cihazı KOLON CA • Genel Cerrahi ve/veya Gastroenteroloji Uzmanı • Patoloji Uzmanı • Anestezi verilebilen ortamda, Polipektomi işlemi yapılabilir koşulların sağlandığı ve resim basabilen Kolonoskopi cihazı
KOLOREKTAL KANSER KALİTE KRİTERLERİ • GGK tetkiki (+) pozitif çıkan kişilerin kolonoskopiye yönlendirme < 30 gün • Kolonoskopide sedasyon kullanma oranı • Kolonoskopide biyopsi alınma oranı • Kolonoskopide kanser tespit oranı • Antibiyotik profilaksisi verilme oranı • Kolonoskopi ortalama süresi (0 -30 dakika / 30 -60 dakika / 60 dakika üzeri) • Biyoside yetersiz numune oranı SERVİKS KANSERİ KALİTE KRİTERLERİ • HPV (+) liği sonrasında kolposkopi yapılması için geçen süre: 10 iş günü • Kolposkopi yapılan hastada biyopsi • Biyopside yetersiz numune • Biyopsi yapılan olgularda preinvaziv lezyon teşhis • Biyopsi yapılan olgularda kanser teşhis MEME KANSERİ KALİTE KRİTERLERİ • Tarama mamografisi sonrasında kesin teşhis için geçen süre: < 15 iş günü • Mamografi raporu üzerine ek tetkik isteme: < %5 • Şüpheli meme kitlelerinden biyopsi alma oranı: >%70 • Memeden alınan kapalı biyopsi oranı: > %90 Amaç ve Hedefler Kanser Tarama Oranlarının Arttırılması, Tarama Sonrası Teşhis Merkezlerinin Kurulması ve İşler Hale Getirilmesidir. Tarama Hizmetlerinin Kalitesinin Arttırılması Sağlanarak 3 Kanser Türüne (Meme, Serviks, Kolorektal) Ait Ölümlerin Azaltılmasına Katkı Sağlanacaktır
ÖZET TARAMA PROGRAMINDA Kİ BİREY KETEM-TSM-AİLE HEKİMLİĞİ KANSER ŞÜPHESİ (+) OLAN HASTALAR KOORDİNATÖRLERCE BELİRLENMİŞ İL TEŞHİS VE TEDAVİ MERKEZLERİNE YÖNLENDİRME TEŞHİS MERKEZİNDE, HASTA RANDEVU VE TAKİP İŞLEMLERİ İÇİN GÖREVLENDİRİLEN TIBBİ SEKRETER İLGİLİ KLİNİK TARAMA MERKEZİNE YÖNLENDİRİLEREK TEŞHİS VE TEDAVİSİNİN PLANLANLANMASI GENEL SEKRETERLİK KOORDİNASYON SORUMLULARI İLE KANSER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TOPLANTISI 46
Halk Sağlığı Müdürlüğü İşleyişi
Birinci Basamak Kanser Taramalarında; * Serviks Kanseri taraması; Daha önce taramalarda smaer testi kullanılırken, Ağustos 2014 yılından itibaren kadınlara HPV-DNA testi yapılmakta olup bugüne kadar yaklaşık 4, 5 milyon kişiye test uygulanmıştır. 196. 844’si (%4, 46) pozitif çıkmıştır. 33. 813 kişi erken teşhis edilmiştir. * Meme Kanseri taramasında: 2016 yılında merkezi okuma geçilmiş olup, bu yıldan itibaren bugüne kadar yaklaşık 1 milyon 700 bin kişi taranmış 86. 152 kişi ileri tetkike gönderilmiştir. 30. 144 kişi erken teşhis edilmiştir. • Kolon Kanseri taramasında: 2011 yılından bugüne kadar 5, 5 milyondan fazla kişiye GGT testi yapılmış olup 246. 279 (%4) pozitif çıkmış, 14. 810 kişi erken teşhis edilmiştir. Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında 2018 yılında; Meme Kanseri Taraması: 547. 510 kişiye KETEM’lerde, 157. 213 kişi Gezici Mobil Tarama Araçlarında olmak üzere toplamda 704. 723 kişiye meme kanseri taraması yapılmıştır. Serviks Kanseri Taraması: 646. 044 kişiye KETEM ve Gezici Mobil Tarama Araçlarında, 386. 083 kişi Aile Sağlığı Merkezlerinde olmak üzere toplamda 1. 032. 127 kişiye serviks kanseri taraması yapılmıştır. Kolorektal Kanser Taraması: 464. 827 kişiye KETEM’lerde ve Gezici Mobil Tarama Araçlarında, 722. 348 kişi Aile Sağlı Merkezlerinde olmak üzere toplamda 1. 187. 175 kişiye kolon kanseri taraması yapılmıştır.
Kocaeli Birinci Basamak Kanser Tarama İstatistikleri KOCAELİ 2019 HEDEF NÜFUS BİLGİLERİ MMG HPV GGT 147. 697 88. 389 165. 406
KOCAELİ YILLARA GÖRE TARAMA SAYILARI VE ORANLARI MMG HPV GGT 2015 4. 224 % 3. 34 12. 298 %15. 78 11. 941 %8. 47 2016 7. 166 % 5. 43 18. 907 %23. 38 25. 433 %23. 7 2017 11. 474 % 8. 34 25. 433 %30. 42 34. 109 %21. 8 2018 11. 205 % 7. 7 18. 788 %21. 66 21. 576 % 13. 2
2017 -2018 YILI KARŞILAŞTIRMASI 2017 2018 KOCAELİ HSM ORANLARI TÜRKİYE HSM ORANLARI 8. 34 10. 4 7, 8 11 HPV 30. 42 29. 6 22 28, 6 GGT 21. 8 18. 3 13, 3 15, 9 MMG
KOCAELİ BİRİNCİ BASAMAK TARAMALARIN KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI KETEM ASM TSM AÇSAP MMG HPV GGT 2014 2015 2016 3. 777 4224 6528 - 638 - 2017 2018 8 AY 2014 2015 2016 11. 154 - 320 - 5961 - 164 4. 227 4872 7638 37 386 2. 292 6207 10521 605 1182 362 2017 2018 8 AY 2014 2015 2016 2017 2018 8 AY 14. 776 1. 019 9. 347 287 5650 593 3669 139 2. 456 3278 8309 15196 2. 828 5491 11446 10379 3172 15717 8534 - 3385 3583 6736
KOCAELİ BASAMAK TARAMA SONRASI POZİTİF OLGU SAYISI Meme Kanseri Serviks Kanseri Kolorektal Kanser 2014 374 2015 369 2016 687 2017 685 2018 İLK 8 AY 204 2014 146 2015 326 2016 722 2017 1123 2018 İLK 8 AY 325 2014 615 2015 745 2016 782 2017 887 2018 İLK 8 AY 60
2019 Yılı İlk 3 Ay 2018 Yılı İlk 3 Ay 2017 Yılı İlk 3 Ay Yapılan Tarama Sayısı Hedef Nüfusa Ulaşma Yüzdesi Hedef Nüfus Yapılan Tarama Sayısı Hedef Nüfusa Ulaşma Yüzdesi HPV 88. 389 8 099 9, 16 86. 727 3 786 4, 36 83. 563 10 127 12, 11 MMG 147. 697 4 516 3, 06 143. 876 2 102 1, 46 137. 478 4 574 3, 32 GGK 165. 406 11 179 6, 76 162. 397 5 538 3, 41 156. 209 14394 9, 2 Hedef Nüfus
2017 KOCAELİ/TÜRKİYE TARAMA ORANLARI
2018 IARC KANSER TAHMİNİ DSÖ’ye bağlı Uluslararası Dünya Kanser Araştırmaları Ajansı'nın (IARC) küresel kanser yüküne ilişkin yeni raporu açıklandı. Raporda, dünyadaki kanser vakalarına bu yıl tahmini 18, 1 milyon yenisinin ekleneceği ve 9, 6 milyon insanın da kanserden yaşamının yitireceği bilgisine yer verildi. Küresel çapta her 8 erkekten biri ve her 11 kadından birinin, bu yıl kanserden öleceği uyarısında bulunulan raporda, dünyada şu an son 5 yıllık dönemde kanser teşhisi konulan yaklaşık 43, 8 milyon kişinin yaşadığı belirtildi. Raporda, kanser yükünün çoğalmasında en önemli etkenler ise dünya nüfus yoğunluğunun artması, yaşlılık ve diğer ekonomik ve sosyal faktörler olarak gösterildi. Dünyadaki kanser vakalarının yüzde 23, 4'ünün ve ölüm oranlarının yüzde 20, 3'nün Avrupa'da, en çok kanser ölümlerinin ise yüzde 60 ile Asya kıtasında yaşandığı bilgisine yer verildi. Raporda, Avrupa kıtasının nüfusunun, dünya nüfusunun yüzde 9'unu oluşturduğuna dikkat çekildi. Küresel nüfusun yüzde 13, 3'ünü oluşturan Amerika kıtasında ise kanser vakalarının yüzde 21, ölümlerinin de yüzde 14, 4 olduğu aktarıldı. IARC raporunda, kanser vakaları içinde akciğer kanserinin en ölümcül olduğu, bunu kadınlarda göğüs kanseri ve kolorektal kanserlerin izlediği bilgisi paylaşıldı. Raporda ayrıca tütün tüketiminin önlenmesine yönelik kampanyaların, taramaların ve İnsan Papilloma Virüsü (HPV) aşılaması gibi tedbirlerin kanser vakalarının azalmasına yardımcı olacağı vurgulandı. IARC'in 185 ülkeden elde ettiği verilerden hazırlanan raporda, her 5 erkekten biri ve her 6 kadından birinin yaşamı boyunca kansere yakalanacağı kaydedildi.
AİLEHEKİMLİĞİ & KANSER AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİNİN 4. MADDESİ İLEKANSERTARAMALARI DA AİLE HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİVESORUMLULUKLARI ARASINA ALINMIŞTIR. Aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları; • kanser tarama programının topluma anlatılmasında, aktarılmasında ve katılımın arttırılmasında • programa katılacak olan hedef nüfusun davet edilmesinde, • tarama sonuçlarının hedef nüfusa iletilmesinde, anahtar fonksiyona sahiptir. • bireylerin sağlık durumlarını, yaşama koşullarını, dolayısıyla koruyucu sağlık uygulamalarının ve sağlık eğitimlerini bireylere nasıl uygulanacağını en iyi bilen • kendisine kayıtlı kişilerin kolay ulaşabileceği mekanlarda hizmet veren, • bireyleri bir hastalık çerçevesinde değil, bütüncül bir yaklaşımla riskler, sağlık koşulları, psikososyal çevre ve mevcut diğer akut veya kronik sağlık sorunları ile birlikte bir bütün olarak değerlendiren, • güvene dayalı iletişim kuran, sorunları fiziksel, psikolojik ve sosyal yönleriyle ele alan, yani kişilerin ilk başvuracakları sağlık danışmanlarıdır.
- Slides: 62