Toekomstbestendige melkveesector Kennis en innovatiedag Melkveehouderij OostNederland 13

Toekomstbestendige melkveesector Kennis- en innovatiedag Melkveehouderij Oost-Nederland 13 november 2015 Pierre Berntsen

Uw vragen • Op welke bedrijven gaan fosfaatrechten knellen? • Risicomanagement of verdienmodel verbeteren? • Is veel risico en weinig verdienen de nieuwe trend? • Alternatieve financieringsvormen • Opvolging? • Waarom zou ik overstappen naar ABN AMRO?

Agrarische markt is van groot belang voor ABN AMRO Leeuwarden • 11 Agriteams • Internationale bedrijven • Grondstoffen Assen Alkmaar Zwolle Apeldoorn Hoofddorp Naaldwijk Amersfoort ‘s-Hertogenbosch Goes Helmond

Agenda Economie en rente Gevolgen van de zuivelmarkt Bedrijfsontwikkeling melkveehouderij Uw vragen Discussie 6

ECONOMIE EN RENTE

Eurozone: vraag naar krediet neemt toe Onderzoek banken, netto verandering tov vorig kwartaal 8 Bron: Thomson Reuters Datastream, ECB Bank Lending Survey

Eurozone: waardedaling euro gunstig voor export buiten EU US dollar per euro 9 Bron: Thomson Reuters Datastream

US dollar per vat Lage olieprijs als aanjager Bron: Thomson Reuters Datastream

Nederland: Vertrouwen consument en producent gestegen Index: 0 is evenwicht 11 Bron: Thomson Reuters Datastream

Nederlandse groei niet meer alleen afhankelijk van export Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO (ramingen)

Aantal opkomende economiën vertragen Bron: ABN AMRO Economisch Bureau, CPB, Markit Economics

Lage rente stimuleert de economie in Eurozone Bron: Thomson Reuters Datastream

Renteverwachtingen Bron: Economisch Bureau ABN AMRO, cijfers per 01 -11 -2015

GEVOLGEN VAN DE ZUIVELMARKT

Melkprijs nog niet uit het dal

Liquiditeitsdruk op melkveebedrijven neemt toe 2012 2013 Kg melk afgeleverd 783. 600 831. 800 860. 800 437. 900 444. 900 Melkgeld* 34, 62 39, 61 40, 78 43, 48 33, 25 Overige opbrengsten* 10, 06 9, 70 8, 98 9, 30 8, 33 Voerkosten* 10, 40 11, 66 11, 09 9, 70 9, 13 Overige directe kosten* 5, 51 5, 46 5, 83 6, 22 6, 18 Overige bedrijfskosten* 10, 94 10, 89 11, 54 10, 90 10, 11 Bruto geldstroom* (= beschikbaar 17, 88 21, 37 21, 34 26, 01 16, 18 voor aflossing, rente, pacht en privé) 2014 Jan-juni 2014 2015 * = Eurocent per kg melk Bron: Flynth

Zicht op het tekort

Mondiale import blijft groeien met 1, 4 miljard kilo melk/jaar

Wereldexport blijft 1, 4 miljard kilo melk per jaar groeien

Wij rekenen met een langjarige gem. prijs van ca. 35 cent Bron: AMI 2014

Laatste 8 jaar groeide de Chinese import meer dan de hele EU import Toename vraag China grotendeels ingevuld door import

Grondstoffen blijven stevig geprijsd Bron: OECD-FAO Outlook 2015

BEDRIJFSONTWIKKELING Onzekerheid troef

Wet en regelgeving neemt fors toe • Omgevingsvergunning en bij Natura 2000 NB vergunning • PAS per 1 juli 2015 • Fosfaatreferentie 2014 (Melkveewet >> RVO beschikking) • Beperkt overdraagbaar • Fosfaatoverschot gedeeltelijk verwerken (nu nog 50/30/10%) • Amv. B grondgebondenheid (per jan 2016 naar verwachting) • Groei boven 20 kg fosfaat per ha: 25% grondgebonden groei en rest van fosfaat verwerken (daaropvolgend jaar) • Groei boven 50 kg fosfaat/ha: 50% grondgebonden • Niet als vóór 30 maart jl is geïnvesteerd in mestverwerking • Fosfaatrechten (januari 2016? ) • Veel onduidelijkheden

Doelen van NZO en LTO in de Duurzame Zuivelketen • Productie binnen fosfaatplafond, reductie 5 kton ammoniak, in 2020, klimaatneutrale groei, • Behoud van weidegang op het niveau 2012 (81%) • Gezinsbedrijven en open stallen • Behoud biodiversiteit, duurzame soja • Verlenging levensduur, verbetering dierwelzijn, verantwoord antibioticagebruik (koekompas) • Gebruik kringloopwijzer voor bedrijven met fosfaatoverschot Kwaliteit en imago van belang voor internationale positionering

Export babymelkpoeder naar China 50 keer hoger Bron: CBS

Rendement van groei valt tegen Voorbeeld: Kostprijs bestaande melkproductie: 33 cent per kg melk (liquiditeitskostprijs) Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie

Marginale kostprijs van extra liters is hoog Exclusief kosten fosfaatrechten en exclusief te verwerven grond Betreft lange termijn prijzen (*) als de stal al is gebouwd verschuiven deze kosten naar bestaande productie (**) bij groei boven 20 kg fosfaat moet ook grond verworven worden

Intensieve groei gaat ten koste van rendement Marge daalt van 2 naar 1 cent per kilo melk. Bedrijfsmarge daalt van EUR 20/m naar EUR 13/m Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie

Toch konden diverse bedrijven ontwikkelen • Grote verschillen tussen bedrijven • Vertrouwen in ondernemer • Vertrouwen in goede kasstroom Intensieve bedrijfsvoering vraagt om extra marge voor schommelingen op de mest- en ruwvoermarkt. Intensieve liters hebben geen (kans op) vermogensgroei. Nu extra onzekerheid voor boer en bank als gevolg van fosfaatrechten

Uw vragen • Waarom zou ik overstappen naar ABN AMRO? • Op welke bedrijven gaan fosfaatrechten knellen? • Risicomanagement of verdienmodel verbeteren? • Is veel risico en weinig verdienen de nieuwe trend? • Alternatieve financieringsvormen • Opvolging?

Hartelijk dank voor uw aandacht Rapporten: https: //insights. abnamro. nl/ pj. berntsen@nl. abnamro. com