Tni og orsakir slysa brnum slandi og rangur

Tíðni og orsakir slysa á börnum á Íslandi og árangur Rósa Þorsteinsdóttir, Hjúkrfr. BSc Verkefnisstjóri slysavarna Lýðheilsustöð 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 1

30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 2

30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 3

30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 4

Heima og frítímaslys barna á aldrinum 0 -4 ára Erik Brynjar Schweitz Eriksson (2003) • Slys eru einna algengust meðal barna á forskólaaldri (0 -5 ára), sérlega á 2. og 3. aldursári • Langflest slysin eru heimaslys • Áætlað er að fjöldi slasaðra barna á Íslandi sé um 30 -35. 000 á ári • Áætlað er að kostnaðurinn við barnaslys liggi á bilinu 3. 7 -18. 7 milljarðar 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 5

Rannsókn Önnu Stefánsdóttur og Brynjólfs Mogensen 1996 • Sýndi að barnaslysum hafði fækkað umtalsvert á 9. áratug • Tíðni heimaslysa barna á aldrinum 0 -4 ára hafði lækkað um 31% frá árunum 1977 -79 og 1980 -82 • Íslendingar voru samt með hæstu tíðni barnaslysa á norðurlöndunum 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 6

Heilbrigðisráðherra gaf út skýrslu um tíðni og eðli barnaslysa árið 1998 fyrir tímabilið 1990 -96 • Athugað var heildarfjöldi, tíðni eftir flokkum, staðsetning slysa og aðrir þættir heimaslysa, unnið upp úr skrám Slysadeildar LSH í Fossvogi • Meðalfjöldi heimaslysa 0 -4 ára 1773 slys á ári • Fór fækkandi á þessu tímabili, úr 2026 árið 1990 í 1675 árið 1996 • Helstu orsakir voru föll og árekstrar við hluti • Borið saman við rannsókn frá árinu 1979 – hafði orðið fækkun í nær öllum flokkum orsaka en einna mest í flokki eitrana og bruna 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 7

Heimaslys Dögg Hauksdóttir (2002) • Rannsókn byggð á spurningalistum sem slysaþolendur eða forráðamenn fylltu út í • Almennar upplýsingar skráðar í NOMESCO (The Nordic Medico-Statistical Committee) • Úrtak voru allir þeir sjúklingar sem leituðu á slysa- og bráðadeild LSH á fyrstu tveim mánuðum ársins 2002 • 17% fylltu út og skiluðu spurningalistanum 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 8

Skoðað var hvar á heimilinu og við hvaða aðstæður slysið átti sér stað • Fjölmennasti aldurshópur 0 -9 ára • 60% barnanna var undir 5 ára aldri • Strákar í meirihluta þolenda • Föll og árekstrar algengust 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 9

Flest slys gerast á milli 16 og 21 • Annasamur dagur á enda og allir orðnir þreyttir • Líkur á slysum aukast þegar margt er að gerast í einu • Besta forvörnin er að gera allt sem hægt er á heimilinu og í nánasta umhverfi til þess að fyrirbyggja slysin 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 10

Forvarnir – borga þær sig? ? • Í 10 ára heilbrigðisáætlun (bls 42) Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytis frá árinu 2001, segir eftirfarndi: “Mikilvægt er að áfram verði unnið markvisst að fækkun slysa á börnum og unglingum”. . • Höfuðforsenda skynsamlegs forvarnarstarfs er gott samstarf milli þeirra sem vinna að slysaskráningu, rannsóknum og forvörnum • Frá því að vera með eina hæstu slysatíðni í Vestur-Evrópu þá er Ísland í hópi þeirra þjóða sem hafa hvað lægsta tíðni á tveim og hálfum áratug. 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 11

Forvarnir borga sig. . Átaksverkefnið Árvekni í samvinnu við Slysavarnafélagið Landsbjörgu hafa unnið að slysavörnum barna og unglinga er eitt dæmi um árangur • Aukið öryggi barna á heimilum • Umbætur á reglugerð varðandi heita potta • Veggspjöld til allra heilsugæslustöðva um margskonar öryggisútbúnað fyrir heimili • Bættar ísl. Byggingareglugerðir, sbr læstir lyfjaskápar, öryggislæsingar á gluggum 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 12

Forvarnir borga sig. . • Umgengnisreglur og leiðbeiningar um öryggi á sundstöðum (1996), öflug þjálfun starfsfólks sundlauga í skyndihjálp, sundlaugaverðir, betri ljós og öryggismyndavélar eiga m. a. þátt í að slysum og dauðaslysum barna og unglinga í sundlaugum hefur fækkað 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 13

• Upplýsingasöfnun og skráning er undirstaða þess að geta haft áfhrif á stefnumótun og tryggja að aðgerðir/forvarnir séu í samræmi við það. • Slysaskrá Íslands hefur nýst vel í forvarnastarfi. 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 14

Upplýsingavefir um slysavarnir • Hvað varðar slysavarnir í smáatriðum fyrir börn þá finnst heilmikið af efni inn á m. a. • www. lydheilsustod. is • www. landsbjorg. is • www. forvarnahus. is • www. neytendastofa. is • www. umferdastofa. is • http: //www. barn. is (Umboðsmaður barna) 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 15

Forvarnir • Eru ekki á höndum nokkurra fárra aðila heldur er sameiginleg ábyrgð okkar allra 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 16

Heimildir • • • Dögg Hauksdóttir (2002). Heimaslys. (Rafræn útgáfa) sótt af www. lydheilsustod. is Erik Brynjar Schweitz Eriksson (2004). Heima og frítímaslys barna á aldrinum 0 -4 ára árið 2003. (Rafræn útgáfa) sótt af www. lydheilsustod. is Heilbrigðismálaráðuneytið. Skýrsla Heilbrigðisráðherra um tíðni og eðli barnaslysa tímabilið 1990 -1996, samkvæmt beiðni. Lögð fyrir Alþingi á 122. löggjafarþingi 1997 -98. Heilbrigðismálaráðuneytið, Reykjavík: 1998. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti. Heilbrigðisáætlun til ársins 2010. Langtímamarkmið í heilbrigðismálum. Samþykkt á Alþingi 20. maí 2001. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, Reykjavík: 2001. Stefánsdóttir A, Mogensen B. Epidemiology of childhood injuries in Reykjavík 1974 -91. Scandinavian Journal of Primary Health Care 1997; 15: 30 -4. 30. nóvember 2007 Rósa Þorsteinsdóttir 17