TMMOB JEOLOJ MHENDSLER ODASININ ULUSAL MADEN KAYNAK VE

TMMOB JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASININ ULUSAL MADEN KAYNAK VE REZERV RAPORLAMA KOMİSYONUNUN KURULMASINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Hazırlayanlar Dr. Özcan DUMANLILAR İsmail CİHAN 26 Ocak 2017 Holiday Inn Hotel, Ankara / TÜRKİYE

İçerik • Maden Kaynaklarını Raporlama Standartı İhtiyacı • CRIRSCO • JORC • Aus. IMM • JMO’nun UMREK Görüş ve Önerileri

Neden Maden Kaynaklarını Raporlama Standartlarına İhtiyacımız Oldu? • Poseidon (1969, Avustralya) • Bre-X (1997, Kanada)

JORC (Avustralasya) CBRR (Brezilya) CIM (Kanada) Comision Minera (Şili) PERC (Avrupa) KAZRCA (Kazakistan) MPIGM (Mogolistan) NAEN (Rusya) SAMCODES (Güney Afrika) SME (USA) Yönetimde her organizasyondan 2, toplamda 20 üye var.

JORC komitesi 1971 yılında kurulmuştur. Komite’yi oluşturan kuruluşlar; 1) The Australasian Institute of Mining and Metallurgy 2) Australian Institute of Geoscientists 3) Minerals Council of Australia 4) Australian Securities Exchange 5) Financial Services Institute of Australasia

Profesyonel Organizasyonlar; • Madencilik ve/veya maden arama endüstrisindeki profesyonellerin üye olduğu ve kendini düzenleyen (yöneten) bir yapıda olmalıdır, • Üyeleri temel olarak akademik nitelikleri ve mesleki deneyimlerini baz alarak kabul etmelidir, • Mesleki yeterlilik ve etik standartları diğer (uluslararası kabul görmüş) organizasyonların ki ile uyumlu olmalıdır, • Dünyanın herhangi bir yerinde mesleki yeterlilik ve/veya etik standartları ihlali nedeniyle bir üyenin, üyeliğini askıya alma ve/veya üyelikten çıkarma yetkisini de içeren disiplin yönetmeliğine/yetkisine sahip olmalıdır.

JORC tarafından kabul gören organizasyonlar Profesyonel Organizasyonlar Institute of Materials, Minerals and Mining Üyelik Institute of Geologists of Ireland European Federation of Geologists Mining and Metallurgical Society of American Institute of Professional Geologists Society for Mining, Metallurgy & Exploration Engineering Council of South African Council for Natural Scientific Professions Geological Society of South Africa The Southern African Institute of Mining and Metallurgy Member (MIMMM) or Fellow (FIMMM) Chartered Geologist (CGeol), Chartered Scientist (CSci) or European Geologist (Eur. Geol) Professional Geologist (PGeo) European Geologist (Eur. Geol) Qualified Professional (QP) Certified Professional Geologist (CPG) SME Registered Member Professional Engineer (Pr Eng) Professional Natural Scientist (Pr. Sci. Nat. ) Member or Fellow South African Council for Professional and Technical Surveyors Mine Surveyors and Professional Mine Surveyors Professional Engineers Ontario Association of Professional Engineers and Geoscientists of British Columbia P. Eng. Association of Professional Engineers and Geoscientists of Manitoba P. Geo, or P. Eng, Association of Professional Geoscientists of Ontario Association of Professional Engineers and Geoscientists of Newfoundland Labrador Association of Professional Engineers, Geologists and Geophysicists of the Northwest Territories Association of Professional Geoscientists of Nova Scotia P. Geo. , P. Geo. (limited), P. Geo. (Temporary) Geological Society of London P. Geo, or P. Eng, P. Eng. , P. Geo. P. Eng, P. Geo (or P. Geol. , P. Geoph. ) P. Geo. Association of Professional Engineers and Geoscientists of New Brunswick P. Geo. , P. Eng. Association of Professional Engineers, Geologists and Geophysicists of Alberta. P. Eng. , P. Geoph. Association of Professional Engineers and Geoscientists of Saskatchewan P. Geo. or P. Eng. Ordre des Geologues du Québec Ordre des Ingénieurs du Québec Comisión Calificadora de Competencias en Recursos y Reservas Mineras (Chilean Mining Commission or Comisión Minera) Russian Society of Subsoil Use Experts (OERN) P. Geo. , géo. P. Eng. or ing. Registered Member Expert

• 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu • 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun • 24834 sayılı TMMOB JMO Ana Yönetmeliği Kamu kurumu niteliğinde anayasal bir meslek kuruluşudur. • 20. 000 üye • 12 Şube, 69 İl Temsilcisi

Amaç • Maden arama sonuçları ile maden kaynak ve rezervlerinin raporlanması için asgari standartları belirlemek, güncellemek ve geliştirmek • Kamuya açık tüm raporların bu standartlara uygun yapılmasını sağlamak, • Yetkin kişinin sınırlarını ve sorumluluklarını belirleyerek ona yol göstermek. Jorc kodu ilk olarak 1989’da yayınlanmış olup 2012’de güncellenmiştir. Kamuya açık tüm raporlar • • • Farklı periyotlarda yayınlanan şirket raporları, Basın bültenleri, dergiler, gazeteler vb. , Bilgi notları, Teknik notlar, Web siteleri, Kamuya açık sunumlar.

70 Kitap 28 e-Kitap 25 Şartname 4 Kılavuz 15 Format

2 Popüler Yerbilimleri Dergisi 2 Süreli Teknik Dergi Haber Bültenleri Scopus Ulakbim Geo. REF Geobase/Geo Abstracts Ebsco Geotitles Geoscience Documentation Geology Geo Archive Bıosıs Biblipgraphy of Economic Geology • Mineralogical Abstract • • •

70 yılda 17. 500 sözlü bildiri

Kamuya açık tüm raporlar Somut Temellendirme, Kapsamlılık (Materiality) Şeffaflık (Transparency) Yetkinlik, Yeterlilik (Competence) Yetkin Kişi İlgili cevherleşme/maden yatağı tipinde en az 5 yıl deneyime sahip olmalıdır.

Üyeler • Fellow (10 yıl deneyim, son yılları büyük sorumluluk içerecek, 3 F veya 2 F+1 M sponsor) • Member (3 yıl deneyim, 3 sponsor_F veya M) • Graduate ve Associate üyelerin ‘‘Competent Person’’ olma imkanları yoktur.

Değerlendirme ve Raporlama Kriterleri Kontrol Listesi; • Örnekleme Teknikleri ve Veriler • Maden Arama Sonuçlarının Raporlanması • Maden Kaynaklarının Hesaplanması ve Raporlanması • Maden Rezervlerinin Hesaplanması ve Raporlanması • Elmas ve Diğer Değerli Taşların Kaynak/Rezervlerinin Hesaplanması ve Raporlanması

Örnekleme Teknikleri ve Veriler • Örnekleme teknikleri • Sondaj örnek/karot verimi • Loglama • Alt örnekleme/numune hazırlama • Analiz verileri ve laboratuvar testlerinin kalitesi • Örnekleme ve analiz sonuçları doğrulama • Örnek yerleri • Veri aralığı ve dağılımı • Jeolojik yapıların oryantasyonu • Örnek güvenilirliği • Denetim ve inceleme

Tarafından yürütülen, uluslararası standartlar ile ilgili çalışmalar • Ağustos 2009’da JORC, CRIRSCO, NI 43 -101 ; SAMREC ve PERC kodlarının çevirileri yapıldı ve üyelerle paylaşıldı, • 5 -6 Eylül 2009’da Maden Arama Sonuçlarını Raporlama Standartları Çalıştayı yapıldı, • 2009 yılında ‘Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerini Rapor Etme Yönetmeliği yayınlandı, • 2014 yılında Madencilik Çalıştayı yapıldı.

Tarafından yürütülen, madencilik ile ilgili çalışmalar • 28 -30 Nisan 1997, Türkiye Maden Kaynakları ve Sorunları Sempozyumu • 6 -11 Haziran 2001, Skarn ve Skarn Yatakları, Skarn Arama Stratejileri Kursu • 22 -23 Mayıs 2003, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Ekonomik Maden Potansiyeli Sempozyumu • 30 Kasım-1 Aralık 2004, Malatya ve Çevresinin Jeolojisi, Depremselliği ve Maden Potansiyeli Sempozyumu • 23 -25 Haziran 2005, Türkiye Demir Yatakları Jeolojisi Madenciliği ve Mevcut Sorunları Sempozyumu • 07 -09 Şubat 2007, Maden Sondaj Eğitimi • 14 -16 Mart 2007, Metalik Maden Aramacılığında Pratik Uygulamalar Kursu-1 • 23 -25 Ocak 2008, Metalik Maden Aramacılığında Pratik Uygulamalar Kursu-2 • 23 -25 Ekim 2008, Prof. Dr. Servet Yaman Maden Yatakları-Jeokimya Çalıştayı

Tarafından yürütülen, madencilik ile ilgili çalışmalar • 27 -29 Ocak 2011, Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği Maden Arama Aşamaları ve Raporlanması Eğitimi • 10 -12 Şubat 2011, Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği Maden Arama Aşamaları ve Raporlanması Eğitimi-2 • 27 -28 Ekim 2011, Metalik Maden Aramacılığı Eğitim Semineri • 16 -17 Ocak 2015, Madencilik ve Madencilik Sektöründe Yaşanan Sorunlar Çalıştayı • 22 -26 Ocak 2015, Jeoteknik ve Maden Arama Sondör Belgelendirme Kursu • 26 -27 Haziran 2015, Madencilikte Arama Metodolojisi Eğitim Semineri • 23 -26 Aralık 2015, Maden Arama, Cevher Modelleme ve Rezerv Hesabı Konularında Micromine Yazılımı Eğitimi • 14 -19 Kasım 2016, Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Sistemi ve Uygulamaları Eğitim Semineri

UMREK tamamen bağımsız organizasyonlar (ilgili meslek birlikleri/örgütleri, finans kurum/kuruluşları) tarafından oluşturulmalı ve kendini yönetebilmelidir; yönetimini kendisi seçebilmeli, kararlarını bağımsız alabilmeli ve uygulayabilmelidir.

Yetkin kişilerin; durumları, ilgili uygulanmalıdır. sicil, kayıt, aidat, ürettikleri mesleki ürünlerin sicillerine işlenmesi, eğitim, meslektaşlarına karşı hesap verebilme, cezai işlemler/yaptırımlar gibi meslek örgütleri tarafından düzenlenmeli, kontrol edilmeli ve

İlgili raporlar sadece kamuya açık raporları ; • • • Farklı periyotlarda yayınlanan şirket raporları, Basın bültenleri, dergiler, gazeteler vb. , Bilgi notları, Teknik notlar, Web siteleri, Kamuya açık sunumları kapsamalıdır, tüm raporları değil!

Dr. Özcan DUMANLILAR (Ph. D, MSc, BSc, JMO, MAus. IMM) Jeoloji Yüksek Mühendisi Jeoloji Mühendisleri Odası BTK üyesi Demir Export A. Ş. (Maden Arama Müdürü) ozcand@demirexport. com İsmail CİHAN (BSc, JMO, MAus. IMM) Jeoloji Mühendisi Jeoloji Mühendisleri Odası Yedek Yönetim Kurulu Üyesi Demir Export A. Ş. (Maden Arama Yöneticisi) ismailc@demirexport. com