Therapie bij Kinderen met ADHD drs Tom CORMAN

Therapie bij Kinderen met AD(H)D. drs. Tom CORMAN www. Het. LEEUWTJE. be Den Leeuwenbergstraat 33 2650 Edegem 03/298 86 21 Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Therapie bij Kinderen met AD(H)D overzicht 1. Problematiek 2. Kinderen met AD(H)D begrijpen 3. Therapeutische doelen 4. Therapeutische planning 5. Therapeutische houding 6. Casus Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Therapie bij Kinderen met AD(H)D Planning Therapie casus OPDRACHT: Therapeutische planning? Jongen met kenmerken van ADHD, 9 j Concentratieproblematiek, tafels van vermenigvuldigen, wisselende rekenfouten Invulling? Tijdsindeling? Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek OPDRACHT: Symptomen? Kan je de problematiek van kinderen met AD(H)D beschrijven? Kan je symptomen geven van kinderen met AD(H)D ? Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

TYPE • • • 1. Problematiek Combined (ADHD-C): Aandachtsproblematiek & hyperactiviteit Inattentive (ADHD-I): Overwegend hyperactiviteit & impulsiviteit Onoplettende type (ADD): Aandachtsproblematiek (zonder hyperact. & impuls. ) • • Comorbiditeit (ADHD-plus): AD(H)D met comorbiditeitsproblematiek Overfocused (OFAD): Aandachtsstoornis zonder afleidbaarheid Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Verloop Baby: Hypo- of Hyperactief Moeilijk eet- en slaappatroon Kleuter: Erg actief Snel wisselende activiteiten Lagere school: Hyperactief, Impulsief, Concentratieproblematiek Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Verloop Adolescentie: • Rusteloos • Organisatieproblematiek • Problematisch zelfstandig werken • Aandachtsproblematiek • Geassocieerde problematiek Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Verloop Volwassenheid: • Aandachtsproblematiek • Organisatieproblematiek • Innerlijke onrust • Verantwoordelijkheidsproblematiek Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Voorkomen AD(H)D: 1 -14% • Jeugd: 5 -8% • Volwassenen: 2 -5% • Jongens > Meisjes (3 -1) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Comorbiditeit Meeste kinderen met AD(H)D (80%) hebben comorbide verschijnselen. • • Gedragsstoornissen (oppositioneel, asociaal) Leerstoornissen(spraak-, taal-, spelling-, geheugenpr. , dyscalc. ) Coördinatieontwikkelingsstoornis (DCD) Stemmingsstoornissen Angststoornissen Ticstoornis ADHD(1/5), Tics(1/2) ook ADHD Autisme Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek OPDRACHT: Oorzaak-Invloed-Non causaal? q Neurologische factoren q Genetische factoren q Chaotisch gezinsleven q Opvoeding q Suiker q Andere: ________ Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Behandeling • Symptomen reduceren • Secundaire problematiek reduceren • Verwachting omgeving bijstellen • Gedrag aanpassen (sociaal) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Behandeling • Psycho-educatie (omgeving – kind) • Pedagogische Therapie (ouders, school) • Individuele begeleiding (kind) • Gedragstherapie • Leertherapie (studie-, planning & organisatiebegeleiding) • Motorische therapie • Logopedie • Medicatie Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Medicatie Methylfenidaat (Rilatine, Rilatine MR, Concerta) • Snel werkend • Dopaminerg (DA) • Aandacht verhogend • Symptoom onderdrukkend • Niet verslavend • Nevenwerkingen: meestal mild en tijdelijk Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Medicatie Atomoxetine (Strattera) • Werking na 4– 6 weken • Noradrenerg (NE) • Aandacht verhogend • Symptoom onderdrukkend • Kostprijs • Nevenwerkingen: meestal mild en tijdelijk Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

1. Problematiek Medicatie Indicatie Problematisch voor zichzelf Problematisch voor omgeving Schoolresultaten Kinderarts • Dosering • Opvolging Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

2. Kinderen met AD(H)D begrijpen • • • Denken minder toekomstgericht Reageren gericht op het moment =>reageren daarom soms anders dan verwacht (voor mensen die wel vooruitdenken) Prestatiegericht: Motivation-goal theorie (Milich) Beloning van prestatie Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Falen (na Succes) beïnvloed kinderen met ADHD • • Sterkere toename van frustratie Gemiddelde score daalt Verminderd zelfvertrouwen Externe attributie (om falen te rechtvaardigen) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Opgave Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Frustratie Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Attributie Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Reeks 3 Order effect niet binnen controlegroep Score: T(2, 19)=-1. 93, p=. 03 Frustratie: T(2, 19)=-2. 61, p<. 01 Geen uitstap Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

Praktische aanbevelingen Kinderen met ADHD: erg gemotiveerd om voorspelde prestatie te behalen Vooraf laten inschatten geeft meer doorzettingsvermogen om doel te bereiken Falen: negatieve invloed, vooral na succes Voorbereiden op mogelijk falen of valkuilen Falen voor succes, vergelijkbaar met controlegroep (vb. eerst moeilijke taak geven, dan makkelijk, derde taak geeft dan extra motivatie) Geen uitstap: duidelijke afspraken – deelopdrachten inleveren Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. Therapeutische DOELEN <<< PROBLEMATIEK REDUCEREN >>> 1. Structuur, Planning & Organisatie 2. Visueel ruimtelijk inzicht 3. Motorische controle Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. 1. Structuur, Planning & Organisatie Overzicht van opdrachten, inzicht in de vraag => kinderen weten waar naartoe Plan dat leidt tot de oplossing => geeft leiding en ondersteuning tijdens het uitvoeren en verminderd afleidbaarheid Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. 1. Structuur, Planning & Organisatie WAT MOET IK DOEN? • Opdracht lezen • Vraag snappen HOE GA IK HET DOEN? • Plan bedenken om vraag te kunnen oplossen Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. 1. Structuur, Planning & Organisatie IK DOE MIJN WERK • Plan uitvoeren IK KIJK MIJN WERK NA. • Controle: fouten? • Evaluatie: wat was goed, wat niet? Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. 2. Visueel Ruimtelijk Inzicht • • • Vormen leren herkennen Complexe figuren leren ontleden Indeling op papier Lezen Rekenen Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

3. 3. Motorische controle Lichaamsbesef • Automatisering Oefenparcours: • Structuur • Luisteren naar opdracht • Onthouden van opdracht • Verbalisering van cognitief plan • Uitvoering van cognitief plan • Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

4. Therapeutische PLANNING Therapeutische DOELEN => oefeningen Structuur, Planning & Organisatie vb: beertjes van Meichenbaum, verbaliseren, strategieën (doorstrepen, gebruik van kleuren, . . ) Visueel ruimtelijk inzicht vb: geometrische puzzels (geovolume, Nikitin, . . ), 3 D blokpatronen, . . . Motorische controle vb: motorische oefeningen, oefenparcours Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

4. Therapeutische PLANNING *** PRAKTISCH *** <Beertjes voor Therapeuten> Doel geven: inschatting haalbaar niveau (WAT) Weg wijzen (HOE) Motiveren & Attent maken op valkuilen Starten (DOE) Evalueren (KIJK NA) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

4. Therapeutische PLANNING Dringend & belangrijk Dringend & niet belangrijk Belangrijk & niet dringend Niet belangrijk & niet dringend Wat is prioritair? Wat verder? (plan B) Wat is de beloning, wat is de leuke opdracht? BIJSTELLEN – AANPASSEN in volgende sessie Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

4. Therapeutische PLANNING DONE = DONE Stoppen geeft voorsprong in motivatie en evolutie in de therapie Meldplicht: goed gewerkt! Verder werken kan: Op vraag Bevestiging van voorstel Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

5. Therapeutische HOUDING Wees eerlijk Maak duidelijk wat je wil Maak duidelijk wat je niet wil Verander wat je niet bevalt Geen voorwaardelijke opdrachten (of. . anders. . ) Afspraken Maak duidelijke afspraken Houd je aan je afspraken Maak zo weinig mogelijk afspraken (maak enkel afspraken indien nodig) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

5. Therapeutische HOUDING PRO-ACTIEF reactie op gedrag->gevolg Negatief gedrag=>uit evenwicht=>therapie • Begin met het RESULTAAT: • Hoe wil je dat het afloopt? Hoe wil je dat het verloopt? • Begin met het BELANGRIJKSTE: Veldslagen of oorlogen? Onbelangrijke dingen of belangrijk doel? • Eerst BEGRIJPEN, dan begrepen worden Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

5. Therapeutische HOUDING WERK SAMEN Ondersteun Probeer los te laten Wees bereikbaar VERNIEUWING Lichamelijk (voeding, rust, . . . ) Cognitief (kennis, creativiteit, . . . ) Sociaal (hulp, samenwerking, . . . ) Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be

6. CASI Meisje met kenmerken van ADHD, 8 j o Jongen met kenmerken van ADHD, 9 j o Jongen met leerproblematiek in kader van ontwikkelingsdyspraxie en mild beeld van AD(H)D, 10 j o Jongen met vermoeden van ADHD, 11 j o Meisje met ADHD problematiek, 16 j o Het LEEUWTJE hetleeuwtje@telenet. be