The Physical World Y Byd Ffisegol 2 Climate

The Physical World Y Byd Ffisegol 2 Climate change Newid hinsawdd 1. What are the causes and evidence for climate change? Beth ydy achosion newid hinsawdd a’r tystiolaeth amdano? 1. 1 What is the greenhouse effect and how have people’s actions affected this process? Beth ydy’r effaith tŷ gwydr a sut mae gweithredoedd pobl wedi cael effaith ar y broses hon?

Mae rhywfaint o ymhelydriad yn cael ei adlewyrchu gan y Ddaear a’r atmosffêr Mae moleciwlau nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffêr yn dal rhywfaint o’r ymhelydriad is-goch gan gynhesu’r atmosffêr Pelydrau’r haul yn dod trwy’r atmosffêr 2 Mae’r rhan fwyaf o’r pelydrau’r yn cael eu hamsugno gan arwyneb y Ddaear a’i gynhesu Mae arwyneb y Ddaear yn allyrru ymhelydriad isgoch

1. Mae egni o’r Haul yn taro’r Ddaear 2. Mae rhywfaint yn cael ei adlewyrchu syth yn ôl i’r gofod. Mae’r gweddill yn cael ei amsugno gan y tir, môr neu atmosffêr.

3. Mae’r egni sy’n cyrraedd wyneb y Ddaear yn ei gynhesu. Mae’r egni yma yn cael ei allyrru eto fel pelydrau isgoch. 4. Mae rhywfaint o’r egni yma yn mynd allan i’r gofod ond mae rhywfaint yn cael ei amsugno gan rhai nwyon yn yr atmosffêr.

5. Mae’r ‘nwyon tŷ gwydr’ hyn yn digwydd yn naturiol ond mae gweithredoedd pobl yn gwneud mwy ohonynt. 6. Mae nwyon fel carbon deuocsid a methân yn gallu amsugno pelydrau isgoch. 7. Mae’r pelydrau isgoch yn cynhyrfu atomau’r nwyon gan gynhesu’r atmosffêr. 5

8. Eto mae rhywfaint o’r egni hyn yn cael ei golli i’r gofod, ond mae rhywfaint yn dod yn ôl i’r wyneb i’w gynhesu yn fwy. 9. Fel mae’r nwyon tŷ gwydr yn cynyddu yn yr atmosffêr mae tymheredd yn Byd hefyd yn cynyddu.

Mae’r NWYON EFFAITH The GREENHOUSE GASES TŶ GWYDR yn bwysig are very important and are iawn, y rhai mwyaf mainly: cyffredin yw: • water vapour anwedd dŵr occurs naturally in the atmosphere. • carbon dioxide carbon deuocsid produced naturally when people and animals breathe. Plants and trees absorb carbon dioxide to live. Volcanoes also produce this gas. Carbon dioxide is not the same as carbon monoxide • methane methân comes from cattle as they digest their food. The gas also comes from fields where rice is grown in paddy fields. • nitrous oxide nitrws ocsid when plants die and rot, nitrous oxide is produced. • ozone osôn occurs naturally in the atmosphere.

THE ENHANCED GREENHOUSE EFFECT YR EFFAITH TŶ GWYDR YCHWANEGOL • Because there are more and • Oherwydd bod mwy a mwy o more greenhouse gases in the atmosphere, more heat is trapped which makes the Earth warmer. This is known as global warming. • A lot of scientists agree that man's activities are making the natural greenhouse effect stronger. If we carry on polluting the atmosphere with greenhouse gases, it will have very dangerous effects on the Earth. nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffêr, mae mwy o wres yn cael ei ddal sy’n cynhesu’r Byd. Dyma cynhesu byd-eang. • Mae llawer o wyddonwyr yn cytuno bod gweithgareddau dyn yn gwneud yr effaith tŷ gwydr naturiol yn gryfach. Os rydym yn parhau i lygru’r atmosffêr gyda nwyon tŷ gwydr, bydd yn cael effaith peryglus iawn ar y Ddaear.

What are the causes of rises in Greenhouse gases? Beth yw achosion cynnydd mewn nwyon tŷ gwydr?

THE ENHANCED GREENHOUSE EFFECT YR EFFAITH TŶ GWYDR YCHWANEGOL • Some of the activities of man also produce greenhouse gases. These gases keep increasing in the atmosphere. The balance of the greenhouse gases changes and this has effects on the whole of the planet. • Burning fossil fuels - coal, oil and natural gas - releases carbon dioxide into the atmosphere. Cutting down and burning trees also produces a lot of carbon dioxide. • A group of greenhouse gases called the chlorofluorocarbons, - which are usually called CFCs, because the other word is much too long! - have been used in aerosols, such as hairspray cans, fridges and in making foam plastics. They are found in small amounts in the atmosphere. They are dangerous greenhouse gases because small amounts can trap large amounts of heat. • Mae rhai o weithgareddau dyn yn cynhyrchu nwyon tŷ gwydr, sy’n bellach yn cynyddu yn yr atmosffêr. • Mae llosgi tanwyddau ffosil – glo, olew a nwy naturiol – yn rhyddhau carbon deuocsid i’r atmosffêr. Mae torri coed a’u llosgi hefyd yn cynhyrchu llawer o garbon deuocsid. • Mae grŵp o nwyon o’r enw cloroflworocarbonau (CFCau) wedi cael eu defnyddio mewn aerosolau, oergellau ac i wneud ‘foam plastics’. Er nad oes llawer ohonynt yn yr atmosffêr mae pob un moleciwl ohonynt yn gallu dal llawer o wres.

Ffatrioedd Gorsafoedd pŵer Cludiant – petrol a diesel Trin carthion Allyriadau nwyon tŷ gwydr fesul sector Gwartheg yn torri gwynt Defnydd tir a llosgi coed Drilio am olew a nwy a cloddio am lo Tai a siopau

Methane is x 30 more effective than CO 2 Where does methane come from? (3 places) X 300 more effect on global warming than CO 2 Man-made sources of nitrous oxide include nylon and nitric acid production, the use of fertilisers in agriculture, cars with catalytic converters and the burning of organic matter. Some greenhouse gases

Two ways of looking at causes Dwy ffordd o edrych ar achosion Amaethyddiaeth Gwastraff Trydan Diwyddiannau eraill Datgoedwigo Tai a siopau Cludiant Cynhyrchu tanwyddau ffosil