TGAU Gwyddonaieth Ychwanegol Pennod 9 Alcanau Alcenau a

TGAU Gwyddonaieth Ychwanegol Pennod 9 Alcanau, Alcenau a Pholymerau TGAU Cemeg CBAC Uned 2 – 2. 5 (rhan) TGAU Gwyddoniaeth Dwyradd CBAC Uned 5 - 5. 5 (rhan)

Hydrocarbonau yw’r alcanau (cynnwys hydrogen a charbon yn unig). Hydrocarbonau Mae’n bosibl eu cynrychioli gan y fformiwla… Cn H(2 n+2) ble mae n = 1, 2, 3, 4 ayb. Distyllu ffracsiynol OLEW CRAI ALCANAU mewn purfa olew Mae’r llinellau’n cynrychioli bondiau cofalent ble mae par o electronau’n cael eu rhannu. H H C H H Methan CH 4 H H H C C H H Ethan C 2 H 6 H H H C C C H H H Propan C 3 H 8 H H H C C H H Bwtan C 4 H 10 H H H H C C C H H H Pentan C 5 H 12 Dim ond bondiau sengl sydd rhwng yr atomau carbon unigol mewn alcanau. Ar wahan i losgi, maent yn anadweithiol. Fe’u gelwir yn hydrocarbonau dirlawn H

Cracio yw’r term a ddefnyddir pan fydd moleciwl hydrocarbon dirlawn yn cael ei wresogi ym mhresenoldeb catalydd er mwyn ei dorri’n unedau llai – alcanau llai (sy’n llosgi’n well) ac alcenau (sy’n gallu cael eu defnyddio i wneud cemegau eraill, megis polymerau). H H H C C C C C H H H Cracio H H H H H C C C C H H H H Decan C 10 H 22 Octan C 8 H 18 Sylwch ar y bond dwbwl. Mae hyn yn gwneud i ethen fod yn adweithiol, ac mae’n cael ei ddisgrifio fel hydrocarbon annirlawn. + Mae ethen yn gallu cael ei ddefnyddio i wneud poly (ethen) neu polythen. H H C C H H Ethen C 2 H 4 H

Gwneud Polymerau Yr enw ar y moleciwl bach a ddefnyddir i ffurfio polymer yw monomer. Mae’r monomer ethen yn ffurfio polymer adio (polymer sydd wedi ei wneud o nifer o fonomerau tebyg) - poly(ethen). H H H H H H C C C C C C H H H H H Ethen C 2 H 4 Poly(ethen) (C 2 H 4)n Sylwch fod un o’r bondiau yn y bond dwbl wedi torri. Mae hyn yn caniatáu i foleciwlau uno gan ffurfio’r polymer.

Polymerau yr ydym yn eu defnyddio’n aml Poly(tetrafflwroethen) F F FF F F F F C C C C C F F F F F F Monomer tetrafflwroethen C 2 F 4 Poly(tetrafflwroethen) PTFE (C 2 F 4)n Mae PTFE yn anfflamadwy, ac fe’i ddefnyddir fel arwyneb gwrthlud mewn sosbenni a phedyll ffrio. Poly(cloroethen) H H H Cl Cl H Cl H Cl C C C C C H H H H H H Monomer cloroethen C 2 H 3 Cl Poly(cloroethen) PVC (C 2 H 3 Cl)n Mae PVC yn gryf ac yn ysgafn. Fe’i ddefnyddir i wneud bwcedi, fframiau ffenestri a drysau.

Thermoplastigion a thermosetiau Thermoplastigion yw’r enw a roddir i blastigion sy’n meddalu wrth eu gwresogi. Maent yn cael eu defnyddio i wneud powlenni, bwcedi a defnydd lapio. Thermosetiau yw’r enw a roddir i blastigion sydd ddim yn meddalu wrth gael eu twymo. Maent yn cael eu defnyddio i greu dolenni sosban a ffitiadau trydanol, lle mae’r gallu i wrthsefyll gwres yn bwysig. Y gwahaniaeth: Thermoplastigion Cadwynau hir o bolymer yw thermoplastig, sydd â bondiau gwan iawn rhyngddynt. Mae’n hawdd i’r cadwynau i lithro dros ei gilydd pan mae’r plastig hwn yn cael ei dwymo’n ysgafn, gan achosi iddo feddalu. Thermosetiau Mae’r cadwynau wedi’u cysylltu gan groesgysylltiadau mewn thermoset. Bydd angen llawer o wres cyn torri’r croes-gysylltiadau yma, felly nid yw’r plastig hwn yn meddalu wrth gael ei dwymo.

Cymharu defnydd polymerau â rhai traddodiadol Manteision n y m i Dd u d y r y c Hawdd eu ffurf io siapau c ymhleth Rhad Ysgafn Defnyddio lla io egni i’w gwne ud na defnyddiau ytrnaddodiadol Wedi eu gwneud o adnodd anadnewyddadwy Nifer yn anfiodiraddadwy (non-biodegradable) Polymerau Nid yw dŵr yn effeithio arnynt Cryf o ystyried eu pwysau Addas i’w def mewn am nyddio rywiaeth eang o ffy rdd Anfanteisio n Mag lu (t anife rap) a lla ili dd fo’n aid pan sbwr iel l e i r sbw d d e r llyg Rh os aid a i yr ydy lgylch u m am gyn n al