TERAPTIK BECERILER VE KOULLAR REHBERLIK VE PSIKOLOJIK DANIMANLIK

TERAPÖTIK BECERILER VE KOŞULLAR REHBERLIK VE PSIKOLOJIK DANIŞMANLIK TEZLI YÜKSEK LISANS BIREYSEL PSIKOLOJIK DANIŞMA UYGULAMALARI DERSI MELIKE TOPUK 501018134

TERAPÖTIK BECERILER VE KOŞULLAR • İçerik Terapötik Beceriler • Soru sorma • Duygu Yansıtma • Asgari Düzeyde Teşvik • İçerik Yansıtma • Kişiselleştirme • Kendini Katma • Kendini Açığa Vurma • Özetleme • Yüzleştirme • Yapılama • Cesaretlendirme • Danışana Dikkat Etme Terapötik Koşullar • Somutluk • Saydamlık • Empati • İlişkinin Şimdi ve Buradalığı • Saygı • Koşulsuz Kabul

TERAPÖTIK BECERILER • Psikolojik danışma süreci aşamalarında kullanılması gereken çeşitli görev, etkinlik ve beceriler vardır. Bu bölümde psikolojik danışmanın sahip olduğu terapötik beceriler ele alınacaktır.

SORU SORMA • Danışanın içsel referans çerçevesini açmak amacıyla açık uçlu sorular yöneltilir. • Bu beceriyi kullanmak amacıyla 5 N 1 K soruları sorulmaktadır: Ne, nerede, niçin, ne zaman, nasıl, neden, kim). • Dikkat edilmesi gereken husus; çok sayıda, kapalı uçlu ve yönlendirici sorulardan kaçınmaktır.

DUYGU YANSITMA • Psikolojik danışmanlar, danışan duyguları tanımlamakta ve danışan duygularını yansıtmaktadır. • Şimdi ve burada koşulunu oluşturarak sorulduğunda duygu tanımlanabilir. • Tanımlana duygu dile getirilerek danışana yansıtılabilir. (Örn; ’üzgünsün’) • Duygu yansıtmada; fazla duygu değil temel duygu yansıtılmalı, duygu şiddeti doğru belirlenmeli ve yansıtmanın doğruluğu test edilmelidir.

ASGARI DÜZEYDE TEŞVIK • Danışanın kendisini açması ve sorunlarını daha fazla anlatması, sözel olan ve sözel olmayan davranışlarla, danışan teşvik edilir. (Örn; kafasıyla onay verme, ‘lütfen devam edin’) • Danışanı teşvik ederken, bunun düzeyini asgari tutmak gerekir. • Aynı kelimeleri sürekli tekrar etmeden, kültüre özgü bazı anahtar kelimeleri öğrenerek bu beceri kullanılabilir.

İÇERIK YANSITMA • Anlaşılan içeriğin danışana özetlenerek tekrar ifade edilmesidir. • Danışanın ifadeleri tekrar anlamlandırılarak danışana yansıtılır. • Etkin dinleme, sözel olmayan davranışlara da dikkat etmek ve davranışların bütününün odağına yansıtma yapmak önemlidir.

KIŞISELLEŞTIRME: ANLAM-AMAÇ-SORUN • Psikolojik danışmanların, danışanın ifade ettiklerinden çıkarsamalar yapıp kişiselleştirme becerisini kullanmaları gerekir. • Danışanın amaçlarının, sorunlarının ve anlamlarının kişiselleştirilmesi danışanların sorunlarına sahiplenmelerine ve sorunlarının çözümündeki rolleri için sorumluluk almalarına katkı getirecektir. • Anlamın kişiselleştirilmesi, mevcut tablo ile istenen durum arasındaki farkın danışan tarafından da fark edilmesi için kullanılır. (Örn; … (danışanın duygusu) hissediyorsun, çünkü … (anlam) …) • Problem kişiselleştirilirken danışan menün olmadıkları durum ile durumun nedenleri fark eder. Temel sorun berlilenirken; … (danışanın duygusu) … hissediyorsun, çünkü … (danışanın problemi) …. • Amacın kişiselleştirilmesinde; danışan sorunun çözümündeki rolünü üstlenir. (Örn; … (danışanın sorunu) … ve (danışanın amacı) … yapmak istiyorsun.

KENDINI KATMA • Psikolojik danışman, danışanın gelişimlerine ve güçlü yönlerine kendi duygularını yansıtarak olumlu görüşlerini ifade eder. • Geçmişe odaklanmadan, şimdi ve buradalığa uyarak danışanın somut ilerlemesini ve olumlu özelliğini gösteren somut örnekler sunulur.

KENDINI AÇIĞA VURMA • Psikolojik danışmanın, kendi yaşantı ve duygularını danışanları ile paylaşmasıdır. • Psikolojik danışmanın kendisini, danışanın onu duyguları olan sorunlarıyla baş etmeye çalışan biri gibi algılayabilmesi için psikolojik danışman doğru zamanda ve yerde kendisini açmalıdır. • Psikolojik danışman; danışanın sorunuyla ilişkili konuda, kısa ve öz biçimde ve danışan ile etkileşime açık kendisini açmalıdır.

ÖZETLEME • Duygu ve içerik yansıtmasıyla, danışma sürecinin belli bir kısmının ya da tamamının danışana özetlenmesidir. • Oturumun sonunda ve başında bütüncül bir özetleme, oturum içinde ara özetleme yapmak gerekir.

YÜZLEŞTIRME • Danışanda gözlenen tutarsızlıklar ortaya konarak yüzleştirilir. • Güven ortamı kurulduğunda ve danışanın yararı söz konusuysa kullanılabilir. • Ben diline ve ses tonuna dikkat etmek gerekir.

YAPILAMA • Psikolojik danışma sürecinin başlarında kullanılır. • Danışman ve danışanın süreçteki konumunu belirlemesi, terapötik ilişki kurması ve psikolojik danışma sürecinin hedeflerinin belirlenmesidir. • Bu aşamada psikolojik danışma süreci, süresi ve amacı hakkında bilgi verilir. • Danışanın hazırbulunuşluğuna bağlı kalarak yapılama yapılır.

CESARETLENDIRME • Danışanın gösterdiği gelişmeye olumlu geribildirimler vermek ve onun güçlü yönlerini vurgulamak cesaretlendirmenin temelini oluşturmaktadır. • İfadelere tavsiye eklenmeden, güçlü davranışlara odaklanarak ilerleme ve olumlu değişim vurgulanır.

DANIŞANA DIKKAT ETME • Psikolojik yardım hizmeti sunan kişilerin, hem kendilerinin hem de danışanlarının sözlü ve sözsüz davranışlarına, davranışları ile sözleri ardında gizlenen sözsüz mesajlara dikkat etmesi gerekmektedir. • Beden duruşu, göz teması, ses tonu, jest ve mimikler ile etkin dinleme yapılmalıdır. • Terapötik ilişkinin odağında yer alan duyguya göre ayarlanmış, danışandan hız alan ve sakin bir ses tonu ile birlikte kullanılan asgari teşvik beceri danışanın rahatlamasına ve onun sürece kendini ait hissetmesini sağlayacaktır.

TERAPÖTIK KOŞULLAR • Terapötik koşulların danışma sürecinde yer almasıyla danışan kendini danışma sürecine ait hissedebilecek ve psikolojik danışmana güven duyabilecektir. • Terapötik koşulların oluşturulması, danışanların sorumluluk almalarında yardımcı olmaktadır.

SOMUTLUK • Danışan; kendi deneyimleriyle ilgili somut duyguları, düşünceleri ve davranışları üzerinde konuşması için cesaretlendirilir. • Danışanlar savunmalardan uzaklaşarak iç ve dış referans çerçeveleri hakkında daha fazla bilgi verir ve kendi sorunları için çözüm üretir.

SAYDAMLIK • Saydamlık ile danışma sürecinde birey, kendini soyutlamadan yaşadığı duygulara ve deneyimlere açıktır. • Danışmanların bireysel farkındalıklarının yüksek olmasıyla danışman ve danışan içten olabilir. • Danışanı yargılamadan, danışanların yararına olan deneyim ve duygular dürüstçe paylaşılmalıdır.

EMPATI • Danışmanın kendi benliği kaybetmeden danışanın dünyasını anlama çabasıdır. • Sempatiye geçmeden danışanların yaşadıkları, kişiliği ve duygularını anlayarak onların bakış açılarından bakabilmektir. • Empati koşulu oluşturulurken danışanın söyledikleri, sözsüz davranışları ve duyguları tespit edilerek önem taşıyan boyut yansıtılır. • İleri düzeyde empati koşulu, danışanın sorunlarıyla ilgili göremediklerini danışana fark ettirmeyi amaçlar.

ILIŞKININ ŞIMDI VE BURADALIĞI • Danışman ve danışan arasındaki anlık etkileşime ilişkinin ’şimdi ve buradalığı’ denilmektedir. • ‘Şu an neler oluyor’ sorusu, psikolojik danışma süresince düşünülür ve gözlemlenir. • Bu koşulda çeşitli terapötik beceriler kullanılır: Empati, soru sorma, kendini açığa vurma ve yüzleştirme.

SAYGI • Psikolojik danışmanların, danışanı birey olarak görmeleri, duygularını ve düşüncelerini ifade etme ve davranmada özgür olduklarını kabul etmeleri ve bu kabullenişi danışanlarına iletmeleridir.

KOŞULSUZ KABUL • Psikolojik danışmanlar, danışanların bireysel farklılıklarını keşfederken keşfettiklerine saygı duydukça danışanlar koşulsuz olarak kabul edildiklerini hissetmektedirler.