Tekenen in zicht DEEL 2 HOOFDSTUK 6 Compositie

Tekenen in zicht DEEL 2 HOOFDSTUK 6 Compositie DAL/Rv. P 2014

H 2. 6 symmetrische compositie horizontale compositie statische compositie verticale compositie diagonale compositie asymmetrische compositie dynamische compositie Compositie compositie-accenten compositielijnen bewegingssuggestie vervaging bewegingsstreepjes herhaling houding aandachtspunten kijkrichting ritme futurisme pop art

H 2. 6 Compositie SYMMETRISCHE COMPOSITIE Als je door het midden van de afbeelding hiernaast een lijn van boven naar beneden trekt, zie je links van de lijn dezelfde vormen als rechts van de lijn. Hier is dus sprake van een symmetrische compositie. De compositie maakt een evenwichtige indruk. Je kunt een symmetrische compositie vergelijken met een weegschaal die in evenwicht is.

H 2. 6 STATISCHE COMPOSITIE De sportschoenen in de etalage zijn allemaal netjes geordend. De horizontale of liggende richtingen overheersen in deze etalage. Een liggende houding wijst op rust. Horizontale composities maken daarom altijd een rustige indruk. Composities die een rustige of evenwichtige indruk maken, noem je statische (=onbeweeglijke) composities. Compositie

Compositie H 2. 6 DIAGONALE COMPOSITIE De figuren in de afbeelding hieronder vormen met elkaar een verticale compositie. Vormen die staan, maken een actievere indruk dan liggende vormen. Daarom straalt een verticale compositie meestal meer actie uit dan een horizontale compositie. In de afbeeldingen rechts vallen de diagonale lijnen van het surfzeilen heel erg op. De diagonale en schuin geplaatste vormen drukken beweging uit. Ze roepen herinneringen op aan de zwaaiende armen en benen van mensen in actie. Dit noem je een diagonale compositie. Gustav Klimt

H 2. 6 ASYMMETRISCHE COMPOSITIE Compositie De composities met de football-spelers zijn asymmetrisch: aan één kant zie je meer spelers dan aan de andere kant. Het hele beeld maakt een onrustige indruk. Dat komt door de actieve houding van de spelers, de schuine lijnen en de asymmetrie van de compositie. Dit soort composities waar veel actie in zit noem je dynamische (beweeglijke) composities.

H 2. 6 COMPOSITIE - ACCENTEN Compositie Het zonnebloemen vallen meteen op. Dat komt door de felgele kleur die verder nergens in deze compositie voorkomt. De lichtgele peer en de grote pot springen er ook meteen uit. Onderdelen die heel erg opvallen in een compositie noem je compositie-accenten. Accenten trekken de aandacht.

H 2. 6 COMPOSITIELIJNEN Compositie Op de afbeelding rechts zie je een familieportret. Als je de vier hoofden van de gezinsleden door middel van lijnen met elkaar verbindt krijg je een driehoek. Hetzelfde kun je doen met de schouders. Lijnen die je kunt trekken door de belangrijkste onderdelen van een compositie, noem je compositielijnen.

H 2. 6 BEWEGING Compositie Beweging speelt een belangrijke rol in ons leven. Je beweegt voortdurend tijdens het lopen, sporten, rijden en werken. Bewegingen kun je uitstekend vastleggen op een videoband of op film. In tekeningen, schilderijen of foto’s kun je de bewegingen alleen maar oproepen of suggereren. Kijk maar naar de voetballer.

H 2. 6 BEWEGING DOOR VERVAGING Het lijkt net alsof de lucht beweegt. Dat komt door de vervaging van de vormen. De strepen in de richting van de beweging die Van Gogh maakt, versterken de bewegingssuggestie. In de afbeeldingen hieronder benadrukken de strepen waaruit de compositie is opgebouwd de bewegingen. De vormen lijken deels op te lossen. Ook in het beeldhouwwerk lijken de vormen achter de figuur aan te wapperen Compositie

H 2. 6 BEWEGING DOOR HERHALING Compositie De vogels hieronder vliegen weg. Eigenlijk is hier het principe van de film toegepast. Elke beweging van de vogels en elke stap die de mensfiguur gezet hebben is vastgelegd in de schildering. De bewegingssuggestie wordt versterkt door de actieve houding van de vogels (vliegen) en mensfiguur (trap aflopen). Door de vormen telkens vlak naast elkaar te herhalen is een duidelijke bewegingssuggestie ontstaan.

H 2. 6 AANDACHTSPUNTEN Compositie In de ‘De Nachtwacht’ wordt je oog meteen naar de figuren in het midden en het meisje links van het midden getrokken. Dat komt doordat deze figuren duidelijk herkenbaar en de lichtste delen van de hele compositie zijn. Vormen of kleuren in een compositie de aandacht trekken, noem je aandachtspunten.

H 2. 6 KIJKRICHTING Compositie Het eerste waar je bij de basketbalspelers naar kijkt zijn de gezichten en de gestrekte armen van de spelers. Tenslotte kom je bij de bal bovenin uit. Je ogen gaan van beneden naar boven en blijven bovenin bij de bal hangen. Dat komt doordat de ogen en armen van de spelers allemaal naar de bal bovenin wijzen. Je ogen worden dus in een bepaalde richting getrokken. De richting waarin je ogen getrokken worden, noem je de kijkrichting. De kijkrichting van de afgebeelde persoon doet ons ook- als vanzelf- in die richting kijken.

H 2. 6 RITMISCHE COMPOSITIE De compositie maakt een dynamische indruk. Als de kleuren, vormen en lijnen van een compositie een bepaalde beweging oproepen, noem je dat een ritmische compositie. Je kunt een ritmische compositie vergelijken met ritmische muziek, daar zit ook veel beweging in. Compositie

H 2. 6 UIT DE KUNST Compositie FUTURISTISCHE FIETSER N. Gonttsjarova: De fietser, 1913 Deze wielrenner is één en al actie. Je ziet het aan zijn houding: hij ligt helemaal voorovergebogen over zijn stuur. De snelheidsstreepjes in de fietswielen geven aan dat de wielen draaien. De benen en voeten van de wielrenner zijn verschillende keren herhaald. Doordat ze samen een cirkelvormige compositie vormen, lijkt het net alsof hij echt fietst. De vormen van de rug van de wielrenner en het frame van de fiets worden ook herhaald in het schilderij. Net zoals veel striptekenaars doen, past de schilder hier eigenlijk een filmtruc toe: hij legt de verschillende momenten van de beweging van een fietser vast in één schilderij. De futuristen zijn helemaal weg van dit soort ritmische composities met zoveel mogelijk bewegingssuggestie.

H 2. 6 UIT DE KUNST Compositie EEN SPANNEND SCHILDERIJ Zo, die is raak! Aan de bewegingsstreepjes te zien, haalt de man met zijn vuist flink uit. De witte vlek met scherpe punten maakt duidelijk dat het een beste dreun is. Het woordje ‘pow’met uitroepteken geeft het geluid van de opmepper weer. Deze afbeelding doet denken aan een stripplaatje. Maar vergis je niet: dit is in werkelijkheid een schilderij van wel 50 x 80 cm groot. Door de stripletters, de primaire kleuren en de zwarte omlijningen lijkt het op een stripplaatje. Het gezicht van de man en de vuist bestaan uit allemaal kleine rode rasterpuntjes. Strips zijn populair, die leest iedereen. Pop-artkunstenaar Lichtenstein maakt van dit soort populaire, alledaagse dingen heuse kunstwerken. Roy Lichtenstein: Sweet dreams, baby.

H 2. 6 UIT DE KUNST Compositie VOETBALLERS GEZOCHT Om in dit schilderij voetballers te ondekken, moet je wel even goed kijken. Maar met een beetje inspanning lukt dat vast wel. De speler helemaal rechts vooraan geeft de bal zo te zien een flinke schop. De voetballer links springt naar voren, recht op de bal af. Aan zijn shirt te zien is het een speler van de tegenpartij. Door de actieve houdingen van de voetballers maakt deze compositie een dynamische indruk. Vormen en kleuren zorgen met elkaar voor een ritmisch geheel. De verf is in dikke lagen met een paletmes op het doek gestreken. De verschillende richtingen waarin de verf is aangebracht versterken het ritmische effect. De Staël: Voetballers 1952

Fernand Leger, De Kaartspelers.

Albert Uderzo, Asterix

Roy Lichtenstein, Whaam! 1963