Techniekfilosofie waar komen wij vandaan Martin Meganck KAHO

Techniekfilosofie: waar komen wij vandaan? Martin Meganck KAHO St Lieven, Studiegebied Industriële Ingenieurswetenschappen KU Leuven, Centrum voor Wetenschap, Techniek en Ethiek

Iets over filosofie en filosofiecursussen… • Filosofie = “rond de pot draaien”? • Methode: Ideaaltype + aanvullingen, nuanceringen… • Impliciet aanwezig in taal, discussies, … • I. v. m. techniek: vaak vanuit vraag rond techniek en ethiek

Over techniekfilosofie… • Verschillende benaderingen: verschillende verhouding mens – techniek – wereld • Standaardmodel: “instrumentalisme”

Instrumentalisme • Techniek = (verzameling van) instrumenten die mensen gebruiken om hun doelen te bereiken • Meestal materiële objecten, bij uitbreiding ook: vaardigheden, organisaties, … • Basisidee: “regeltechnische cyclus” – Feitelijke toestand vergeleken met gewenste toestand – Verschil? Actie ondernemen → techniek!

Instrumentalisme I. v. m. techniek en ethiek: 2 varianten: • (bestaan van) instrument heeft tegelijk positieve èn negatieve gevolgen • Goed en kwaad zitten blijkbaar niet in techniek “op zich” → techniek is ambivalent → techniek is neutraal • Dus: realistisch voorspelbare voor- en nadelen eerlijk afwegen • Dus: techniek aan discussie onttrokken (abusus non tollit usum)

Instrumentalisme (in zijn neutraliserende variant) •

Instrumentalisme Mens Techniek Wereld

Techniekfilosofie en antropologie → Techniek als wezenlijk aspect van mens-zijn • Mythen, archeologie, Darwin, … • Gehlen: Mens = “Mängelwesen”, techniek als “Organ-Ersatz”: Beweging → Instrumenten Energievoorziening → Machines Waarneming → Sensoren Sturing → Automaten Informatieverwerking → “Informaten” Besluitvorming → Intelligente Agenten?

Techniekfilosofie en antropologie Gevolgen: – Grens tussen mens en techniek vervaagt – Vrijheid om techniek wel/niet te gebruiken? – Taalgebruik: • menselijke termen voor technische toestanden • technische termen voor menselijke toestanden

Instrumentalisme Mens Techniek Wereld Techniek en antropologie Mens Techniek Wereld

Techniek als systeem J. Ellul: Techniek = geheel van rationele methoden die in elk domein van menselijke activiteit de hoogste efficiëntie bezitten. • • Techniek = systeem Eigen normativiteit: efficiëntie Autonoom: andere normen wijken/verdwijnen Gevolg: als systeem niet te sturen

Techniek als systeem • Andere denkers in dezelfde lijn: Heidegger, Jonas, Vermeersch (WTK-bestel), Winner • Varianten ivm al-dan-niet stuurbaarheid • Herkenbaar: – “Ge kunt de vooruitgang niet tegenhouden” – Gevoel van beperking/verlies van vrijheid • Kritiek: – Definitie van efficiëntie? Zelfvervullend? (“Survival of the fittest”? ) – Systeemdenken vs voorspelbaarheid?

Instrumentalisme Mens Techniek Wereld Techniek en antropologie Mens Techniek Wereld Techniek als systeem Techniek Mens Wereld

Veel vragen blijven open… •