TBERKLOZ Avian tuberculosis Tuberkulose Tuberculose aviaire Prof Dr
TÜBERKÜLOZ (Avian tuberculosis, Tuberkulose, Tuberculose aviaire) • Prof. Dr. Alper ÇİFTCİ
• Kanatlı hayvanların tüberkülozu, – – Mycobacterium avium kronik seyir, verim düşüklüğü zayıflama ile karakterizedir. • Güvercin, hindi, papağan, kanarya, ördek, sülün ve kaz gibi evcil • yabani kuşlarda infeksiyona rastlanmaktadır. 2
Etiyoloji • Mycobacterium avium (Mycobacterium tüberculosis var. avium). • Gram pozitif, – sporsuz, – hareketsiz – asit-alkole dirençlidir. 3
Epizootiyoloji • tavuk ve hindi olmak üzere kaz, ördek, güvercin vs. gibi diğer kanatlı hayvanlarla • çeşitli memeli türlerinde görülmektedir. • İnsanlardan da zaman bu etken izole edilmektedir. 4
• portör tavuklar – kontamine ettikleri yem ve sular bulaşmada önemli etkiye sahiptir. • Genellikle bulaşma sindirim yolu ile olmaktadır. • Tavukların tracheal mukozasında lezyonlar mevcut ise, solunum yolu potansiyel bir bulaşma kaynağı olabilmektedir. 5
• Yumurta ile de bulaşma söz konusudur. Genellikle bu oran %1 civarındadır. • keneler de bulaşmada rol oynamaktadır. • Kümeslerde çalışan kimseler, • yaban yaşam süren kuşlar, • güvercinler infeksiyonun yayılmasında rol oynamaktadırlar. 6
Semptomlar • Hastalık kronik olarak seyreder ve hayvanlarda uzun bir süre belirgin bir semptom görülmez. • Hasta hayvanlarda görülen belirtiler; – zayıflama, – yüzün küçülmesi, – göğüs kaslarında incelme – yeşilimsi bir ishaldir. 7
• sağlıklı bir görünümdedirler. – göğüs bölgesi palpe edildiğinde de kasların incelmesi sonucu kaşeksi şekillendiği saptanır. • Hayvanların iştahları normal olmasına karşın, vücut ağırlığında azalma devam eder. • Hastalığın şiddetli olduğu dönemlerde bile infekte tavukların vücut ısıları normaldir. 8
• nekropsi – çeşitli organlarda (karaciğer, dalak, bağırsak, kemik iliği, böbrek vs. ) görülen değişik büyüklükteki düzensiz grimsi-sarı veya grimsi-beyaz nodüller hastalığın teşhisini kolaylaştırır. • Bazı olgularda dalak, karaciğer ve kalp yırtılması sonucu karın boşluğu kanla dolar. 9
Teşhis • 1. Klinik ve nekropsi bulguları: – – – aspergillozis, koligranuloma, intestinal koksidiozis, lenfoid leukozis, Marek, tifo ve neoplastik hastalıklarla karışmaktadır. • ayrımı bakteriyolojik yoklamalarla kolaylıkla yapılabilir. – Mikobakterilerin asido resiztans bir özelliği olmasına karşın, diğer bakteriyel etkenler bu özelliğe sahip değillerdir, – lezyonlarından yapılan frotilerde bol miktarda ve kümeler halinde mikobakterileri görmek mümkündür. 10
2. Laboratuvar muayeneleri a) Bakteriyoskopi – Ziehl-Neelsen • yeşil veya mavi üzerinde, • kırmızı renkte - ince çomaklar 11
12
b) Kültür: – – – – – %4 Na. OH metodu Lezyonlu bölgelerden alınan marazi maddeler steril bir havan içine konur küçük parçalara ayrılır. %4'lük Na. OH'den ilave edilerek homojen hale getirilir 37°C'de 30 dk bekletilir. steril bir santrifüj tüpüne alınarak 3500 dev. /dak. da 15 -20 dk santrifüje edilir. Üst sıvı içinde dezenfektan bulunan bir kaba aktarılır sediment üzerine 1 -1. 5 ml steril distile su konur ve p. H 7. 2'ye ayarlanır. Hazırlanan bu inokulumdan besi yerlerine 0. 05 -0. 1 ml miktarında ekilir ortamlar aerobik şartlar altında 37 -40°C inkube edilir, genellikle üremeler inokulasyondan 7 -9 gün sonra görülmeye başlar. 13
c) Seroloji: • aglutinasyon, komplement fikzasyon, ELISA d) Allerji: – tüberkülin testidir. • portör hayvanların büyük bir kısmının teşhis edilebilmesi, • Ancak tüberkülin uygulamasını yaptıktan sonra – testin okunması için hayvanların teker tutulması – ileri derecede kaşektik olan hayvanların hasta oldukları halde testte pozitif sonuç vermemesi • gibi dezavantajları da bulunmaktadır. 14
• tüberkülin (Avian PPD), – tavukların sağ veya sol sakal derisi içine – 0. 05 -0. 1 ml miktarında. – Bir kümeste tüberkülin bütün hayvanların aynı sakalına uygulanmalıdır. – inokulasyon yerinde mercimek büyüklüğünde bir kabarcık meydana gelir. 15
• Eğer tüberkülin deri içine tatbik edilmemişse, yukarıda bahsedilen tablo görülmez, bu gibi durumlarda 2. bir injeksiyonun daha dikkatlice yapılması gerekir. • Tüberkülin uygulamasını takiben hayvanlar – 24, 48 ve 72. saatlerde muayene edilir. – Sakal, tüberkülin şırınga edilmemiş sakal ile karşılaştırılarak karar verilir. • Pozitif olgularda sakalda belirgin bir şişme ve ısı artışı saptanır. • Hayvanların sakallarında görülen ödeme bağlı şişkinlik 5 gün içinde ortadan kalkar. 16
• Tüberküloz enfeksiyonunun teşhisi – klinik olgularda etkenin doku ve organlardan identifikasyonu ile, – klinik olmayan yani semptomların belirginleşmediği veya olmadığı bireylerde immünolojik yöntemler kullanılarak yapılır. – Tanıda kullanılacak yöntemler Uluslararası Hayvan Sağlığı Ofisi'nin (OIE) önerdiği aşağıdaki Tablo'da amaçlar doğrultusunda seçilerek kullanılmalıdır. 17
Kanatlı tüberkulosis'i teşhisinde kullanılan mevcut yöntemler Amaç Yöntem Populasyonun Taşıma öncesi Eradikasyon enfeksiyondan bireyin programlarına ariliği enfeksiyondan katkı ariliği Klinik vaka teyidi Enfeksiyon prevalansı (survey) Etken identifikasyonu Ziehl-Neelsen boyama - - - ++ - Kültür - - - ++ - Tüberkülin test ++ + - ++ Hemaglutinasyon (boyalı antijenle) + +++ + - ++ PCR ++ + - +++= tavsiye edilen metot, ++= uygun metot, += bazı durumlarda kullanılsa da, maliyeti, güvenirliliği ve bazı faktörler kullanımını sınırlar, -= bu amaç için uygun değil, 18
Sağaltım • Sağaltım amacı ile herhangi bir ilaç kullanılmaz. • M. Avium, antituberkulosis ilaçların çoğuna dirençlidir. • egzotik pet kuşlarındaki veya diğer bireysel kuşlarda M. avium enfeksiyonu sağaltımı denenebilir ve 12 -18 ay kadar zaman alabilir. – isoniazid, rifampin, clofazimine, ciprofloxacin, enrofloxacin, streptomycin, amikacin 19
Koruma ve Kontrol • 1. Kümes hijyenine uymak. • 2. Yetiştirmede genç ve yaşlı hayvanların bir arada tutulmamasını sağlamak. • 3. Yetiştirme periyodları arasında kümeslerin ve kullanılan malzemenin dezenfeksiyonunu yapmak. • 4. Hastalıklı kümeslerle teması kesmek, • 5. Periyodik olarak her yıl allerjik ve serolojik muayeneleri uygulamak, • 6. İşletmeye alınacak hayvanların tüberkülozdan ari yetiştirmelerden sağlanmasına özen göstermek. 20
• Hastalık çıkan bir yetiştirmede ise infeksiyonun kontrol altına alınabilmesi için aşağıdaki önlemler alınmalıdır. • 1. Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlar öldürülür, • 2. Hastalıklı hayvanlar insan gıdası olarak kullanılmamalıdır. • 3. Tüberkülozlu hayvanlar, özellikle, domuz ve koyunlar için infeksiyon kaynağı olduklarından, bu konu ile ilgili önlemleri alınması gerekmektedir. • 4. Ölen hayvanların yabani kuşlar tarafından yenilmelerinin önüne geçilmelidir. 21
• Hastalık çıkan bir kümesin bilinçli bir şekilde dezenfeksiyonu yapılmalı ve bir sene süre ile bu gibi yerlere hayvan konulmamalıdır. • Bu uygulama uygun bu şekilde yapılmadığı taktirde, etkenin dış ortamda uzun süre canlı kalması nedeniyle yetiştirmede yeni bir infeksiyonun çıkışı her zaman mümkün olabilir. 22
• Sürüde tüberküloz olduğu durumda, – aynı çiftlikteki diğer sürülerdeki kuşlar karantina altına alınarak – 6 -12 hafta aralarla test edilmelidir. • Sürüde tek bir kuşun dahi pozitif bulunması durumunda enfeksiyon tüm sürüye yayılabileceği için enfekte bireyin dahi saptandığı sürü depopule edilmelidir. • Bu kümeslere yeni toprak ve altlık koyularak yeni sağlıklı sürünüm konması en akılcı yaklaşımdır. • Sürülerde biyogüvenlik anlamında dışkının sıklıkla uzaklaştırılması hastalık yayılmasını tek başına önleyecek çok önemli bir yöntemdir. 23
• Serbest sürü tarzında tavuk veya diğer kuş türü yetiştirme tüberküloza açık bir sistemdir. – Bu sistemlerde tavukların serbest dolaşımı sınırlandırılmalıdır. – Böylece sürü dış kaynaklı yaban kuşları, çiftlikte varsa domuz ve diğer memeli hayvanların enfekte edebileceği bölümlerden korunmuş olur. 24
• Egzotik ve evcil kuşların veya kanatlıların ithalatı sürecinde M. avium enfeksiyonu tespiti için tüberkülin testi zorunlu uygulanmalıdır. – Bu kuşlar çiftliğe alınmadan önce minimum 2 ay karantinada bekletilerek test edilmelidir. – Bu amaçla genellikle aglütinasyon ve ELISA testleri ile yoklamalar yapılabilir. 25
• canlı ve inaktif aşılar hazırlanmış • Örneğin M. intracellulare serotip 5, 16 ve BCG den hazırlanan canlı, M. avium'dan hazırlanan inaktif aşılar 610 haftalık piliçlere intradermate, i. m. ve ağız yolu ile verilmiştir. • 15 aylık bir süre içinde gözlem altında tutulan piliçlerde M. intracellulare serotipi ile aşılananlarda ölüm oranının % 21 -48. 3, kontrol grubundan ise bu oranın%49. 3 bulunduğu saptanarak aşının uygun bir koruma meydana getirmediği belirlenmiştir. • Genel olarak, deneme sonuçları aşının pratik uygulama bulacağı kanısı uyandırmamaktadır. 26
27
eklem çevresi yumuşak dokuda şişkinlik 28
konjuktivada tuberkül granuloması 29
karaciğerde multifokal granulomatöz lezyonlar 30
barsakta noduler granulomatöz lezyonlar 31
- Slides: 31