TANILAMADA GNCEL SORUNLAR LEVSEL TANIMINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR zel

TANILAMADA GÜNCEL SORUNLAR

İŞLEVSEL TANIMINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Özel yeteneğe ilişkin algılarımız, inanışlarımız ve iknalarımız, özel yetenekli çocukların özelliklerine ilişkin bazı yargılar oluşturmamıza, onlarda bazı belirgin özellikleri aramamıza neden olur. Bu yargılar özel yeteneğin işlevsel tanımının seçiminde de kararımızı etkiler.

• Seçilen tanım ve özel yetenekli çocukların özelliklerine ilişkin yargılarımız da bu tür çocukları tanılamak için kullanmayı hedeflediğimiz yöntem ve ölçme araçlarının seçimini etkiler.

Özel Yetenek Tanımının Eğitim Programının İçeriği ile Olan Uyuşmazlığı • Özel yeteneğin işlevsel tanımının eğitim programının içeriği ve türü ile uyuşmaması tanılamada önemli bir sorun oluşturmaktadır. Bu sorun, tanılanan öğrencilerin yetenekli oldukları alanın programda sunulan eğitimin içeriği ile uyuşmaması sonucunu doğurmaktadır

• Öğrenciler her ne kadar üstün yetenekli olsalar da her alanda eşit düzeyde üstün yeteneğe sahip değillerdir. Üstün yetenekli olmadıkları alanlarda ileri düzeyde eğitim aldıklarında başarı olasılığı düşer. Öğrencilerin programda başarısız olmaları programa ve tanılamaya ilişkin olumsuz kuşkuların veya yargıların oluşmasına neden olur.

• Bu yargılardan birincisi programın niteliksiz, üstün yetenekli öğrencilere uygun olmadığı kanaatidir. Öğrenciler üstün yetenekli kabul edilir ancak programın yeterince iyi olmadığı düşüncesi hakim olur. Diğer yargı ise programın yeterli olduğu ancak tanılanan öğrencilerin üstün yetenekli olmadığı kanaatidir.

• Bu sorun, programın içeriğinin ve programda geliştirilmesi hedeflenen yeteneklerin belirlenmesi ve bu tür yeteneklere sahip öğrencilerin tanılanması ile önemli ölçüde çözülebilir.

Yetenek Düzeyi Sorunu • Toplumsal normların çok üzerinde yeteneğe sahip kişiler üstün yetenekli kabul edilir. Peki, üstün yetenekli olarak kabul görmek için yetenek ne kadar üstün olmalıdır? Her insan, üstün yetenekli kabul edilmediğine göre üstün yetenek için belirli bir eşik değer olmalıdır.

• Bu değer zekâ bölümü cinsinden veya yüzdelik cinsinden ifade edilebilir. Yetenek düzeyi sorunu, dünya genelinde üstün yetenek için kabul gören tek bir eşik değerin olmaması, düzeyin göreli olmasıdır. Örneğin kimi ülkelerde %1, kimi-erinde %2, kimilerinde ise %3 hatta %5’lik dilimde yer alanlar üstün yetenekli kabul edilmektedir. Gerçekte, belirlenen yüzde değerlerin bilimsel bir tabanı da yoktur.

• Yetenek düzeyi sorunu IQ puanları için de geçerlidir. Ortalamanın iki standart sapma üzeri yani 130 ve üzeri IQ üstün yetenek için eşik değer kabul edilir. Pek çok eğitim programı bu değeri kullanır.

ADAY GÖSTERME SÜRECİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Aday göstermenin temel amacı eğitim programı için potansiyeli olan bütün öğrencilere ulaşabilmek, uygun olmayan öğrencileri sürece dahil etmemektedir. Aday gösterme sürecinde yanlış yönlendirmeler de yapılmaktadır. Bunlar alfa ve beta tip hatalardır (yanlış pozitif ve yanlış negatif).

• Alfa tipi hata (yanlış pozitif) gerçekte üstün yetenekli olmayan öğrencilerin aday gösterme sürecinde üstün yetenekli olarak aday gösterilmeleridir. Beta tipi hata (yanlış negatif) ise gerçekte üstün yetenekli olan öğrencilerin aday olarak gösterilmemeleridir.

• Aday gösterme sürecinde aday gösteren kişiler tarafından her iki hata da yapılmaktadır. Örneğin aday gösterme sürecinde %60’ı geçen oranda yanlış negatif hata yapılmaktadır.

TANILAMADA DEZAVANTAJLI GRUPLAR İLE İLGİLİ KARŞILAN SORUNLAR • Bazı risk grubunda yer alan öğrencilerin özel yeteneklilere yönelik eğitim programlarına daha düşük oranda yerleştikleri dolayısıyla programlarda temsillerinin zayıf olduğu saptanmıştır

• Dezavantajlı grupta yer alan öğrencilerin özel yetenekliler için yürütülen programlardaki temsilinin düşük olması bu öğrencilerin diğer öğrencilere kıyasla daha az zeki olduklarını göstermemektedir.

• Bu grupların programlarda iyi temsil edilmemesinin altında farklı nedenler yatmaktadır. Sosyoekonomik durumu iyi olan ailelerin, çocuklarının eğitimiyle daha çok ilgilenip, onları zengin eğitim olanaklarıyla buluşturması bu grupta yer alan öğrencilerin özel yeteneklilere yönelik programlarda daha yüksek düzeyde temsil edilmelerine neden olan başlıca faktörlerden biridir.

• Çünkü eğitim olanakları ile zekâ arasındaki pozitif ilişkiden kaynaklı olarak birindeki artış diğerindeki artışı da desteklemektedir. Yine bu tür ailelerde çocuğun daha iyi beslenmesi; bilişsel, duyuşsal, fiziksel gelişiminin olumlu yönde desteklenmesi zekâ gelişimini de olumlu etkilemekte ve özel programlara kabul olasılıkları daha yüksek olmaktadır.

ÖLÇME ARAÇLARINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Tanılamada grup ve bireysel zekâ testleri, yetenek testleri, akademik başarı testleri, yaratıcılık testleri, aday gösterme ölçekleri ve dereceleme ölçekleri kullanılmaktadır. Tanılama araçlarından kaynaklanan sorunlar arasında ölçme aracına ilişkin teknik sorunlar ve ölçme aracının normuna ilişkin sorunlar bulunmaktadır.

• Ölçme aracına ilişkin teknik sorunlar aracın güvenirliği, geçerliği ve soruların zorluğu ile ilgilidir. Norm ile ilgili sorunlar is normun temsilinin yetersiz olmasından kaynaklanmaktadır.

ÖLÇME YÖNTEMİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Tanılamalarda kullanılan ölçme araçları da çeşitlilik göstermektedir. Bazı tanılamalarda yalnızca IQ testi kullanılmakta, bazılarında ise IQ testinin yanı sıra yetenek, başarı veya yaratıcılık testleri de kullanılmaktadır. Bazı tanılamalarda sadece bireysel zekâ testleri kullanılırken diğerlerinde grup zekâ testleri daha çok tercih edilmektedir.

• Tanılamalarda kullanılan zekâ testleri dil olarak da farklılık göstermektedir. Bazı zekâ testleri sadece sözel, bazıları sadece görsel, bazıları ise hem sözel hem görsel olabilmektedir. Tanılamalardaki bu denli çeşitlilik beraberinde kendine özgü sorunları da getirmektedir.