Talent stimuleren Inzichten vanuit recent wetenschappelijk onderzoek Paul

Talent stimuleren Inzichten vanuit recent wetenschappelijk onderzoek Paul van Geert Universiteit Groningen

WAT IS TALENT?

Een algemene definitie • talent is het potentieel van een persoon o o om een bepaald niveau van geconsolideerde excellentie te ontwikkelen op een domeinspecifiek prestatiegebied, en dat tot uitdrukking komt in observeerbare performance welke excellent is relatief tot de leeftijd of groep waartoe de betreffende persoon behoort.

Modellen van talent • • Actiotope model (Ziegler, 2005), Munich Model of Giftedness (Heller, 2007), Munich Dynamic Achievement Model (Perleth & Heller, 2007) Wisdom, Intelligence, and Creativity, Synthesized (Sternberg, 2003). • Differentiated Model of Giftedness and Talent (Gagné, 2004) o Intrapersoonlijke variabelen (lichamelijke kenmerken, motivatie, doorzettingsvermogen, aanpassingsvermogen etc. ) en omgevingsvariabelen (sociale factoren, ouders, leerkracht, talent-coach) zijn allemaal componenten van talent en dragen bij aan de ontwikkeling van excellentie

Wat is talent? En wat is het niet? • talent is domeinspecifiek o o Is het maken van tests ook niet een talent (bv CITOtoetsen)? specifieke uitingen van wetenschap, sport, kunst, technologie… Geen algemeen vermogen, bv intelligentie • talent is een emergent contextueel proces Heeft consequenties voor o een procesdiagnostiek/assessment van ontstaan, in transactie met vande omgeving o Het is geen vaststaande psychologische talent en stimuleren vaneigenschap van een persoon (bv een vaststaande begaafdheid…) talent o Genetische componenten corresponderen met een breed reactiespectrum en werken epigenetisch (ontwikkeling ↔genetische invloed)

Talent en excelleren… Excellentie in vergelijking met de norm: de allerbesten (Normbenadering) • Talent is verbonden aan het concept “excelleren” Elke visie hangt • Latijnsamen excellere van ex “uit van" + cellere met een “hoog oprijzen, torenen, " specifiek perspectief Excellentie in vergelijking met op talentassessment criteria: voldoen aan hoge en –bevordering… eisen (Criteriumbenadering) Welke keuze maken we? Excellentie in vergelijking met jezelf: stimuleren van het beste in ieder persoon (Ipsatieve benadering)

Aspecten van excellentie: emergentiefase • Excellentie is een bepaalde vorm van leren en ontwikkelen: “talent” • Een excellente of talentvolle leerling Is een leerling die een hoge mate van domein-specifiek Voor het onderwijs ligt de nadruk op de leerpotentieel laat zien o zodanig dat de standaard onderwijs-leercontext voor dat domein emergentiefase… onvoldoende is om aan de daaraan verbonden leerbehoefte te maar om talent te kunnen bevorderen moeten we voldoende over wat excellentie in de o waardoor weten een aangepast aanbod en leercontext gewenst zijn of lijken o consolidatiefase betekent • Het leerproces kenmerkt zich door een groeiorientatie, volgehouden en grote inspanning en deliberate practice

Aspecten van excellentie: consolidatiefase • Consolidatiefase: excellentie o o o Superieure, domein-specifieke, reproduceerbare prestatie van een persoon/team gemeten op basis van producten die worden beoordeeld op basis van consensuele expert assessment • Bv sportprestaties (bv. aantal gemaakte goals, wetenschappelijke prestaties (bv. publicaties, …) • De fasen overlappen….

Kenmerken van excellentietrajecten • In een individueel excellentietraject kunnen de bouwstenen van de excellentie in de loop van de ontwikkeling veranderen • Excellente prestaties kunnen op verschillende leeftijden ontstaan (vroege en late bloeiers) • Het ontwikkelingsproces is meestal niet-lineair: o S-vormig, stapsgewijs, plotse veranderingen, tijdelijke teruggang • Vroege indicatoren zijn vaak onbetrouwbaar

Kenmerken van excellentietrajecten • Excellentietrajecten zijn complex en vertonen enorme individuele verschillen o Vrijwel geen enkel individueel traject correspondeert met het “gemiddelde” traject afgeleid uit klassiek onderzoek naar groepsverschillen • Excellentietrajecten gaan gepaard met grote en duurzame inspanning, duurzaam oefenen gericht op prestatieverbetering (“deliberate practice”), en een op groei en leren gebaseerde omgang met fouten en mislukkingen (“growth mindset”)

Richard Krajicek 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 16 16 17 18 19 20 21 22 23 24 years

Richard Krajicek en Paul Dogger 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 16 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Irving Berlin & Cole Porter

Excellente prestaties zijn ontzettend scheef verdeeld • De normaalverdeling is het slechts denkbare model voor excellentie o Klassieke visie op excellentie als bv de 1% van de rechter staart is niet houdbaar in het licht van de feiten • Hoe ziet de verdeling van excellente prestaties er dan uit?

Voorbeelden uit sport en wetenschap. . .

Verklaring vanuit de theorie van complexe dynamische systemen • Elke persoon is te beschouwen als een individuspecifiek netwerk van elkaar beïnvloedende, veranderende componenten o Aspecten van intelligentie, motivatie, zelfbeeld, inspanning op verschillende domeinen, invloed van anderen, coaching, etc. • De manier waarop die componenten elkaar op individu-specifieke wijze beïnvloeden creëert nietlineaire trajecten van ontwikkeling • Modellen gebaseerd op groepsonderzoek mogen niet worden gebruikt als modellen van inidviduele processen

6 12 5 Number of goals during inter-country matches (soccer) and victories at ATP-tournaments (tennis) 10 4 8 3 6 2 4 1 2 0 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 age level products_1 products_2 products_3 products_4 Ability level Number of products Voorspellingen van het complexiteitsmodel

HOE TALENT OPSPOREN EN BEVORDEREN?

Recapitulatie: Waarmee rekening houden? • Talent is een emergente, veranderende en complexe eigenschap van persoon en omgeving • Het ontwikkelingstraject is complex en nietlineair • Er bestaan zeer grote individuele verschillen (idiosyncratisch proces)

Talent opsporen Assessmentmodellen voor talent Dynamische model Klassieke model • Doorgaand • Eenmalig • In de context • Externe maten (bv tests) • Domeinspecifiek Diagnostiek • op Algemene variabelen (bv basis van algemene intelligentie) meetinstrumenten (intelligentie, • Categoriaal …) geeft op zijn best • Individu-gericht begaafdheid, Talent als stabiele • Houdt rekening metsecundaire • informatie persoonseigenschap veranderlijkheid van talent • Enkelvoudige maat • Meervoudige maten (“begaafdheid”)

Talent opsporen Waar is assessment op gericht? Uitdagingen, doelen Niveau van vaardigheden Wetenschappelijke theorieën die zicht bieden op de Uitlokken, vragen en Growth Mindset gebruiken van hulp complexiteit, het dynamisch en individuele karakter van talent bieden de beste achtergrond Veerkracht en Coaching, • bv. triarchische theorie van intelligentie vanmet falen omgaan TALENT instructie en teleurstelling Sternberg op gebied van intellectueel talent Ondersteunende achtergrtondsfactoren Leervorm Deliberate practice Motivatie Geïnvesteerde moeite doorzettingsvermogen Competitieve achtergrondsfactoren

Talent opsporen Talent assessment in de praktijk • Een belangrijk deel van de assessment gebeurt doorlopend en intuïtief door de “talent coach” o Directe observatie is een centrale bron van informatie • Gebruik maken van instrumenten die specifieke, doorlopende assessment mogelijk maken o Bv Dingo • Intervisie en bespreken van voortgang door leerkrachten en eventuele talent coaches

Talent bevorderen • De meest gevolgde methodes zijn verrijking (enrichment) en groepering (ability grouping) • Het bewijs voor de lange-termijn effectiviteit niet sterk en groeperingsprogramma’s kunnen • is Verrijkings- dienen als contexten voor de processen leveren van Bv cognitieve verrijkingsprogramma’s individuele talentontwikkeling en –coaching wisselende resultaten • o Scholen kunnen helpen met de ontwikkeling van Beste resultaat is 1 schooljaar voorop vormen van talentbevordering, binnen- en o andere Topsport talentscholen leveren niet meer/betere buitenschools topsport op dan gewone scholing o Tijdelijke, statistisch significante effecten zijn niet hetzelfde als duurzame, betekenisvolle effecten o

Talent bevorderen Effectieve talentcoaching • Doorgaand monitoren van de veranderende individuele leerbehoefte • Mogelijkheden bieden voor veranderende deliberate practice • Ondersteunen van de focus op en motivatie voor leren en verbeteren • Aandacht voor het dynamische, individuspecifieke netwerk van factoren dat ten grondslag ligt aan een bepaald talent