Tabiiy fanlar fakulteti Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya kafedrasi

Tabiiy fanlar fakulteti Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya kafedrasi Fan Geografiya Yo`nalish Tarix (mamlakat va mintaqalar bo`yicha) 2 kurs 201, 202, 203, 204 guruhlar uchun Ma`ruzachi dots. M. Usmonov ГЛОБАЛ МУАММОЛАР

Ushbu mazuning maqsadi Butun dunyoni qamrab olgan, insoniyatning bugungi kuni va kelajagiga xavf soluvchi global muammolar haqida tushuncha berish Global muammolarni ilmiy yechimlari haqida fikr yuritish “Insoniyatni global muammolari’’ mavzui asosida ilg`or ta`lim texnologiyalari vositalariga asoslangan ta`lim jarayonini shakllantirish

REJA: 1. Rivojlanayotgan mamlakatlarni qoloqlikdan chiqarish muammosi; 2. Tinchlik va qurolsizlanish, yangi jahon urushini oldini olish muammosi; 3. Ekologik muammo; 4. Energetik muammo; 5. Xom-ashyo muammosi; 6. Oziq-ovqat muammosi; 7. Dunyo okeanidan foydalanish muammosi; 8. Kosmosdan tinch maqsadlarda foydalanish muammosi; 9. Demografik muammo.

1. RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLARNI QOLOQLIKDAN CHIQARISH MUAMMOSI Hozirgi vaqtda jahonda mavjud barcha mamlakatlarning 30 foizga yaqini qoloq hisoblanadi. Shularning 3/4 qismi Afrikada, 1 tasi Yevropada, 4 tasi janubiy Amerikada va 11 tasi Osiyoda joylashgan.

Iqtisodiy qoloqlik mazkur mamlakatlarda siyosiy beqarorlik, ijtimoiy tengsizlik, irqiy va diniy ziddiyatlarni keltirib chiqarmoqda. Bu esa dunyoda millionlab odamlarni halok bo`lishiga olib kelmoqda. .

2. Tinchlik va qurolsizlanish, yangi jahon urushini oldini olish muammosi Urush va tinchlik muammosi XX asrning ikkinchi yarmining deyarli 40 yili mobaynida haqli ravishda insoniyatning eng muhim muammosi bo`lib kelgan.

XX asrning 80 -yillarini oxiri va 90 -yillarida dunyo siyosiy xaritasida bo`lib o`tgan chuqur va miqyosli o`zgarishlar garb bilan sharq o`rtasida vujudga kelishi mumkin bo`lgan global urushni bo`lishini amalda yo`q bo`lishiga sabab bo`ldi.

3. EKOLOGIK MUAMMOLAR Ekologik tizim degredatsiyasi Tabiatni inson tomonidan iflosnaishi Ilmiy asoslanmagan, tabiatdan betartib foydalanish Atrof-muhitni chiqindilar bilan ifloslanishi

Tabiatda to`xtovsiz ravishda chiqindilar chiqarilmoqda

Cho`llanish jarayoni sayyora bo`ylab kechmoqda

Orol muammosi

4. Energetik muammo Fan-texnika va sanoatning rivojlanishi bilan insoniyatning enrgetikaga bo`lgan talabi kundan kunga oshib bormoqda

Insoniyat noan`anaviy energetika resurslaridan foydalanmoqda

5. Xom-ashyo muammosi Insoniyat sonining oshib borishi xom ashyolarga bo`lgan talabni kundankunga ortishiga olib kelmoqda

6. Oziq ovqat muammosi Ocharchilik bu – To`yib ovqat yemaslik

Xalqaro oziq-ovqat tashkilotining (FAO) ma`lumoti Bir kunlik oziqovqat normasi 2400 -2500 kkal dan past bo`lmasligi lozim. Ovqatni to`yib yemaslik 1800 kkal dan past bo`lganda kuzatiladi. Ocharchilik 1000 kkal dan kam bo`lganda kuzatiladi

Ocharchilikni dunyo aholisiga ta`siri 30 % to`yib ovqatlanmaydi Ocharchilik 580 -650 mln kishini qamrab olgan 1 -1, 3 mlrd kishi to`yib ovqat yemaydi Dunyo aholisi Ocharchilikdan o`lganlarni 3/4 qismini bolalar tashkil etadi Ocharchilikdan 13 -18 mln kishi o`lmoqda

7. Dunyo okeanidan foydalanish Dunyo okeani bitmas tuganmas xazina deb qaramaslik kerak.

Dunyo okeanidan foydalanish Okean suvi Mineral resurslar Biologik resurslar Dunyo okeani Energetik va transport resurslar Rekreasion resurslar

8. KOSMOSDAN TINCH MAQSADLARDA FOYDALANISH MUAMMOSI

9. Demografik muammo

AXOLI SONI: Osiyo-3875 mln. 60, 6% n Afrika-885 mln. 13, 8% n Yevropa-728 mln. 11, 4% n Amerika-691 mln. 10, 8% n Okeaniya-33 mln. 0, 5% n

AXOLI SONI ENG KUP DAVLATLAR. o Xitoy 1400 o Xindiston 1168 o AQSh 291 o Indoneziya 220 o Braziliya 176 o Pokiston 149 o Bangladesh 146 o Rossiya 145 o Nigeriya 133

DUNYO AXOLISI USISHI (mln. ) 1000 -288 l 1500 -436 l 1650 -545 l 1750 -728 l 1800 -911 l 1850 -1181 l 1900 -1617 l 1950 -2507 l 2004 -6396 l 2009 -6500 l

Кейс: тарихий маълумот Insoniyatning global muammolari qirqelliktacha bo`lib, bularning eng muhimlari quyidagilar. 1. Rivojlanayotgan mamlakatlarni qoloqlikdan chiqarish muammosi; 2. Tinchlik va qurolsizlanish, yangi jahon urushini oldini olish muammosi; 3. Ekologik muammo; 4. Energetik muammo; 5. Xom-ashyo muammosi; 6. Oziq-ovqat muammosi; 7. Dunyo okeanidan foydalanish muammosi; 8. Kosmosdan tinch maqsadlarda foydalanish muammosi; 9. Demografik muammo

E’tiboringiz uchun raxmat