TABANSUYU GZLEM KUYULARI Do Dr Hakan ARSLAN Tabansuyu

TABANSUYU GZLEM KUYULARI Doç. Dr. Hakan ARSLAN

Tabansuyu: Toprağın geçirimsiz bir tabakası üzerinde bulunan ve bulunduğu yerdeki toprak tabakalarını sürekli olarak doymuş durumunda tutarak bitkilere zarar veren sudur.

Tabansuyu Gözlem Kuyuları Taban suyunun izlenmesinde kullanılan gözlem kuyuları, ortalama 4 metre derinliktedir. Toprak burgusu ile açılan kuyuların dibine 10 cm yükseklikte çakıl doldurulur ve gözlem borusu kuyu içerisine yerlestirilir. Bazı kosullarda deliklerin bulundugu boruların çevresi yapay zarf malzemesi ile sarılarak içerisine silt birikimi önlenmektedir. Gözlem boruları arazide ölçümlerin yapılması esnasında yerlerinin kolay tespit edilebilmesi veya çiftçiler tarafından toprak isleme esnasında görülmesini saglamak maksadıyla yüzeyden 30 – 50 cm yüksek olarak yerlestirilir. Gözlem kuyularının dısarıdan atılacak kum, toprak vb malzemeler ile dolmasını engellemek için boruların üzerine bir kapak takılmalıdır

Tabansuyu Ölçümleri Ø Tabansuyu ölçümleri her ayın son haftası içinde olmak üzere, yıl boyunca yapılır. Ø Değişik haftalarda ölçüm yapılması yanlış sonuçlar verebileceğinden bundan kaçınılmalıdır.

Bafra Ovası Sağ Sahil Sulaması…………ayı Taban Suyu Değerleri Kuyu No Ölçüm Tarihi Taban Suyu Derinliği (cm) Tabansuyu Tuzluluğu (d. S/m) 1 25. 10. 2011 100 2, 40 2 25. 10. 2011 125 3, 50 3 25. 10. 2011 150 8, 60 4 25. 10. 2011 60 12, 50 5 25. 10. 2011 80 1, 20 6 25. 10. 2011 45 3, 50 7 25. 10. 2011 400 2, 90 8 25. 10. 2011 250 4, 60 9 25. 10. 2011 210 5, 80 10 25. 10. 2011 190 6, 50 11 25. 10. 2011 110 12, 60 13 25. 10. 2011 90 2, 60 14 25. 10. 2011 80 5, 20 Düşünceler Kuru

Tabansuyu Haritaları Tabansuyunun nerede ve ne zaman, hangi düzeyde, hangi tuzluluk sınıfında bulunduğunu ve tabansuyunun akım yönünü belirleyebilmek için tabansuyu haritalarının çizilmesi gerekir.

Tabansuyu Haritaları Ø Tabansuyu en yüksek derinlik haritası Ø Tabansuyu en düşük derinlik haritası Ø Sulamanın en yoğun olduğu ay derinlik haritası Ø Tabansuyu tuzluluk haritası Ø Tabansuyu yüksekliği ve tuzluluğun birlikte sorun olduğu alanlar haritası Ø Tabansuyu eşdüzey haritası

Sulamanın Adı: BAFRA OVASI SAĞ SAHİL ( 2010 Yılı ) Aylara Göre Tabansuyu Derinliği (cm) Gözlem Kuyusu No Gözlem Kuyusu Kotu (m) 2009 2010 2010 2010 EKİM KASIM ARALI K OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 1 7, 15 215 175 200 220 215 180 140 145 150 185 2 12, 95 97 55 50 75 100 50 70 120 140 155 165 3 3, 10 175 80 70 125 110 100 40 100 125 155 170 190 4 2, 20 140 60 60 90 80 80 50 85 115 120 110 130 5 2, 65 175 90 60 100 80 85 60 90 140 155 145 150 6 2, 05 110 45 65 95 110 115 80 115 90 110 80 7 6, 06 210 180 170 140 170 185 180 160 210 8 2, 55 210 20 5 50 70 70 10 85 240 265 200 220 10 3, 30 325 210 150 170 145 140 75 150 230 270 280 275

Tabansuyu en yüksek derinlik haritası Taban suyunun 12 aylık dönem içinde her kuyuda toprak yüzeyine en yakın ve en uzak olduğu değerler saptanır. Yıl boyunca her kuyuda saptanan en yüksek değer harita üzerine işlenerek, taban suyu kritik en yüksek eşderinlik eğrileri haritası çizilir. Bu harita, sulama alanında, taban suyunun bir yıl içerisinde en fazla hangi düzeye kadar yükseldiğini gösterir. Bu haritalarda taban suyunun 0 -2 m arasında olduğu kesimler, drenaj sorunu olan alanların sınırını belirler.

Sulamanın Adı: BAFRA OVASI SAĞ SAHİL ( 2010 Yılı ) Aylara Göre Tabansuyu Derinliği (cm) Gözlem Kuyusu No Gözlem Kuyusu Kotu (m) 2009 2010 2010 2010 EKİM KASIM ARALI K OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 1 7, 15 215 175 200 220 215 180 140 145 150 185 2 12, 95 97 55 50 75 100 50 70 120 140 155 165 3 3, 10 175 80 70 125 110 100 40 100 125 155 170 190 4 2, 20 140 60 60 90 80 80 50 85 115 120 110 130 5 2, 65 175 90 60 100 80 85 60 90 140 155 145 150 6 2, 05 110 45 65 95 110 115 80 115 90 110 80 7 6, 06 210 180 170 140 170 185 180 160 210 8 2, 55 210 20 5 50 70 70 10 85 240 265 200 220 10 3, 30 325 210 150 170 145 140 75 150 230 270 280 275

Tabansuyu en yüksek derinlik haritası Taban suyunun 12 aylık dönem içinde her kuyuda toprak yüzeyine en yakın ve en uzak olduğu değerler saptanır. Yıl boyunca her kuyuda saptanan en yüksek değer harita üzerine işlenerek, taban suyu kritik en yüksek eşderinlik eğrileri haritası çizilir. Bu harita, sulama alanında, taban suyunun bir yıl içerisinde en fazla hangi düzeye kadar yükseldiğini gösterir. Bu haritalarda taban suyunun 0 -2 m arasında olduğu kesimler, drenaj sorunu olan alanların sınırını belirler.

Tabansuyu en düşük derinlik haritası Araştırma sahasında bulunan kuyuların 12 aylık ölçüm değerlerinden en küçük değerler kullanılarak kritik en düşük derinlik haritaları çizilir. Çizilen harita, sulama alanında taban suyunun bir yıl içerisinde en fazla hangi düzeye kadar düştüğünü göstermektedir. Bu haritada, taban suyunun 0 -1 m arasında olduğu alanlar taban suyunun tüm yıl bitki kök bölgesinde olduğu alanları, başka bir deyişle kapalı drenajın yapılması gereken alanları gösterir.

Sulamanın Adı: BAFRA OVASI SAĞ SAHİL ( 2010 Yılı ) Aylara Göre Tabansuyu Derinliği (cm) Gözlem Kuyusu No Gözlem Kuyusu Kotu (m) 2009 2010 2010 2010 EKİM KASIM ARALI K OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 1 7, 15 215 175 200 220 215 180 140 145 150 185 2 12, 95 97 55 50 75 100 50 70 120 140 155 165 3 3, 10 175 80 70 125 110 100 40 100 125 155 170 190 4 2, 20 140 60 60 90 80 80 50 85 115 120 110 130 5 2, 65 175 90 60 100 80 85 60 90 140 155 145 150 6 2, 05 110 45 65 95 110 115 80 115 90 110 80 7 6, 06 210 180 170 140 170 185 180 160 210 8 2, 55 210 20 5 50 70 70 10 85 240 265 200 220 10 3, 30 325 210 150 170 145 140 75 150 230 270 280 275

Sulamanın en yoğun olduğu ay derinlik haritası Sulamanın tabansuyuna olan etkilerinin bilinmesi için; su gereksiniminin fazla ve sulamanın en yoğun gerçekleştiği aya ait taban suyu değerleri harita üzerine işlenerek sulamanın en yoğun olduğu ay eşderinlik haritası çizilir.

Tabansuyu tuzluluk haritaları Drenaj sorunları etüt edilirken tabansuyu kalitesinin de bilinmesi gerekir. Tabansuyunun tuzsuz olması durumunda, drenaj projesinin amacı sadece bitki kök bölgesindeki suyun uzaklaştırılmasıdır. Tabansuyunun tuzlu olduğu durumlarda ise bu suyun kapillarite ile bitki kök bölgesine çıkmasının önlenmesi gerekir.

Tabansuyu tuzluluk haritaları Kurak ve yarı kurak bölgelerde yüzey buharlaşması yüksek olduğunda kapillarite ile toprağın üst kısımlarına çıkan sular üst toprak kesimlerinin tuzlulaşmasına neden olmaktadır. Bu durumda drenaj projelerinde dren derinlikleri artarak, toprakta yıkama ihtiyaçları ortaya çıkacaktır.

Tabansuyu tuzluluk haritaları 0. 00 - 2. 00 d. S/m 2. 00 – 4. 00 d. S/m 4. 00 – 8. 00 d. S/m 8. 00 – 16. 00 d. S/m 16. 00 < d. S/m Tuzsuz Hafif tuzlu Tuzlu Çok tuzlu Aşırı tuzlu

Sulamanın Adı: BAFRA OVASI SAĞ SAHİL Gözle m Gözlem Kuyus u Kuyusu 2009 2010 2010 2010 2009 No Kotu (m) EYLÜL EKİM KASIM ARALI K OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİR AN TEMM UZ AĞUSTO S EYLÜL 1 7, 15 9, 40 10, 30 14, 20 14, 00 12, 40 11, 70 11, 90 2, 90 5, 60 6, 25 6, 93 11, 25 12, 79 2 12, 95 1, 20 1, 17 0, 80 1, 50 2, 27 2, 65 0, 76 1, 56 3, 20 3, 15 2, 63 2, 71 3 3, 10 7, 50 8, 00 2, 80 2, 28 6, 04 4, 50 4, 83 1, 54 2, 40 8, 30 6, 00 5, 29 4 2, 20 4, 00 6, 45 2, 10 1, 90 3, 80 3, 60 3, 05 1, 74 2, 50 2, 80 5, 10 5, 75 4, 80 5 2, 65 3, 50 3, 65 3, 72 3, 10 2, 91 3, 30 3, 90 4, 18 3, 88 5, 10 3, 79 3, 50 3, 44 6 2, 05 8, 20 7, 33 4, 10 4, 24 8, 45 8, 72 7, 71 6, 22 9, 21 7, 65 7, 98 7, 87 7 6, 06 4, 00 3, 50 4, 63 4, 41 4, 20 4, 25 2, 70 4, 67 3, 70 3, 66 3, 25 3, 20 8 2, 55 7, 30 5, 95 7, 30 1, 23 4, 00 4, 96 4, 90 0, 80 2, 28 1, 80 1, 96 2, 13 0, 00 9 2, 65 2, 35 3, 40 3, 00 2, 25 2, 60 1, 34 2, 02 1, 01 1, 54 2, 90 3, 80 7, 88 3, 81 10 3, 30 2, 80 2, 75 3, 10 2, 20 3, 30 3, 40 3, 10 2, 36 2, 94 2, 75 2, 68 2, 63 2, 58 11 4, 80 3, 40 3, 60 5, 50 5, 28 4, 80 5, 00 5, 27 2, 79 5, 25 5, 30 3, 40 3, 50 3, 69 12 1, 11 7, 80 8, 10 5, 33 4, 50 4, 00 4, 17 4, 38 2, 64 4, 36 7, 10 7, 06 7, 00 5, 04 (2010 Yılı) Tabansuyu Tuzluluk Değerleri (d. S/m)

Tabansuyu yüksekliği ve tuzluluğun birlikte sorun olduğu alanlar haritası Sulamanın en yoğun olduğu aya ait tabansuyu eş derinlik eğrileri haritasında tabansuyunun 0 -1 m olduğu alanlar ile, tabansuyu tuzluluk eğrileri haritasında tabansuyunun 4 d. S/m den daha fazla tuzluluk gösterdiği alanların tek bir haritaya çizilerek, her iki kriter bakımından sorunlu olan alanların belirlendiği haritadır. Bu haritada belirlenen alanlar kapalı drenajın gerektiği alanlar olarak nitelendirilmektedir.

Tabansuyu eşdüzey haritası Sulamanın Adı: BAFRA OVASI SAĞ SAHİL ( 2010 Yılı ) Aylara Göre Tabansuyu Derinliği (cm) Gözlem Kuyusu No Gözle m Kuyus u Kotu (m) 2009 2010 2010 2010 EKİ M KASI M ARALI K OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRA N TEMMU Z AĞUSTOS EYLÜL 1 7, 15 215 175 200 220 215 180 140 145 150 185 2 12, 95 97 55 50 75 100 50 70 120 140 155 165 3 3, 10 175 80 70 125 110 100 40 100 125 155 170 190 4 2, 20 140 60 60 90 80 80 50 85 115 120 110 130 5 2, 65 175 90 60 100 80 85 60 90 140 155 145 150 6 2, 05 110 45 65 95 110 115 80 115 90 110 80 7 6, 06 210 180 170 140 170 185 180 160 210 8 2, 55 210 20 5 50 70 70 10 85 240 265 200 220 10 3, 30 325 210 150 170 145 140 75 150 230 270 280 275

Eş düzey eğrileri haritasından Tabansuyu sorunu tespit edilen alanda bu oluşama neden olan tabansuyu akımlarının geldiği yön ve beslenim kaynağı tespit edilir. Ø Gelen akımın hızı tespit edilir. Belirli aralıklar ile geçirilen eğriler ararsındaki ara, genişler veya artarsa, akımda yavaşlama olduğu anlamı çıkar. Ø Çizilen haritalarda tabansuyu hatları taban arazilerde kapamıyor ise; Noktasal ( artezyenik) beslenme Düden varlığından şüphelenilir. Ø