T C ORMAN VE SU LER BAKANLII SU
T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKOLOJİK DURUM BELİRLEME SİSTEMİ GELİŞMELER Hümeyra BAHÇECİ Uzman 13/11/2014 DENİZLİ 2. 12. 2020
EKOLOJİK DURUM BELİRLENMESİ Su Kütlelerinin ve Tipolojilerin Belirlenmesi Tipe Özgü Referans Koşulların Belirlenmesi Direktifle Uyumlu İzleme Ağının Kurulması Biyolojik İndekslerin Belirlenmesi Çİ/İ, İ/O, O/Z, Z/K Sınıf Sınır Değerlerinin Belirlenmesi Ekolojik Kalite Oranlarının Belirlenmesi 2. 12. 2020 2/31
Su Kütlesi ve Tipolojilerin Belirlenmesi Genel Müdürlüğümüzün Su Kütlesi ve Tipolojilerin Belirlenmesine ilişkin Projeleri sırasıyla; ü Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme konulu AB Projesi, ü Türkiye’de Havza Bazında Hassas Alanların ve Su Kalitesi Hedeflerinin Belirlenmesi Projesi, Ayrıca kıyı ve geçiş suyu kütleleri ve kıyı suyu tipolojileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığının TÜBİTAK ile beraber yürüttüğü DEKOS Projesi kapsamında belirlenmiştir. 2. 12. 2020 3/31
Su Kütlesi ve Tipolojilerin Belirlenmesi 2. 12. 2020 4/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi Tipoloji: Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. SÇD EK II SİSTEM –A Ekobölgeler Sistem A Kriterleri 2. 12. 2020 SİSTEM –B Zorunlu Faktörler Opsiyonel Faktörler 5/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi Tipoloji değişik biyolojik toplulukları barındıran su kütleleri için doğru referans değerlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. 2. 12. 2020 6/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi • Saha A ve Saha B’nin su kalitesi ? • Tür sayısı biyolojik kalitenin göstergesidir. Saha B 23 tür / örnekleme Saha A 46 tür / örnekleme Tip 1 • Referans değer Tip 1 =60 • Referans değer Tip 2 = 30 2. 12. 2020 Tip 2 7/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi NEHİRLER 2. 12. 2020 8/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ NEHİRLER 2. 12. 2020 * Tipoloji Belirleyici Kriter ** Mevsimsel ve Sürekli Akış Rejimi Ortak Kriterler *** Sürekli Akış Rejimi Kriterleri 9/31
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ NEHİRLER 2. 12. 2020 * Tipoloji Belirleyici Kriter ** Mevsimsel ve Sürekli Akış Rejimi Ortak Kriterler *** Sürekli Akış Rejimi Kriterleri 10/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi GÖLLER 2. 12. 2020 11/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ GÖLLER 2. 12. 2020 12/31
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ GÖLLER 2. 12. 2020 13/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi GEÇİŞ SULARI 2. 12. 2020 14/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ GEÇİŞ SULARI KRİTER Bölge Tuzluluk Suyun Bekleme Süresi 2. 12. 2020 SINIR DEĞERLER KOD Akdeniz A Karadeniz K Marmara M >‰ 30 T 1 ‰ 15 - ‰ 30 T 2 < ‰ 15 T 3 Uzun B 1 Kısa B 2 15/31
SÇD’ye Göre Tipolojinin Belirlenmesi KIYI SULARI 2. 12. 2020 16/31
DEKOS PROJESİ 2. 12. 2020 17/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ ü 39 adet nehir tipi, ü 15 adet göl tipi, ü 6 adet geçiş suyu tipi, 2. 12. 2020 ü 8 adet kıyı suyu tipi belirlenmiştir. 18/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ Havza Adı Nehir Su Göl Su Geçiş Suyu Kıyı Suyu Geçiş Suyu Nehir Tip Göl Tip Kütlesi Tip Susurluk 89 17 27 6 3 2 5 2 Akarçay 32 9 5 3 - - Konya 60 11 29 8 - - B. Menderes 56 17 22 7 1 1 6 4 Ergene 67 5 31 6 1 1 - - Sakarya 192 36 49 11 2 2 4 2 Toplam 2. 12. 2020 496 39 163 15 7 6 15 8 19/31
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ Havza Adı Nehir Suyu Kütlesi Nehir Tipi Göl Suyu Kütlesi Göl Tipi Akarçay Havzası 29 11 11 6 Antalya Havzası 54 21 20 6 Aras Havzası 48 10 16 3 Asi Havzası 33 14 6 4 Batı Akdeniz Havzası 53 19 23 12 Batı Karadeniz Havzası 67 13 22 8 Burdur Havzası 15 7 11 4 Büyük Menderes Havzası 78 17 48 11 Ceyhan Havzası 80 22 23 12 Çoruh Havzası 32 8 13 5 Doğu Akdeniz Havzası 67 22 11 8 Doğu 2. 12. 2020 Karadeniz Havzası 52 12 6 20/31 4
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ Havza Adı Nehir Suyu Kütlesi Nehir Tipi Göl Suyu Kütlesi Göl Tipi Fırat Dicle Havzası 230 31 61 15 Gediz Havzası 85 9 11 5 Kızılırmak Havzası 110 15 70 15 Konya Kapalı Havzası 57 21 35 13 Kuzey Ege Havzası 34 8 11 3 Küçük Menderes Havzası 36 9 10 4 Marmara Havzası 166 6 40 6 Meriç-Ergene Havzası 78 4 38 4 Sakarya Havzası 155 24 59 12 Seyhan Havzası 61 22 25 10 Susurluk Havzası 107 16 38 9 Van Gölü Havzası 21 4 17 5 Yeşilırmak Havzası 69 14 40 8 1817 54 665 23 2. 12. 2020 TOPLAM 21/31
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ 2. 12. 2020 22/31
Su Kütlesi ve Tipolojilerin Belirlenmesi Su kütleleri CBS üzerinde jeoloji katmanı ve havzadaki baskı ve etkiler dikkate alınarak belirlenmiştir. Minimum Su Kütlesi Alanı : Nehirler için 100 km 2 , Göller için 50 Ha 100 km 2 limitini sağlayabilmek için Strahler ölçeği 1 ve 2 ihmal edilmiştir. Rezervuar çıkışlarındaki nehir su kütleleri hidromorfolojik değişimler nedeniyle büyük ölçüde değiştirilmiş su kütlesi olarak belirlenmiştir. İçmesuyu rezervuarlarının membasındaki nehirler baskı ihtiva ediyor ise 100 km 2 sınırından küçük olsa da su kütlesi olarak belirlenmiştir. Jeoloji katmanı kalkerli, bazik, silisli, alüvyonlu ve karışım olma üzere 5 alt tipte olup, su kütlelerinin belirlenmesi için yüksek mineralli (kalkerli ve bazik) ve düşük mineralli (silisli) olmak üzere 2 kategoride değerlendirilmiştir. Baraj gölleri ve hidromorfolojik olarak değişime uğramış su kütleleri büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri olarak ve kanallar ise yapay su kütleleri olarak belirlenmiştir. 2. 12. 2020 23/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ Proje kapsamında 6 Havzada ü 496 adet nehir su kütlesi, ü 163 adet göl su kütlesi, ü 7 adet geçiş suyu kütlesi 2. 12. 2020 ü 15 adet kıyı suyu kütlesi belirlenmiştir. 24/31 24
HAVZA BAZINDA HASSAS ALANLARIN VE SU KALİTESİ HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ Proje kapsamında 25 Havzada ü 1817 adet nehir su kütlesi, ü 665 adet göl su kütlesi belirlenmiştir. 2. 12. 2020
DEKOS PROJESİ Kıyı suları için 76 Su Yönetim Birimi tanımlanmıştır 2. 12. 2020 26/31 26
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI MEVCUT DURUM SYGM DSİ DKMPGM Yüzey Suları Yeraltı Suları Kıyı-Geçiş Suları Deniz Suyu İçme Suyu (Dağıtım Ağı) Yüzme Suyu 2. 12. 2020 X X X X ÇŞB GTHB (ÇYGM) (TVKGM) (TRGM) (BSGM) X X X SB Büyükşehir Belediyeleri X X X X X 27/31
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI MEVCUT DURUM 2. 12. 2020 28/31
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI MEVCUT DURUM 2. 12. 2020 29/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ SÇD gereklilikleri doğrultusunda pilot havzalarda gözetimsel, operasyonel, referans ve korunan alan izleme noktaları, bu noktalarda izlenecek parametreler ve izleme sıklıkları belirlenmiştir. 2. 12. 2020 30/31
SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ • Referans İzleme • Gözetimsel İzleme • Operasyonel İzleme • Araştırmacı İzleme • Korunan Alan İzleme
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI Ülkemizin 25 havzası için İzleme Programı hazırlıkları başlatılmıştır. Bu kapsamda; ü 7 Havza (Batı Karadeniz, Batı Akdeniz, Doğu Akdeniz, Asi, Seyhan, Ceyhan ve Yeşilırmak Havzaları) için izleme programları hazırlanmış, ü Projenin 6 pilot havzası (Akarçay, Susurluk, Sakarya, B. Menderes, Ergene, Konya Kapalı) yeni revize edilen tipler kullanılarak revize edilmiştir ü Diğer 12 havza (Burdur, Marmara, Gediz, Kuzey Ege, K. Menderes, Antalya, Kızılırmak, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle, Çoruh, Aras ve Van Gölü Havzaları) için ise İzleme Programları 2015 yılı içerisinde tamamlanacaktır.
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI ü Havza İzleme ve Referans noktaların Belirlenmesi Projesi kapsamında 10 havzada (Sakarya, Akarçay, Susurluk, Gediz, Ergene, Kızılırmak, Marmara, Antalya, K. Menderes ve Konya Kapalı Havzaları) ü Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme Projesi ve Çevresel Hedeflerin Belirlenmesi Projesi kapsamında Büyük Menderes Havzasında ü Ülkemize Özgü Su Kalitesi Ekolojik Değerlendirme Sisteminin Kurulması Projesi kapsamında ise 8 havzada (Aşağı Fırat, Kuzey Ege, Sakarya, Doğu Karadeniz, Batı Akdeniz, Aras, Ceyhan) mevsimsel olarak biyolojik izleme çalışmaları yapılmaktadır ü Hassas Alanların Belirlenmesi Projesi kapsamında 25 havzada, ü Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havzası Yönetim Planlarına Dönüştürülmesi Projesi kapsamında Konya, Ergene, Susurluk havzalarında SÇD gerekliliklerine uygun izlemeler yapılmaktadır.
DİREKTİFLE UYUMLU İZLEME AĞININ KURULMASI BENTİK MAKROOMURGASIZLAR DİATOM NEHİR Intercalibration Common Metrics (ICMi) OMNIDIA FİTOPLANKTON 1) Klorofil a 2)Potamoplankton indeksi (Macaristan) MAKROFİT IBMR MAKROALG GÖL KIYI * Bentix GEÇİŞ 1) Bentix 2) AMBI * 1)Biyokütle: Klorofil a, toplam biyohacim 1) Biyokütle: Klorofil a, toplam 1) Biyokütle: Klorofil a, 2) Bolluk: Siyanobakter biyokütle toplam biyokütle bolluğu 2) Bolluk: * 3) Kompozisyon: Q İndeksi, 3) Kompozisyon: * 3)Kompozisyon: * Med. PTI UKTAG Lake Assessment Method (LAKE LEAFPACS) 1)EEI - Ecological Evaluation 1) EEI - Ecological Evaluation Index 2)Macrophyte Quality Index 2) CARLIT Index (MAQI) 1) Cymoskew Index 2) PREI (Posidonia oceanica Rapid Evaluation Index) veya Rapid Evaluation Index) POMI (Posidonia oceanica veya POMI (Posidonia Multivariete Index) oceanica Multivariete Index) ANGİOSPERM BALIK 1) EFI (European Fish Index) 2) F-IBI (Fish Index of Biotic Integrity TCFI (Transitional Fish Classification Index)
ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ PROJE KAPSAMI ü Ülkemizin 25 havzasını kapsayacak şekilde daha önce yapılmış ve yapılmakta olan tüm izleme çalışmaları derlenerek envanter çalışmasının yapılması, ü AB Su Çerçeve Direktifi kapsamında Ülkemizin değişik coğrafi ve iklimsel özelliklerini temsil edecek 8 havzada nehir, göl, geçiş ve kıyı sularında fizikokimyasal, hidromorfolojik ve biyolojik kalite elementlerinin (balık, bentik makroomurgasız, fitoplankton, fitobentoz, makrofit/ makroalg/ angiosperm) 1 yıl boyunca izlenmesi, ü Sucul flora ve fauna tür listelerinin 8 havza ve diğer havzalar için hazırlanması, ü Biyolojik indekslerin geliştirilmesi, ü Tipe özgü referans noktaların ve durumun belirlenmesi, ü Tipe özgü sınıf sınır değerlerinin belirlenmesi, ü Ekolojik durum/ potansiyelin belirlenmesi
ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ PİLOT HAVZALAR ü Aşağı Fırat Alt Havzası ü Batı Akdeniz Havzası ü Ceyhan Havzası ü Aras Havzası ü Doğu Karadeniz Havzası ü Batı Karadeniz Havzası ü Kuzey Ege Havzası ü Sakarya Havzası
ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ • Sucul Floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik Omurgasız faunasının kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu 2. 12. 2020 • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı Nehir Göl Kıyı Geçiş • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu ve bolluğu 37/31
ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ Bentik Makroomurgasız Makrofit Fitobentoz Fitoplankton Balık 2. 12. 2020 • TS EN ISO 10870 • TS EN 15196 • TS EN ISO 16665 • TS EN 16150 • TS EN 15460 • TS EN 14184 • TS EN 15708 • TS EN 13946 • TS EN 14407 • TS EN 15972 • TS EN 9548 • TS 9841 • TS 9092 ISO 10260 • TS EN 16161 • TS EN 15204 • TS EN 14962 • TS EN 14757 • TS EN 14011 38/31
2. 12. 2020 39/31
YAPILMASI PLANLANANLAR EKO BÖLGELER 2. 12. 2020 40/31
Hümeyra BAHÇECİ hbahceci@ormansu. gov. tr 0312 2076380 2. 12. 2020 41/31 46/46
- Slides: 41