T C ORMAN VE SU LER BAKANLII ME
T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI İÇME SUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLERİNDE SU KAYIPLARI Gamze GÜÇLÜ Orman ve Su İşleri Uzmanı 27 -29 Kasım 2014 TÜRKİYE’DE SU YÖNETİMİ VE GELECEĞİ/AFYONKARAHİSAR 1
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemleri 2
Su Kayıplarının Bileşenleri Toplam Su Kayıpları Fiziki Kayıplar İdari Kayıplar 3
Fiziki Su Kayıplarını Oluşturan Temel Nedenler İklim ve Yer Hareketleri Su Şebekesinin Zamanla Bozulması/ Yaşlanması Suyun Kimyasal İçeriği Su Şebekesindeki Basınç Boru Üzerindeki Trafik Yoğunluğu Boru Malzemesi ve Kalitesi İşçilik Kalitesi Su Şebekesinin Tasarımı 4
İdari Su Kayıplarını Oluşturan Temel Nedenler 5
Su Kayıpları Neden Önemsenmeli? • Fiziksel kayıpların düşürülmesinden elde edilen kazançlar üretime yansır ve işletme maliyetlerini düşürür. • İdari kayıp kazançları doğrudan tahakkuka ve gelire yansır. • Daha kolay düşürülebilir. • Hemen kazanca dönüşür. • Düşürmek daha az maliyet gerektirir. 6
Su Kayıplarının Tespiti ve Önlenmesi Sızıntı Türleri AKTİF YÖNTEM PASİF YÖNTEM 7
Su Kayıplarının Bileşenleri Uluslararası Su Birliği (IWA) Amerikan Su İşleri Birliği (AWWA) Standart Su Dengesi Formu 8
IWA/AWWA Yöntemine Göre Standart Su Dengesi Faturalandırılmış İzinli Su Tüketimi Faturalandırılmış Ölçülmüş Kullanım Gelir Getiren Su Miktarı Faturalandırılmış Ölçülmemiş Kullanım İzinli Tüketim Faturalandırılmamış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmamış İzinli Su Tüketimi Faturalandırılmamış Ölçülmemiş Kullanım Sisteme Giren Su İdari Kayıplar İzinsiz Tüketim Sayaçlardaki Ölçüm Hataları Su Kayıpları Fiziki Kayıplar Gelir Getirmeyen Su Miktarı Temin ve Dağıtım Hatları ile Servis Bağlantılarında Oluşan Kayıp-Kaçaklar Depolarda Meydana Gelen Kaçak ve Taşmalar 9
Gelişmişlik ve Su Kaybı İlişkisi Uluslararası Su Birliği’nin (IWA) yaptığı bir çalışmaya göre; GELİŞMİŞLİK DURUMU SU KAYBI ORANI Gelişmiş Ülkelerde % 8 -24 Yeni Sanayileşen Ülkelerde % 15 -24 Gelişmekte Olan Ülkelerde % 24– 45 Su Kaybı İçin Kabul Edilebilir Sınır Değer % 10 10
Türkiye’de Mevcut Durum Ø Kaynaktan alınan su 4, 9 milyar m 3 Ø Kullanıcıya ulaşan su 2, 8 milyar m 3 (TÜİK 2012 – Belediye Su İstatistikleri) 11
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAVZA YÖNETİMİ DAİRE BAŞKANLIĞI SU EKONOMİSİ VE VERİMLİLİĞİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Ekonomik Analiz Su Tarifeleri Yeniden Kullanım Su Verimliliği Su Kayıplarının Önlenmesi Su Tasarrufu 12
AB Su Çerçeve Direktifi Havza temelli yönetim yaklaşımı Nehir Havza Yönetim Planları Önlemler Programı Atıkların Bertafı Suyun Ücretlendirilmesi İzleme ve Değerlendirme Tarımsal Önlemler Su Kayıplarının Önlenmesi Jeotermal Sular Kıyı ve Geçiş Suları Erozyon ve Taşkın Kontrolü 13
Blueprint Belgesi A Blueprint to Safeguard Europe’s Water Resources (2012) (Avrupa’nın Su Kaynaklarının Korunmasına Yönelik Bir Plan (2012)) ØAvrupa’nın su kaynaklarının korunmasına yönelik eylemleri sekteye uğratan engellerle mücadele edilmesi amaçlanmaktadır. ØPlanda Yer Alan Ana Temalar • Arazi kullanımının geliştirilmesi • Su kirliliğinin ele alınması • Su verimliliği ve esnekliğinin artırılması • Su kaynaklarının yönetimine müdahil tarafların yönetişiminin geliştirilmesi 14
Blueprint Belgesi Blueprint kapsamında; Su verimliliği ve esnekliğinin artırılması için önerilen eylemler Planda önerilen eylem Eylemi kim gerçekleştirecek? Komisyon Çevre Çerçeve Direktifi kapsamındaki su fiyatlandırma/maliyet karşılama yükümlülüklerinin uygulanması Su fiyatlandırma/maliyet karşılamanın Kırsal Kalkınma ve Uyum politikası Konsey, AP ve fonları kapsamında bir ön koşul haline getirilmesi Komisyon Ticaret programları ve bir maliyet/fayda değerlendirmesine ilişkin CIS Komisyon, Üye Kılavuzunun geliştirilmesi Devletler, paydaşlar Su kullanımı azaltımının Kırsal Kalkınma kapsamındaki birtakım sulama Konsey, AP ve projeleri için bir ön koşul haline getirilmesi Komisyon Su hesapları (ve ekolojik akış) ile ilgili CIS Kılavuzunun geliştirilmesi Komisyon, Üye Devletler, paydaşlar Hedeflerin belirlenmesi ile ilgili CIS Kılavuzunun geliştirilmesi Komisyon, Üye Devletler, paydaşlar Su ile ilgili ürünlerin Eko-tasarım Çalışma Planına eklenmesi Komisyon Gönüllülük esasına dayalı AB Eko-etiket ve Yeşil Kamu İhale ölçütlerinin geliştirilmesi. Sürdürülebilir bir ekonomik kayıp-kaçak düzeyinin yakalanmasına Komisyon, Üye yönelik en iyi uygulamalar/araçların yayılması. Devletler, su endüstrisi 15
Ulusal Plan ve Programlar 10. Kalkınma Planı 2. 3. 4 Kentsel Altyapı Politikaları c. Politikalar 979. Yerleşim yerlerinin içme ve kullanma suyu ihtiyaçlarının tamamı karşılanacak, su kayıp-kaçakları önlenecek, mevcut şebekeler iyileştirilerek sağlıklı ve çevre dostu malzeme kullanımı yaygınlaştırılacaktır. 16
Yönetmelik Çalışmaları Akademisyenlerin desteği ile “Su Kayıp ve Kaçakları Yönetmeliği” taslağı hazırlanmıştır. 1 -2 Nisan 2013 tarihinde ilgili tarafların bir araya geldiği “Su Kayıp-Kaçakları Çalıştayı” düzenlenmiş ve taslak yönetmelik değerlendirilmiştir.
Su Kayıp Kaçakları Çalıştayı Türkiye Belediyeler Birliği’nin desteğiyle gerçekleştirilen Çalıştaya 90 kişi katılım sağlamıştır: Ø Su Yönetimi Genel Müdürlüğü İlgili Birimleri Ø İlgili Bağlı Kuruluşlar (DSİ, SUEN) Ø Üniversiteler Ø Türkiye Belediyeler Birliği Ø Büyükşehir Belediyeleri - Su ve Kanalizasyon İdareleri Ø İlgili Bakanlıklar Ø Sulama Birlikleri Çalıştay çıktıları doğrultusunda revize edilen taslak yönetmelik Kurum görüşlerine sunulmuştur.
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği 8 Mayıs 2014 tarih ve 28994 sayılı Resmi Gazete
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği 3 Bölüm-13 madde Birinci Bölüm Ø Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar İkinci Bölüm Ø İlkeler, İçmesuyu temin ve dağıtım sistemlerinin yönetimi, Su kayıplarının azaltılması için alınacak tedbirler, Su kayıplarının tespiti, Su kayıplarının azaltılması Üçüncü Bölüm Ø Bilgi Verme Yükümlülüğü ve İdari Yaptırımlar, Sorumluluk, Yürürlük, Yürütme Ek: İçmesuyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıpları Yıllık Raporu
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Su kayıplarının azaltılması MADDE 9 – (1) İdareler su kayıp oranlarını, bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren, büyükşehir ve il belediyelerinde 5 yıl içerisinde en fazla % 30, takip eden 4 yıl içerisinde ise en fazla % 25 düzeyine; diğer belediyelerde 9 yıl içerisinde en fazla % 30, takip eden 5 yıl içerisinde ise en fazla % 25 düzeyine indirmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda, bu Yönetmelik uyarınca çıkarılacak Teknik Usuller Tebliğinde verilen yöntemler çerçevesinde gerekli faaliyetler yürütülür. Bilgi verme yükümlülüğü MADDE 10 – (1) İdareler, Ek-1’de formu verilen raporu, bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde, sonraki yıllarda ise her yıl, takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa yazılı olarak gönderir.
İÇMESUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLERİNDEKİ SU KAYIPLARI ENVANTER FORMU • Kaynaktan çekilen su miktarı • Sisteme verilen su miktarı • Abone sayısı • İzinli tüketim miktarı • Su kayıp miktarı (sisteme verilen su miktarı - izinli tüketim miktarı) • İletim ve dağıtım hattı uzunluğu • CBS uygulamaları, SCADA sistemi, Abone Bilgi Sistemi • Sayaç türleri • Su kayıpları ile ilgili yapılan çalışmalar 22
Standart Su Dengesi Formu İzinli Tüketim Faturalandırılmış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmış Gelir Getiren Su İzinli Su Tüketimi Miktarı Faturalandırılmış Ölçülmemiş Kullanım Faturalandırılmamış İzinli Su Tüketimi Sisteme Giren Su Faturalandırılmamış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmemiş Kullanım İzinsiz Tüketim İdari Kayıplar Su Kayıpları Fiziki Kayıplar Sayaçlardaki Ölçüm Hataları Temin ve Dağıtım Hatları ile Servis Bağlantılarında Oluşan Kayıp-Kaçaklar Gelir Getirmeyen Su Miktarı Depolarda Meydana Gelen Kaçak ve Taşmalar 23
Bazı Su idarelerindeki Kayıp Oranları (2013 Yıllık Raporları) İzinli Tüketim Belediye/Su idaresi Sisteme Giren Su (m 3/yıl) m 3/yıl % Gelir Getirmeyen Su Miktarı Su Kaybı m 3/yıl % DİSKİ-Diyarbakır 71. 610. 780 30. 586. 858 42, 7 41. 023. 922 57, 3 ASKİ- Adana 135. 504. 347 79. 244. 319 58, 5 56. 260. 028 41, 5 69. 745. 439 51, 5 İSU-Kocaeli 152. 641. 858 89. 411. 352 58, 6 63. 230. 506 41, 4 63. 885. 797 41, 9 SASKİ-Samsun 48. 923. 850 29. 147. 269 59, 6 19. 776. 581 40, 4 20. 475. 507 41, 9 İZSU-İzmir 184. 066. 557 123. 044. 693 66, 9 61. 021. 864 33, 2 61. 580. 935 33, 4 MASKİ-Malatya 55. 987. 200 38. 800. 436 69, 3 17. 186. 764 30, 7 31. 934709 57 BUSKİ-Bursa 107. 540. 000 83. 072. 000 77, 3 24. 470. 000 22, 8 25. 471. 000 23, 7 Çanakkale 10. 606. 415 5. 949. 989 56 4. 656. 426 44 Merzifon 5. 918. 400 2. 104. 366 35, 6 3. 814. 034 64, 4 Safranbolu 5. 000 2. 135. 225 42, 7 2. 864. 775 57, 3 Görele 1. 000 650. 000 65 350. 000 35 354. 000 35, 4 Taşköprü 617. 488 531. 196 86 86. 292 14 *: Belediye yıllık raporunda izinli tüketim miktarı verilmeyip, gelir getiren su miktarı verildiğinden; su kaybı hesaplanamamıştır. 24
25
26
Teknik Usuller Tebliği • Yönetmelik ile belirlenen esasları detaylandırmak ve su idareleri ile belediyelere yol göstermek maksadıyla bir Teknik Usuller Tebliği de yayımlanacaktır. • Bu Tebliğ’de, belirlenen içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerinin yönetimi, şebekelerde su kayıplarını azaltmak üzere alınacak tedbirler, su kayıplarının tespiti ve azaltılması yöntemleri açıklanacak ve bunlara yönelik bazı standartlar getirilecektir. 27
Su Kayıplarını Önlemek İçin Alınması Gereken Tedbirler Şebekede alınacak başlıca tedbirler: Ø Şebekenin sürekli izlenmesi ve kontrolü Ø Teknik personelin uluslararası normlarda eğitimi Ø Kaçak su kullanımının önlenmesi Ø Kullanım ömrünü tamamlayan sayaçların ve şebekenin yenilenmesi 28
Su Kayıp-Kaçaklarının Önlenmesi İle Elde Edilecek Kazanımlar Ø Su temin ve iletim maliyetinin düşürülmesi Ø Su kayıplarının/israfının azaltılması Ø Yatırım projeleri maliyetlerinin ertelenmesi Ø Su yönetimi giderlerinin azaltılarak halka en iyi hizmetin sunulması Ø Su temininde ekonomik kaybın önüne geçilerek su fiyatlarının düşürülmesi, Ø Belediye gelirlerinin arttırılması. 29
TEŞEKKÜR EDERİM 30
- Slides: 30