T C ONDOKUZ MAYIS NVERSTES ZRAAT FAKLTES TARLA

T. C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARLA BİTKİLERİ TÜRKİYE TARLA TARIMININ SORUNLARI Türkiye’de işletme büyüklüğü, arazi dağılımı ve nüfus artışından kaynaklanan sorunlar. 1

TARIMSAL İŞLETME NEDİR? Yasal durumu ne olursa olsun, sahip olduğu, ortakçılık, yarıcılık ya da kiralama şeklinde işlediği arazinin büyüklüğüne bakılmaksızın kendi adına bitkisel üretim yapan ya da küçükbaş veya büyükbaş hayvan besleyen veya hem bitkisel üretim hem hayvancılık yapan tek yönetim altındaki ekonomik birimdir. 2

Tarım Arazisi Sınıflaması Kapsamında Türkiye Arazi Varlığının Dağılımı (Hektar) Mutlak Tarım Marjinal Dikili Tarım Alanı TÜRKİYE 11. 613. 090 12. 135. 961 2. 883. 105 Özel Ürün Alanı Genel Toplam 878. 594 27. 510. 751 3

Türkiye’nin günümüzdeki arazi kullanım durumuna bakıldığında, yaklaşık 21, 4 milyon hektar işlenen tarım alanının yanı sıra 3 milyon hektar alanın meyve bahçeleri ve zeytinliklerle kaplı olduğu ve 14, 6 milyon hektar alanın ise çayır-mera olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu kapsamda, 2011 yılı itibarıyla tarımsal amaçlı olarak kullanılan toplam arazi varlığının 38, 2 milyon hektar olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, kullanım şekli itibarıyla, miktarı yıldan yıla değişmekle birlikte, işlenen tarım alanlarının % 18 -22’sini teşkil eden 4 -5 milyon hektar tarım arazisi de nadasa bırakılmaktadır. 4

Türkiye’de İşletme Sayısı, Arazi Parçalılığı ve Ortalama Parsel Büyüklüğü Ortalama işletme büyüklüğü (da) 59 Toplam işletme adedi 3. 966. 822 Toplam parça adedi Toplam arazi (da) 21. 601. 272 234. 510. 993 Parça/işlet me adedi Ortalama parsel büyüklüğü (da) 5. 4 10. 9 5

Araştırma sonucuna göre, tarımsal işletmelerin; • % 62, 3 ‘ünde hem bitkisel üretim hem de hayvan yetiştiriciliği, • %37, 2 'sinde yalnız bitkisel üretim, • % 0, 5 'inde ise yalnız hayvan yetiştiriciliği yapılmakta. Tarımsal işletmenin tasarrufunda bulunan toplam arazinin; • %66, 41 'ini hem bitkisel üretim hem de hayvan yetiştiriciliği yapan işletmeler, • %33, 56 'sını yalnız bitkisel üretim yapan işletmeler, • %0, 03 'ünü yalnız hayvan yetiştiriciliği yapan işletmeler tasarrufunda bulundurdu. 6

İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜNE GÖRE ORTALAMA PARÇA SAYISI, ORTALAMA İŞLETME VE PARÇA GENİŞLİĞİ İşletme büyüklüğü (da) Ortalama işletme genişliği (da) Ortalama parça sayısı Ortalama parça genişliği(da) 1 -20 9. 7 2. 6 3. 8 21 -50 31. 1 4. 0 7. 7 51 -100 68. 1 5. 1 13. 4 101 -200 134. 1 5. 8 23. 3 201 -500 273. 8 6. 5 42. 2 501 -+ 954. 8 7. 8 122. 7 Genel ort. 61. 0 4. 1 15. 0 7

• Tarımsal işletmeler, %32, 7 ile 20 -49 dekar işletme büyüklük grubunda yoğunlaşırken, tarımsal işletmelerin tasarrufunda bulunan arazi ise % 23, 6 ile en fazla 200 -499 dekar işletme büyüklük grubunda yer aldı. • Tarımsal işletmelerin %78, 9'u 100 dekardan küçük işletme büyüklük gruplarında yer alırken bu işletmelerin tasarrufunda bulundurduğu arazi ise toplam arazinin %34, 3'ünü oluşturdu. • Tarımsal işletmelerin %21, 1'i 100 dekar ve daha fazla işletme büyüklük gruplarında yer aldı ve bu işletmeler toplam arazinin % 65, 7'sini tasarrufunda bulundurmakta. 8

KARŞILAŞTIRMA YAPARSAK Türkiye’deki tarım işletmeleri AB ülkeleri işletmeleri ile karşılaştırıldığında şu sonuçlar gözlenmektedir: üİngiltere’de toplam alanın % 1, 8. i, ü Fransa’da % 5, 6. sı, ü Almanya’da % 13, 3 ü 10 hektardan küçük işletmeler tarafından işlenirken, ü Türkiye’de toplam alanın % 85, 41’inin bu tip işletmelerden oluşması, küçük ölçekli işletmelerin Avrupa’daki gelişmiş ülkelerden çok daha yaygın olduğunu göstermektedir. 9

Yıllar İtibarıyla Tarım Alanlarının Kullanım Şekillerine Göre Dağılımı (Bin hektar) Yıl Toplam Tarım Alanı (G=E+F) Toplam İşlenen Alan ve Uzun Ömürlü Bitki Alanı (E=C+D) İşlenen Tarım Alanı Ekilen Alan (A) Nadas (B) Toplam (C=A+B) Uzun Ömürlü Bitkiler in Alanı (D) Çayır ve Mera Arazisi (F) 1990 42. 033 27. 856 18. 86 8 19951 39. 212 26. 834 18. 46 4 5. 124 24. 373 2. 461 12. 378 2000 38. 757 26. 379 18. 20 7 4. 826 23. 826 2. 553 12. 378 2005 41. 223 26. 606 18. 14 8 4. 876 23. 830 2. 776 14. 617 2011 38. 247 23. 630 15. 712 4. 017 20. 539 3. 091 14. 617 5. 324 24. 827 3. 029 14. 177 10

GTHB Çiftçi Kayıt Sistemine Göre Ortalama Parsel Sayısı ve Parsel Büyüklüğü Yıllar Parsel Sayısı (P) Çiftçi Sayısı (Ç) Alan (dekar) (A) P/Ç A/Ç 2002 15, 332. 976 2, 588. 666 164. 960. 378 5, 9 63, 7 16, 457. 203 2, 609. 723 164. 930. 261 6, 3 63, 1 15, 856. 663 2, 292. 380 156. 287. 667 6, 9 68, 1 2006 2011 11

12

(Bin Hektar - Thousand Hectares) Meyveler, içecek ve Çayır ve mera baharat arazisi bitkilerin Land alanı under Area of fruits, permanent beverage meadows and spice and crops pastures Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin alanı Sebze Area of cereals and other crop bahçeleri products alanı Süs bitkileri alanı Toplam tarım alanı Area of Nadas - Area of Total utilized vegetable ornamental Ekilen alan Fallow agricultural land gardens Sown area plants 2001 40 967 18 087 4 914 799 - 2 550 14 617 2002 41 196 18 123 5 040 831 - 2 585 14 617 2003 40 645 17 563 4 991 818 - 2 656 14 617 2004 41 210 18 110 4 956 805 - 2 722 14 617 2005 41 223 18 148 4 876 806 - 2 776 14 617 2006(1) 40 493 17 440 4 691 850 - 2 895 14 617 2007 39 505 16 945 4 219 815 - 2 909 14 617 2008 39 122 16 460 4 259 836 - 2 950 14 617 2009 38 911 16 217 4 323 811 - 2 943 14 617 2010 39 011 16 333 4 249 802 - 3 010 14 617 2011 38 231 15 692 4 017 810 4 3 091 14 617 38 412 15 464 4 286 827 5 3 213 2012(*) 13 14 617

NÜFUS ARTIŞINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR 14

Bursa ili topraklarının önemli sorunları dört ana grupta incelenebilir. Önem sırasına göre erozyon, amaç dışı kullanım, kirlenme ve çoraklaşmadır. Bursa Ovasında tarımsal üretimi kısıtlayan en önemli sorun en az erozyon sorunu kadar önemli gizli yada sinsi erozyon diye adlandırabileceğimiz, hızlı sanayileşme ve nüfus artışına bağlı kentleşme sonucu verimli tarım topraklarının kaybıdır. 15

Meskenler, fabrikalar ve yolların verimli topraklar üzerine yapılması, ekonomisi tarıma dayalı olan ülkemiz için çok ciddi bir tehlike oluşturmaktadır. ü Verimli tarım topraklarının amaç dışı kullanımı artıyor. 16

Ülkemizdeki tarım işletmelerinin kullandıkları arazi alanları oldukça küçük ve parseller birbirinden uzak ve çok sayıda parçalardan meydana gelmiştir. Arazi parçalılığı da Medeni Kanundaki miras hükümleri, satış, sulama kanalı, yol yapımı ve diğer kamu kurumlarının yatırımları nedeniyle sürekli parçalanmaktadır. Bu ve benzeri nedenlerle parçalılık her geçen gün biraz daha artmakta ve tarımsal işletmeler, ekonomik işletme büyüklüklerini koruyamamaktadır. Bu durum tarımsal faaliyetleri engellemekte ve verimliliği artırıcı tedbirlerin alınmasını da güçleştirmektedir. üArtan nüfusla birlikte miras hukuku vb. nedenlerle araziler parçalanmaktadır. 17

ü Köyde artan nüfusun tarımda kalması, kırsal kesimde topraksız ailelerin geçiminin tarımdan olması ve düşük bir gelirle geçiniyor olması. 18

ü Artan nüfusun gıda ihtiyacını karşılamak için daha fazla kimyasal gübre ve zararlılarla mücadele ilaçları vb. kullanılması tarım alanlarının kirlenmesine yol açar. ü Toprağın bilinçsiz ve aşırı kullanılması sonucu toprak verimsizleşir. 19

ü İhtiyacı karşılamak için yeni tarım alanlarına ihtiyaç duyulur ve yeni tarım alanları açmak için ağaçlar kesilerek ve daha bir sürü şekilde vahşi yaşama ve doğaya zarar verilir ve kirletilir. Bu da çeşitli türlerin nesillerinin tükenmesine yol açar. 20

KAYNAKLAR Øwww. agri. ankara. edu. tr/soil_sciences/1248__akkp_1. doc Øhttp: //www. uludagsozluk. com/k/tar%C 4%B 1 msal-n%C 3%BCfusyo%C 4%9 Funlu%C 4%9 Fu/ Øwww. tuik. gov. tr/Pre. Haber. Bultenleri. do? id=3977 Øhttp: //www. sosyalbilgiler. gen. tr/forum/1 -donem-122/hizli-nufus-artisinin-yolactigi-sorunlar/ Øwww. tuncsiper. com/flldragonfire/sunum/TUMMOB_SUNU. pdf Øhttp: //www. odevindiryap. com/sosyal-bilimler/nufus-artisinin-sorunlari/ ØTÜİK 21

TEŞEKKÜRLER 22