T C ONDOKUZ MAYIS NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
T. C ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HAYVAN BARINAKLARINDA BUHARLAŞTIRMALI SERİNLETME SİSTEMLERİNDE (FAN-PED) KULLANILAN SELÜLOZ ESASLI PED MALZEMESİNİN FARKLI HAVA HIZLARINDA PERFORMANS KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ VE FANPED SİSTEMİNİN SAMSUN İLİ VE YÖRESİ İKLİMSEL KOŞULLARINA UYGUNLUĞUNUN ARAŞTIRILMASI EMEL DEMİRBAŞ YÜKSEK LİSANS TEZİ TARIM MAKİNALARI ANABİLİM DALI DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. GÜRKAN A. K. GÜRDİL SAMSUN-2010 1
GİRİŞ Sıcakiklimbölgelerindeyazaylarında sera, kümes, barınak gibi kapalı tarımsal üretim yapılarında iç ortam sıcaklığı çok yüksek değerlere ulaşabilir. Bu durum, üretimi yapılan canlılarda ısı stresine neden olur. 2
Buna bağlı olarak, üretimi yapılan canlıların verim ve gelişmeleri ile sağlıkları olumsuz yönde etkilenir. Bu tür yapılarda üretimin karlı biçimde devam ettirilebilmesi için ortam sıcaklığının o canlılar için uygun değerlere çekilmesi gerekir. 3
Sıcak iklim koşullarında üretimi yapılan canlıların optimal sıcaklık isteklerinin karşılanması için serinletme vazgeçilmez bir işlemdir. Bu amaçla kullanılabilecek farklı tipte serinletme sistemleri bulunmaktadır. Satın alma ve işletme giderlerinin düşük olması nedeniyle, hayvan barınaklarında buharlaştırmalı serinletme sistemleri yaygın biçimde kullanılmaktadır. 4
Buharlaştırmalı Serinletme Teorisi Buharlaştırma ile serinletmede ilke; su kütlesinin doymamış hava içerisine sokularak buharlaştırılmasıdır. Suyun buharlaşması için gereken ısı miktarı havanın duyulur ısısından alınır ve bunun sonucunda hava ve suyun sıcaklığı düşer. Buna karşı havanın bağıl nemlilik derecesi ise, su buharı katkısı olduğu ve sıcaklık derecesi düştüğü için artış gösterir. 5
Buharlaştırmalı serinletme sistemlerinde serinletme etkinliğinin hesaplanmasında aşağıdaki eşitlikten yararlanılır: : Buharlaştırmalı serinletme etkinliği (%) tkd: Dış ortam kuru termometre sıcaklığı (o. C) tki: İç ortam kuru termometre sıcaklığı (o. C) tyd: Dış ortam yaş termometre sıcaklığı (o. C) 6
Fan-Ped Buharlaştırmalı Serinletme Sistemleri Kapalıortamlardayetiştirilenbitkive hayvanların, artan ortam sıcaklığına bağlı olarak meydana gelecek ısı stresinden korunması ve onların optimal sıcaklık isteklerinin karşılanmasında uygulanan yöntemlerden en yaygın olanı fan-ped buharlaştırmalı serinletme yöntemidir. 7
Fan-ped buharlaştırmalı serinletme sistemlerinde sıcak dış ortam havası ıslak pedden geçirilerek yapı içerisine alınır. Bu sırada ped yüzeyinden bir miktar su buharlaşarak hava ile birlikte yapı içerisine girer. Suyun buharlaştırılması sırasında pedden geçen havanın duyulur ısısından yararlanıldığı için yapı içerisine giren havanın kuru termometre sıcaklığı düşer. 8
9
Fan-ped buharlaştırmalı serinletme sistemleri ülkemizin daha çok güney bölgesinde seralarda ve özellikle büyük kapasitelerle yoğun olarak kapalı ortamlarda yetiştiricilik yapılan kanatlı hayvan barınaklarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Dış ortam hava bağıl nem değerinin % 75 altında olduğu bölgelerde bu tip serinletme sistemlerinin performanslarının yüksek olduğu bildirilmektedir. 10
Bu çalışmanın amacı, fazla ısının bitki ve hayvanlar üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin azaltılmasında başarılı olan fanped buharlaştırmalı serinletme sisteminin farklı hava hızlarında performans karakteristiklerini belirleyebilmektir. 11
MATERYAL ve YÖNTEM 1. Materyal olarak selüloz esaslı bir ped malzemesi kullanılmıştır (CEL dek R 706015). Çürümelere karşı önlem alınmış pedin boyutları 1 x 1. 2 x 0. 1 m olup, oluk açıları 45 o – 15 o’dir. 12
13
2. Yöntem Ele alınan pedin üç farklı hava hızında bazı performans özelliklerinin belirlenmesinde şekilde verilen deneme düzeninden yararlanılmıştır. Deneme düzeni yaklaşık 2 m uzunluğunda bir tünelden oluşmaktadır. Metal destekli bir çatının buranda ile kaplanması şeklinde yapılan kanalın bir ucunda 95 cm çapında bir fan (EM-30 Munters) ve diğer ucunda ise 1. 2 m 2 yüzey alanına sahip bir ped vardır. 14
15
Hava kapasitesi 15000 m 3/h olan fana hareket 0. 5 k. W gücündeki elektrik motorundan kayış kasnakla iletilmektedir. Fan motoruna bağlı bir elektronik devir değiştirici ile fanın devri kademesiz olarak değiştirilebilmektedir. Bu olanak yardımıyla denemelerde seçilen hava hızı değerleri kolayca elde edilebilmiştir. 16
17
18
Kanalın diğer ucundaki çerçeveli pedin alt kısmı su deposu şeklinde yapılmıştır. Su şebekesine bağlı olan depodaki su seviyesi, şamandıralı bir vana ile kontrol edilmiştir. Depodan elektrik motorlu bir pompa ile alınan su, pedin üst tarafındaki delikli borular yardımıyla ped üzerine dökülmektedir. Pedde buharlaşmayan fazla su, pedin alt kısmındaki olukta toplanarak tekrar depoya geri dönmektedir. 19
20
Pedin ıslatılması amacıyla pedin üst tarafındaki delikli boruya gönderilen suyun debisi, su dolanım sistemi üzerindeki vana ile ayarlanabilmektedir. Çalışmada su akış debisi 4 L/dak-m değeri seçilmiştir. Denemelerde havanın ped içerisinden geçiş hızı olarak 1. 0 m/s, 1. 5 m/s ve 2. 0 m/s olmak üzere üç farklı değer seçilmiştir. Bu değerler literatürde bildirilen sınır değerler arasındadır. 21
Ped içerisinden buharlaştırılan su miktarını belirlemek için deponun iç kısmına su seviyesini cm olarak belirten bir cetvel yerleştirilmiştir. Ölçülen değer depo hacminden yola çıkarak L cinsinden hesaplanmıştır. 22
Havanın pede giriş ve pedden çıkıştaki kuru termometre sıcaklık ve bağıl nem değerlerinin ölçülmesinde elektronik veri kaydedici (Extech 42270) kullanılmıştır. Ölçüm için algılayıcıların bir tanesi sistemin iç kısmına diğeri ise dış ortama koyulmuştur. Havanın ped içerisinden geçiş hızının ölçülmesinde hassasiyeti 0. 1 m/s olan Testo AG 309 marka hava hızı ölçüm sensörü kullanılmıştır. 23
24
Hava sıcaklığı ve bağıl nem değerleri on dakika aralıklarda ölçülmüş ve kaydedilmiştir. Havanın ped içerisinden geçiş hızı ise seçilen çalışma konumunda ve bir kez ölçülmüştür. Pede girişteki havanın yaş termometre sıcaklıkları havanın kuru termometre sıcaklığı ve bağıl nem değerlerinden yararlanılarak psikrometrik diyagramdan bulunmuştur. Bu değerler serinletme etkinliği formülünde yerine konularak serinletme etkinlikleri hesaplanmıştır. 25
Bölgede sıcaklığın en yüksek olduğu dönem Mayıs- Eylül arasıdır. Bu nedenle, denemeler Mayıs ayının ikinci haftası başlatılmış ve Eylül ayının üçüncü haftasına kadar havanın yağışlı olmadığı günler boyunca devam etmiştir. Ölçümler seçilen her hava hızında günün en sıcak periyodu olan 12: 00. . . 15: 00 saatleri arasında alınmıştır. 26
BULGULAR VE TARTIŞMA Mayıs-Eylül ayların da üç farklı hava hızında (1 m/s, 1. 5 m/s, 2 m/s) ölçülen ve hesaplanan değerlerin maksimum, minimum ve ortalamaları çizelgeler halinde verilmiştir. 27
1 m/s hava hızında ölçülen değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. ÖLÇÜLEN DEĞERLER Tarih İç ortam Hava sıcaklığı (°C) Dış Ortam Hava Sıcaklığı (°C) İç Ortam Bağıl Nemi (%) Dış ortam Bağıl Nemi (%) max min ort 13. 05. 09 25. 10 22. 60 23. 96 31. 20 27. 30 28. 06 62. 50 25. 80 45. 64 61. 70 46. 50 56. 88 18. 05. 09 25. 70 19. 90 22. 59 32. 90 26. 20 29. 97 74. 00 57. 50 66. 37 44. 90 29. 50 35. 66 03. 06. 09 27. 50 25. 70 26. 92 31. 60 29. 40 30. 68 73. 70 54. 00 65. 57 46. 10 35. 80 40. 24 11. 06. 09 26. 20 23. 00 24. 28 31. 50 26. 40 29. 14 80. 90 54. 00 72. 86 59. 40 46. 80 51. 72 17. 06. 09 24. 10 19. 90 21. 92 26. 50 23. 10 24. 88 66. 50 57. 20 61. 65 56. 10 48. 10 52. 16 23. 06. 09 31. 40 27. 40 28. 91 32. 40 28. 30 30. 12 70. 60 47. 40 63. 93 61. 30 39. 10 52. 92 26. 09 29. 60 22. 60 25. 94 36. 50 26. 70 32. 79 82. 40 64. 70 72. 80 56. 60 36. 50 43. 60 30. 06. 09 28. 20 23. 30 26. 67 32. 80 30. 20 32. 05 88. 70 66. 10 73. 76 52. 60 44. 90 47. 79 06. 07. 09 27. 90 23. 10 24. 86 30. 70 26. 70 28. 74 82. 40 62. 60 75. 23 61. 40 49. 50 55. 34 21. 07. 09 27. 10 23. 80 25. 51 32. 60 30. 20 31. 61 75. 60 64. 30 70. 80 45. 30 40. 60 43. 73 28. 07. 09 23. 40 21. 20 22. 62 31. 50 28. 00 29. 74 74. 00 56. 60 65. 35 41. 10 32. 90 36. 82 03. 08. 09 28. 80 22. 10 23. 97 30. 60 27. 00 28. 29 82. 90 67. 00 73. 67 60. 70 50. 20 57. 03 07. 08. 09 33. 90 25. 60 28. 38 35. 30 30. 70 33. 93 76. 90 51. 30 69. 78 49. 70 40. 00 44. 23 18. 09 30. 50 23. 80 25. 68 32. 10 29. 10 30. 50 71. 30 45. 50 66. 87 40. 60 38. 20 39. 53 26. 08. 09 25. 10 23. 20 24. 03 30. 90 28. 50 29. 75 77. 40 65. 00 72. 88 50. 30 42. 20 45. 53 31. 08. 09 26. 20 23. 10 24. 51 30. 40 27. 40 28. 69 77. 40 67. 20 72. 97 46. 80 39. 90 43. 86 04. 09 25. 70 21. 50 22. 63 30. 50 27. 30 28. 86 89. 30 70. 40 83. 93 59. 70 51. 30 55. 45 09. 09 28. 00 23. 50 25. 44 30. 30 27. 00 28. 41 84. 30 60. 90 75. 23 60. 50 43. 80 2853. 23
1 m/s hava hızında hesaplanan değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. HESAPLANAN DEĞERLER Tarih Buharlaşan Su Miktarı Yaş Termometre Sıcaklığı (°C) Buharlaştırma Etkinliği (%) Sıcaklık Düşmesi (°C) L max min ort 13. 05. 09 32 22. 23 21. 00 21. 64 88. 68 53. 73 64. 56 6. 10 3. 50 4. 09 18. 05. 09 41 20. 90 18. 00 19. 40 82. 02 59. 84 70. 74 8. 50 6. 30 7. 38 03. 06. 09 53 21. 40 19. 50 20. 54 51. 33 30. 28 37. 02 5. 80 2. 80 3. 76 11. 06. 09 27 22. 60 20. 40 21. 66 93. 33 31. 67 64. 07 7. 00 1. 90 4. 86 17. 06. 09 42 19. 00 17. 00 18. 08 58. 46 26. 39 43. 84 3. 90 1. 90 2. 96 23. 06. 09 45 23. 30 21. 00 22. 58 27. 59 8. 77 15. 89 2. 40 0. 50 1. 22 26. 09 36 24. 90 20. 40 22. 97 87. 63 50. 98 70. 33 8. 50 4. 00 6. 85 30. 06. 09 18 23. 80 22. 70 23. 28 95. 83 43. 96 61. 81 7. 20 4. 00 5. 37 06. 07. 09 15 22. 50 21. 20 21. 93 78. 26 32. 73 57. 44 5. 40 1. 80 3. 89 21. 07. 09 39 22. 40 21. 10 22. 02 74. 42 53. 68 63. 83 7. 20 5. 10 6. 11 28. 07. 09 51 20. 10 18. 60 19. 26 77. 36 60. 42 67. 97 8. 20 5. 70 7. 13 03. 08. 09 30 23. 00 21. 20 21. 91 87. 50 56. 16 68. 95 5. 60 3. 70 4. 32 07. 08. 09 24 24. 80 22. 60 24. 14 68. 97 50. 00 57. 32 7. 10 5. 55 18. 09 48 21. 70 19. 50 20. 51 55. 79 41. 90 48. 45 5. 40 4. 82 26. 08. 09 42 21. 30 20. 60 21. 06 71. 08 63. 10 65. 93 6. 30 4. 90 5. 72 31. 08. 09 45 20. 90 18. 80 19. 78 55. 81 39. 29 46. 82 5. 20 3. 30 4. 18 04. 09 27 22. 60 21. 20 21. 86 98. 51 68. 12 89. 37 7. 60 4. 70 6. 22 09. 09 33 21. 90 20. 80 21. 21 62. 30 29. 87 42. 38 3. 90 2. 30 2. 97 29
1. 5 m/s hava hızında ölçülen değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. ÖLÇÜLEN DEĞERLER Tarih İç ortam Hava sıcaklığı (°C) Dış Ortam Hava Sıcaklığı (°C) İç Ortam Bağıl Nemi (%) Dış ortam Bağıl Nemi (%) max min ort 15. 09 22. 90 21. 00 21. 76 24. 10 22. 60 23. 59 76. 60 68. 50 72. 23 57. 60 48. 40 53. 97 20. 05. 09 21. 90 18. 40 20. 20 25. 10 23. 00 24. 31 82. 20 70. 50 75. 86 55. 60 48. 40 51. 44 08. 06. 09 24. 90 21. 80 22. 69 27. 50 23. 70 24. 99 79. 90 65. 50 76. 03 61. 10 42. 40 55. 73 12. 06. 09 27. 90 26. 10 26. 78 31. 00 26. 60 29. 01 74. 20 65. 10 69. 19 66. 30 49. 10 56. 42 18. 06. 09 25. 30 19. 50 21. 53 34. 00 27. 00 30. 22 82. 90 53. 50 66. 90 46. 90 24. 10 34. 09 24. 06. 09 30. 10 29. 23 29. 74 33. 70 30. 80 32. 23 64. 80 51. 90 57. 54 45. 00 31. 10 37. 77 27. 06. 09 25. 90 22. 80 24. 46 32. 90 29. 73 31. 31 82. 80 69. 40 77. 10 49. 70 41. 40 45. 37 01. 07. 09 26. 80 25. 60 26. 23 30. 60 27. 20 28. 88 78. 80 64. 00 68. 73 53. 60 43. 50 48. 60 03. 07. 09 26. 60 25. 10 25. 71 34. 30 29. 00 31. 53 75. 40 67. 30 71. 98 50. 90 36. 80 43. 72 07. 09 26. 70 25. 30 25. 94 29. 60 26. 60 27. 96 79. 90 70. 70 74. 44 62. 10 46. 30 54. 05 10. 07. 09 26. 50 24. 60 26. 02 33. 10 28. 60 30. 79 84. 10 72. 90 77. 81 56. 20 43. 70 48. 57 24. 07. 09 28. 80 25. 80 27. 01 33. 80 30. 50 32. 57 65. 80 56. 00 62. 58 41. 40 36. 20 38. 57 29. 07. 09 26. 10 22. 20 23. 79 30. 90 26. 70 28. 06 75. 20 62. 30 68. 77 51. 40 40. 90 46. 52 04. 08. 09 26. 00 23. 30 24. 35 29. 20 26. 70 28. 12 74. 70 62. 70 68. 84 60. 70 46. 00 53. 65 24. 08. 09 25. 60 19. 60 22. 25 27. 00 23. 60 25. 51 84. 10 61. 30 72. 83 59. 80 45. 90 52. 35 27. 08. 09 28. 30 21. 90 23. 95 30. 60 27. 80 29. 16 72. 70 50. 60 66. 43 42. 40 33. 80 37. 02 01. 09 26. 40 23. 90 24. 74 33. 60 28. 60 30. 91 81. 60 60. 40 74. 64 54. 20 32. 80 45. 13 07. 09 26. 80 21. 60 22. 36 28. 50 26. 00 27. 28 84. 50 59. 80 70. 92 53. 70 41. 90 3049. 06
1. 5 m/s hava hızında hesaplanan değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. HESAPLANAN DEĞERLER Tarih Buharlaşan Su Miktarı Yaş Termometre Sıcaklığı (°C) Buharlaştırma Etkinliği (%) Sıcaklık Düşmesi (°C) L max min ort 15. 09 21 17. 90 16. 70 17. 38 42. 62 21. 05 29. 25 2. 60 1. 20 1. 83 20. 05. 09 24 17. 90 17. 00 17. 65 90. 48 50. 70 61. 43 5. 80 3. 60 4. 11 08. 06. 09 42 19. 80 17. 70 18. 74 50. 00 24. 14 36. 19 4. 30 1. 40 2. 29 12. 06. 09 36 23. 10 21. 60 22. 33 47. 06 10. 00 31. 49 4. 00 0. 50 2. 22 18. 06. 09 50 20. 20 18. 92 93. 98 65. 89 78. 30 11. 20 7. 00 8. 69 24. 06. 09 66 22. 00 20. 70 21. 27 30. 71 12. 62 22. 64 3. 90 1. 30 2. 49 27. 06. 09 30 22. 70 21. 70 22. 16 98. 96 59. 26 74. 59 9. 50 4. 80 6. 84 01. 07. 09 54 21. 30 20. 20 20. 90 43. 62 21. 92 32. 54 4. 10 1. 50 2. 64 03. 07. 09 52 23. 30 21. 20 22. 11 73. 28 46. 15 61. 26 8. 50 3. 60 5. 83 07. 09 48 21. 70 19. 60 21. 00 40. 00 21. 67 28. 40 3. 20 1. 30 2. 02 10. 07. 09 51 23. 40 21. 50 22. 33 68. 04 39. 73 55. 81 6. 60 2. 80 4. 78 24. 07. 09 63 22. 60 20. 70 21. 73 56. 88 46. 67 51. 25 6. 20 4. 70 5. 56 29. 07. 09 51 21. 00 19. 10 19. 87 74. 29 38. 16 52. 16 5. 80 2. 80 4. 26 04. 08. 09 51 21. 90 20. 60 21. 12 62. 71 45. 21 54. 08 4. 70 3. 30 3. 77 24. 08. 09 39 19. 10 18. 68 73. 21 25. 68 49. 80 4. 20 1. 90 3. 26 27. 08. 09 54 19. 20 18. 30 18. 82 67. 74 51. 96 57. 53 6. 90 5. 30 5. 91 01. 09 45 22. 60 20. 93 21. 76 79. 82 61. 04 67. 35 8. 70 4. 60 6. 17 07. 09 45 20. 60 18. 80 19. 59 75. 71 36. 49 51. 04 5. 30 2. 70 3. 92 31
2 m/s hava hızında ölçülen değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. ÖLÇÜLEN DEĞERLER Tarih İç ortam Hava sıcaklığı (°C) Dış Ortam Hava Sıcaklığı (°C) İç Ortam Bağıl Nemi (%) Dış ortam Bağıl Nemi (%) max min ort 16. 05. 09 27. 50 24. 00 25. 34 30. 40 27. 80 29. 41 66. 40 42. 40 60. 40 39. 90 35. 50 37. 22 09. 06. 09 26. 60 23. 40 24. 82 31. 30 26. 60 28. 78 66. 20 51. 10 60. 96 46. 90 33. 10 38. 95 10. 06. 09 28. 60 24. 90 26. 31 32. 90 28. 10 30. 38 72. 20 58. 40 69. 30 56. 70 39. 70 50. 07 16. 09 22. 50 20. 80 21. 68 31. 90 25. 90 28. 97 82. 90 66. 80 73. 19 50. 90 33. 70 40. 36 19. 06. 09 24. 10 20. 90 22. 18 31. 00 24. 30 27. 37 68. 80 53. 90 63. 28 47. 50 31. 60 39. 37 25. 06. 09 31. 70 27. 00 28. 68 34. 80 30. 20 32. 13 64. 60 49. 90 60. 48 43. 40 34. 60 40. 57 29. 06. 09 26. 40 24. 00 25. 41 33. 00 26. 30 29. 14 82. 80 66. 50 76. 40 63. 00 36. 60 53. 09 02. 07. 09 28. 30 26. 40 27. 05 30. 30 27. 30 28. 82 72. 40 62. 50 67. 18 62. 60 48. 60 54. 91 08. 07. 09 27. 10 25. 60 26. 54 29. 70 28. 20 29. 27 78. 10 68. 80 75. 12 55. 80 47. 10 52. 71 20. 07. 09 27. 20 24. 90 25. 93 34. 10 31. 70 32. 87 86. 90 72. 70 79. 17 59. 20 43. 20 48. 35 23. 07. 09 28. 60 25. 50 26. 70 33. 50 30. 30 31. 74 72. 10 60. 00 68. 53 47. 30 40. 20 44. 47 30. 07. 09 25. 30 21. 90 24. 06 31. 30 27. 80 28. 96 72. 00 60. 60 66. 58 44. 90 33. 10 39. 20 06. 08. 09 27. 40 24. 90 24. 74 29. 80 27. 30 28. 72 75. 20 57. 90 67. 98 66. 20 50. 20 56. 71 17. 08. 09 27. 40 23. 90 25. 76 33. 40 30. 20 31. 68 71. 80 60. 30 65. 55 41. 60 35. 10 39. 47 25. 08. 09 25. 70 20. 00 21. 63 30. 00 27. 10 28. 69 84. 00 63. 60 78. 84 48. 50 41. 60 45. 30 28. 09 25. 80 21. 60 23. 54 28. 40 27. 10 27. 59 68. 30 56. 10 63. 53 41. 90 36. 90 39. 86 02. 09 23. 70 21. 30 22. 17 31. 10 28. 20 29. 38 82. 70 70. 10 78. 88 47. 30 36. 20 42. 81 08. 09 23. 50 21. 80 22. 71 28. 30 25. 60 26. 91 88. 70 70. 30 80. 99 64. 10 44. 00 3254. 92
2 m/s hava hızında hesaplanan değerler aşağıdaki çizelgede verilmiştir. HESAPLANAN DEĞERLER Tarih Buharlaşan Su Miktarı Yaş Termometre Sıcaklığı (°C) Buharlaştırma Etkinliği (%) Sıcaklık Düşmesi (°C) L max min ort 16. 05. 09 59 19. 70 17. 90 18. 68 42. 45 18. 56 35. 43 4. 50 1. 80 3. 67 09. 06. 09 56 19. 70 18. 00 18. 88 53. 85 27. 71 39. 37 6. 30 2. 30 3. 96 10. 06. 09 34 22. 90 21. 30 22. 24 74. 36 29. 85 49. 86 6. 00 2. 00 4. 07 16. 09 42 20. 10 18. 40 19. 27 85. 59 57. 75 74. 71 10. 10 4. 10 7. 29 19. 06. 09 48 19. 10 16. 20 17. 91 68. 42 34. 88 54. 29 7. 60 3. 00 5. 19 25. 06. 09 60 23. 40 20. 70 21. 87 42. 86 24. 75 33. 74 4. 50 2. 50 3. 46 29. 06. 09 39 23. 00 20. 50 21. 81 68. 42 26. 92 48. 10 7. 80 1. 40 3. 73 02. 07. 09 42 22. 30 21. 10 21. 91 37. 50 11. 29 25. 12 3. 00 0. 70 1. 76 08. 07. 09 45 22. 40 21. 00 21. 93 48. 83 29. 41 37. 22 3. 30 2. 00 2. 73 20. 07. 09 42 25. 10 23. 20 24. 03 94. 05 62. 35 78. 76 8. 10 5. 30 6. 93 23. 07. 09 51 22. 80 21. 80 22. 28 57. 14 51. 02 53. 41 5. 80 4. 70 5. 04 30. 07. 09 54 20. 00 18. 00 19. 06 72. 48 29. 41 48. 61 8. 10 2. 50 4. 90 06. 08. 09 48 22. 60 21. 30 22. 02 51. 56 37. 84 44. 73 3. 80 2. 40 2. 97 17. 08. 09 57 22. 10 20. 60 21. 22 72. 00 48. 65 56. 74 7. 20 5. 30 5. 93 25. 08. 09 35 20. 80 19. 00 19. 99 95. 06 65. 96 81. 68 8. 10 6. 00 7. 07 28. 09 51 18. 70 17. 80 18. 24 63. 92 34. 09 43. 13 6. 20 3. 00 4. 05 02. 09 42 20. 30 19. 80 20. 06 87. 37 67. 90 77. 34 8. 70 5. 50 7. 22 08. 09 39 21. 10 19. 50 20. 19 85. 71 53. 85 63. 55 5. 30 3. 50 4. 20 33
Mayıs-Eylül ayları arasında 1 m/s, 1. 5 m/s ve 2 m/s hava hızlarında ölçülen ve hesaplanan tüm verilerin genel değerlendirilmesi yapılacak olursa; İç ortam hava sıcaklığı en yüksek 1 m/s hava hızında 33. 90 °C, en düşük 1. 5 m/s hava hızında 18. 40 °C olarak belirlenmiştir. Dış ortam hava sıcaklığı en yüksek 36. 50 °C, en düşük 22. 60 °C olarak belirlenmiştir. İç ortam bağıl nemi en yüksek 1 m/s hava hızında % 89. 30, en düşük 1 m/s hava hızında % 25. 80 olarak belirlenmiştir. Dış ortam bağıl nemi en yüksek % 66. 30 en düşük %24. 10 olarak belirlenmiştir. 34
Buharlaşan su miktarı en yüksek 1. 5 m/s hava hızında 66 L, en düşük 1. 5 m/s hava hızında 21 L olarak hesaplanmıştır. Yaş termometre sıcaklığı en yüksek 2 m/s hava hızında 25. 10 °C, en düşük 2 m/s hava hızında 16. 20 °C olarak hesaplanmıştır. Buharlaştırma etkinliği en yüksek 1. 5 m/s hava hızında % 98. 96, en düşük 1 m/s hava hızında % 8. 77 olarak hesaplanmıştır. Sıcaklık düşmesi en yüksek 1. 5 m/s hava hızında 11. 20 °C, en düşük 1 m/s ve 1. 5 m/s hava hızlarında 0. 5 °C olarak hesaplanmıştır. 35
Tüm ölçüm dönemi boyunca 3 farklı ped giriş hava hızında sağlanan buharlaştırma etkinliği değerlerinin ortalamalarının gün içerisindeki değişimi grafikte verilmiştir. 36
Grafikte görüldüğü üzere; tüm ölçüm süreci boyunca (Mayıs-Eylül) üç farklı hava hızında sağlanan buharlaştırma etkinliğinin ortalama değerleri % 44. . . 64 arasında değişmiştir. Buharlaştırma etkinliği bakımından en iyi sonuçlar 1 m/s hava hızında elde edilmiştir. 37
Havanın ped içerisinden geçiş hızı azaldıkça, pedi terk eden hava daha yüksek doyma düzeylerine ulaşır. Dolayısıyla serinletme etkinliği ve sağlanan sıcaklık düşmesi değerleri artar. Bu nedenle en düşük hava hızında sağlanan buharlaştırma etkinliğinin daha yüksek olması beklenebilir. 38
Tüm ölçüm dönemi boyunca 3 farklı ped giriş hava hızında sağlanan sıcaklık düşmesi değerlerin ortalamalarının gün içerisindeki değişimi grafikte verilmiştir. 39
Grafikte görüldüğü üzere; üç farklı hava hızında sağlanan sıcaklık düşmesi ortalama olarak 3. 5 ile 5. 5 °C arasında değişmektedir. Sıcaklık düşmesi değerlerinin zamana bağlı olarak değişimine bakılırsa, 1 m/s hava hızında daha yüksek düşüş sağlandığı grafikte görülmektedir. 40
Bu sonuçlar ışığında, havanın pedden geçiş hızındaki artışa bağlı olarak sağlanan sıcaklık düşmesi değerlerinin azaldığı sonucunu çıkarmak mümkündür. Bununla birlikte, yüksek hava hızlarında bazı günlerde sıcaklık düşüşünün daha fazla olmasının nedeni dış ortam hava sıcaklığının daha yüksek, bağıl nem değerlerinin daha düşük olması olarak açıklanabilir. 41
Yapılan çalışma sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel analizi yapılmıştır. Yapılan istatistiksel analiz ile elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir: Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, farklı hava hızlarının buharlaştırma etkinliği ve sıcaklık düşmesine olan etkisi (P<0. 01) güven aralığında önemli bulunmuştur. 42
Ayrıca, buharlaştırma etkinliği ve sıcaklık düşmesi için hız-tarih interaksiyonu, (P<0. 01) güven aralığında önemli bulunmuştur. Hız-zaman, tarihzaman ve hız-tarih-zaman interaksiyonlarının (P>0. 05) güven aralığında önemsiz olduğu tespit edilmiştir. 43
Farklı hava hızlarının buharlaşan su miktarına ve iç ortam hava sıcaklığına olan etkisi (P<0. 05) güven aralığında önemli bulunmuştur. Farklı hava hızlarının iç ortam bağıl nemine olan etkisi ise (P<0. 01) güven aralığında önemli bulunmuştur. 44
SONUÇ Yapılan çalışmada şu sonuçlar elde edilmiştir: Alınan ölçümlerin ortalamalarına göre ped içerisinden geçen hava hızına bağlı olarak buharlaştırma etkinlikleri: 1 m/ s hava hızında % 54. 72 ile % 64. 28 arasında, 1. 5 m/s hava hızında % 41, 51 ile % 53. 47 arasında 2 m/s hava hızında % 47. 97 ile % 55. 70 arasında değiştiği belirlenmiştir. 45
Ped içerisinden geçen havanın kuru termometre sıcaklığında meydana gelen düşüşler alınan verilerin ortalamalarına göre: 1 m/s hava hızında 4. 34 °C ile 5. 18 °C arasında, 1. 5 m/s hava hızında 3. 46 °C ile 5. 11 °C arasında 2 m/s hava hızında 3. 64 °C ile 5. 42 °C arasında değiştiği belirlenmiştir. 46
Yapılan istatistiksel analiz sonucuna göre, en yüksek buharlaştırma etkinliği ve sıcaklık düşmesi 1 m/s hava hızında elde edilmiştir. Gün içerisindeki zaman periyodunun buharlaştırma etkinliği üzerine etkisinin olmadığı saptanmıştır. Ancak, buharlaştırma etkinliğinin en yüksek olduğu zaman aralığının 13: 40 ile 14: 40 arasında değiştiği söylenebilir. 47
Öneriler • Yapılan ölçümler sonucunda hava sıcaklığı bu yörede yaz dönemi boyunca (Mayıs-Eylül) 30 o. C ve üzeri değerlere çıkabildiği gözlemlenmiştir. Sıcaklığın bu kadar yüksek değerlerde seyretmesi, kapalı ortamlarda canlıların performanslarını olumsuz yönde etkilemektedir. 48
• Bu durumun önlenmesinde serinletme sistemi olarak; edinme ve işletme giderlerinin düşük olması, ortama sürekli taze ve temiz hava gönderilmesi gibi avantajlarından dolayı buharlaştırmalı serinletme sistemlerinin kullanılması önerilebilir. 49
• Bu yörede fan-ped serinletme sisteminden daha fazla verim alabilmek için yazın hava sıcaklığının yüksek, hava bağıl neminin düşük olduğu dönemlerde bu sistemin çalıştırılması önerilir. • Bu serinletme sistemin daha düşük hava hızlarında daha verimli çalıştığı gözlemlenmiştir. Bu yöre için ped içerisinden geçen hava hızının 1 m/s değerinde tutulması ile daha iyi sonuçlar elde edilebilir. 50
• Dış ortam hava bağıl neminin % 75 değerinden yüksek olduğu yazın sıcak dönemlerinde fan-ped serinletme sisteminin etkin çalışabilmesi için nemlendirme yapılmadan yüksek hava hızlarında serinletme yapılması tavsiye edilir. • Ele alınan pedin Bölge koşullarındaki performans özelliklerinin daha iyi belirlenmesi bağlamında, benzer bir çalışmanın farklı su akış debilerinde de yapılmasında yarar görülmektedir. 51
Denemeler sonucunda elde edilen performans verilerine göre fan-ped serinletme sisteminin iç ortamdaki fazla ısının dışarı atılmasında etkili olduğu gözlemlenmiştir. • Ancak, böyle bir serinletme yönteminin uygunluğu hakkında kesin bir karar verebilmek için yörede farklı hayvancılık işletmelerinde ve seralarda daha çok bilimsel araştırmaların yapılması gerekmektedir. • 52
TEŞEKKÜRLER 53
- Slides: 53