T C ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII alma
T. C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Çalışma Genel Müdürlüğü İŞ KANUNU 1
4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ • ÇALIŞMA MEVZUATIMIZIN, ÜLKEMİZİN, ÇALIŞANLARIN VE İŞVERENLERİN GELİŞEN VE DEĞİŞEN İHTİYAÇLARINA CEVAP VEREBİLMESİ, • AB, ILO VE DİĞER ULUSLARARASI STANDARTLARA UYUM SAĞLANMASI, • YAYGINLAŞAN YENİ ÇALIŞMA BİÇİMLERİ VE İŞGÜCÜ PİYASASINDA ESNEKLİĞİ SAĞLAMAK. 2
MADDE-2 TANIMLAR : ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN • BİR İŞVERENDEN, İŞYERİNDE YÜRÜTTÜĞÜ MAL VE HİZMET ÜRETİMİNE İLİŞKİN YARDIMCI İŞLERİNDE VEYA ASIL İŞİN BİR BÖLÜMÜNDE, İŞLETMENİN VE İŞİN GEREĞİ İLE TEKNOLOJİK NEDENLERLE UZMANLIK GEREKTİREN İŞLERDE İŞ ALAN VE BU İŞ İÇİN GÖREVLENDİRDİĞİ İŞÇİLERİNİ SADECE BU İŞYERİNDE ALDIĞI İŞTE ÇALIŞTIRAN DİĞER İŞVERENİN İŞVERENLE İŞ ALDIĞI İŞVEREN ARASINDA KURULAN İLİŞKİYE ASIL İŞVEREN ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ DENİLMEKTEDİR. • BU İLİŞKİDE ASIL İŞVEREN ALT İŞVERENİN İŞÇİLERİNE KARŞI O İŞYERİ İLE İLGİLİ OLARAK İŞ KANUNUNDAN, İŞ SÖZLEŞMESİNDEN VEYA ALT İŞVERENİN TARAF OLDUĞU TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİNREN ALT İŞVEREN İLE BİRLİKTE SORUMLUDUR. • ALT İŞVEREN TARAFINDAN İŞE ALINAN ASIL İŞVERENİN İŞÇİLERİN HAKLARI KISITLANAMAYACAKTIR. DAHA ÖNCE O İŞYERİNDE ÇALIŞTIRILAN KİMSE İLE ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ KURULAMAZ. • AKSİ HALDE ASIL İŞVEREN ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNİN MUVAZAALI İŞLEME DAYALI OLDUĞU KABUL EDİLEREK ALT İŞVERENİN İŞÇİLERİ BAŞLAHNGIÇTAN İTİBAREN ASIL İŞVERENİN İŞÇİSİ SAYILACAKTIR. • İŞLETMENİN VE İŞİN GEREĞİ İLE TEKNOLOJİK NEDENLERLE UZMANLIK GEREKTİREN İŞLER DIŞINDA ASIL İŞİN BÖLÜNEREK ALT İŞVERENLERE VERİLEMEZ. 3
MADDE-7 GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ ü ü ü GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ, İŞVERENİN, DEVİR SIRASINDA YAZILI RIZASINI ALMAK SURETİYLE BİR İŞÇİYİ; HOLDİNG BÜNYESİ İÇİNDE VEYA AYNI ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA BAĞLI BAŞKA BİR İŞYERİNDE VEYA YAPMAKTA OLDUĞU İŞE BENZER İŞLERDE ÇALIŞTIRILMASI KOŞULUYLA BAŞKA BİR İŞVERENE İŞ GÖRME EDİMİNİ YERİNE GETİRMEK ÜZERE GEÇİCİ OLARAK VERDİĞİNDE “GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ”NİN KURULMUŞ OLACAKTIR. BU HALDE İŞ SÖZLEŞMESİ DEVAM ETMEKLE BERABER, İŞÇİNİN BU SÖZLEŞMEYE GÖRE ÜSTLENDİĞİ İŞİN GÖRÜLMESİNİN, İŞ SÖZLEŞMESİNE GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ KURULAN İŞVERENE KARŞI YERİNE GETİRMEKLE YÜKÜMLÜ OLUR. 4
GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ ü ü GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ KURULAN İŞVEREN, İŞÇİYE TALİMAT VERME HAKKINA SAHİP OLUP, İŞÇİYE SAĞLIK VE GÜVENLİK RİSKLERİNE KARŞI GEREKTİĞİ EĞİTİMİ VERMEKLE YÜKÜMLÜDÜR. ü AYRICA, GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİNİN 6 AYI GEÇMEMEK ÜZERE YAZILI OLARAK YAPILIR VE GEREKTİĞİNDE EN FAZLA İKİ DEFA YENİLENEBİLİR. ü GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ KURULAN İŞVEREN, İŞÇİNİN KENDİSİNDE ÇALIŞTIĞI SÜREDE ÖDENMEYEN ÜCRETİNDEN, İŞÇİYİ GÖZETME BORCUNDAN VE SOSYAL SİGORTA PRİMLERİNDEN İŞVEREN İLE BİRLİKTE SORUMLUDUR. ü İŞÇİYİ GEÇİCİ OLARAK DEVRALAN İŞVEREN GREV VE LOKAVT AŞAMASINA GELEN BİR TOPLU İŞ UYUŞMAZLIĞININ TARAFI İSE İŞÇİ GREV VE LOKAVT UYGULANMASI 5 SIRASINDA ÇALIŞTIRILAMAZ.
MADDE-9 TÜRÜ VE ÇALIŞMA BİÇİMLERİNİ BELİRLEME SERBESTİSİ • TARAFLAR İŞ SÖZLEŞMESİNİ, KANUN HÜKÜMLERİYLE GETİRİLEN SINIRLAMALAR SAKLI KALMAK KOŞULUYLA, İHTİYAÇLARINA UYGUN TÜRDE DÜZENLEYEBİLİRLER. • İŞ SÖZLEŞMELERİ BELİRLİ VEYA BELİRSİZ SÜRELİ YAPILIR. • BU SÖZLEŞMELER ÇALIŞMA BİÇİMLERİ BAKIMINDAN TAM SÜRELİ VEYA KISMÎ SÜRELİ YAHUT DENEME SÜRELİ YA DA DİĞER TÜRDE OLUŞTURULABİLİR. 6
MADDE-11 BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ • İŞ İLİŞKİSİNİN BİR SÜREYE BAĞLI OLARAK YAPILMADIĞI HALDE SÖZLEŞME BELİRSİZ SÜRELİ SAYILIR. • BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE VEYA BELLİ BİR İŞİN TAMAMLANMASI VEYA BELİRLİ BİR OLGUNUN ORTAYA ÇIKMASI GİBİ OBJEKTİF KOŞULLARA BAĞLI OLARAK İŞVEREN İLE İŞÇİ ARASINDA YAZILI ŞEKİLDE YAPILAN İŞ SÖZLEŞMESİ BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİDİR. • • • BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ, ESASLI BİR NEDEN OLMADIKÇA, BİRDEN FAZLA ÜSTE (ZİNCİRLEME) YAPILAMAZ. AKSİ HALDE İŞ SÖZLEŞMESİ BAŞLANGIÇTAN İTİBAREN BELİRSİZ SÜRELİ KABUL EDİLİR. ESASLI NEDENE DAYALI ZİNCİRLEME İŞ SÖZLEŞMELERİ, 7 BELİRLİ SÜRELİ OLMA ÖZELLİĞİNİ KORURLAR.
MADDE-12 BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ AYIRIMIN SINIRLARI • BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İLE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİ, AYIRIMI HAKLI KILAN BİR NEDEN OLMADIKÇA, SALT İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRELİ OLMASINDAN DOLAYI BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİYLE ÇALIŞTIRILAN EMSAL İŞÇİYE GÖRE FARKLI İŞLEME T Bİ TUTULAMAZ. • EMSAL İŞÇİ, İŞYERİNDE AYNI VEYA BENZERİ İŞTE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİYLE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİDİR. • İŞYERİNDE BÖYLE BİR İŞÇİ BULUNMADIĞI TAKDİRDE, O İŞKOLUNDA ŞARTLARA UYGUN İŞYERİNDE AYNI VEYA BENZER İŞİ ÜSTLENEN BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİYLE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİ DİKKATE ALINIR • BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İLE ÇALIŞAN İŞÇİYE, BELİRLİ BİR ZAMAN ÖLÇÜT ALINARAK ÖDENECEK ÜCRET 8 VE PARAYA İLİŞKİN BÖLÜNEBİLİR MENFAATLER, İŞÇİNİN ÇALIŞTIĞI SÜREYE ORANTILI OLARAK VERİLİR.
• MADDE-13 KISMÎ SÜRELİ VE TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ • İŞÇİNİN NORMAL HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİNİN, TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİYLE ÇALIŞAN EMSAL İŞÇİYE GÖRE ÖNEMLİ ÖLÇÜDE DAHA AZ BELİRLENMESİ DURUMUNDA SÖZLEŞME KISMÎ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİDİR. KISMÎ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İLE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİ, AYIRIMI HAKLI KILAN BİR NEDEN OLMADIKÇA, SALT İŞ SÖZLEŞMESİNİN KISMÎ SÜRELİ OLMASINDAN DOLAYI TAM SÜRELİ EMSAL İŞÇİYE GÖRE FARKLI İŞLEME T Bİ TUTULAMAZ. KISMÎ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİNİN ÜCRET VE PARAYA İLİŞKİN BÖLÜNEBİLİR MENFAATLERİ, TAM SÜRELİ EMSAL İŞÇİYE GÖRE ÇALIŞTIĞI SÜREYE ORANTILI OLARAK ÖDENİR. EMSAL İŞÇİ, İŞYERİNDE AYNI VEYA BENZERİ İŞTE TAM SÜRELİ ÇALIŞTIRILAN İŞÇİDİR. İŞYERİNDE BÖYLE BİR İŞÇİ BULUNMADIĞI TAKDİRDE, O İŞKOLUNDA ŞARTLARA UYGUN İŞYERİNDE AYNI VEYA BENZER İŞİ ÜSTLENEN TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİYLE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİ ESAS ALINIR. İŞYERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN NİTELİKLERİNE UYGUN AÇIK YER BULUNDUĞUNDA KISMI SÜRELİDEN TAM SÜRELİYE VEYA TAM SÜRELİDEN KISMİ SÜRELİYE GEÇİRİLME İSTEKLERİ İŞVERENCE DİKKATE ALINIR. 9 • •
• MADDE-14 ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA • YAZILI SÖZLEŞME İLE İŞÇİNİN YAPMAYI ÜSTLENDİĞİ İŞLE İLGİLİ OLARAK KENDİSİNE İHTİYAÇ DUYULMASI HALİNDE İŞ GÖRME EDİMİNİN YERİNE GETİRİLECEĞİNİN KARARLAŞTIRILDIĞI İŞ İLİŞKİSİ, ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMAYA DAYALI KISMİ SÜRELİ BİR İŞ SÖZLEŞMESİDİR. • HAFTA, AY VEYA YIL GİBİ BİR ZAMAN DİLİMİ İÇİNDE İŞÇİNİN NE KADAR SÜREYLE ÇALIŞACAĞINI TARAFLAR BELİRLEMEDİKLERİ TAKDİRDE, HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ YİRMİ SAAT KARARLAŞTIRILMIŞ SAYILIR. • ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞTIRILMAK İÇİN BELİRLENEN SÜREDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILSIN VEYA ÇALIŞTIRILMASIN ÜCRETE HAK KAZANIR. • İŞÇİDEN İŞ GÖRME BORCUNU YERİNE GETİRMESİNİ ÇAĞRI YOLUYLA TALEP HAKKINA SAHİP OLAN İŞVEREN, BU ÇAĞRIYI, AKSİ KARARLAŞTIRILMADIKÇA, İŞÇİNİN ÇALIŞACAĞI ZAMANDAN EN AZ DÖRT GÜN ÖNCE YAPMAK ZORUNDADIR. SÖZLEŞMEDE GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ KARARLAŞTIRILMAMIŞ İSE, İŞVEREN HER ÇAĞRIDA İŞÇİYİ GÜNDE EN AZ DÖRT SAAT ÜST 10 ÜSTE ÇALIŞTIRMAK ZORUNDADIR •
MADDE-15 DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ • TARAFLARCA İŞ SÖZLEŞMESİNE BİR DENEME KAYDI KONULDUĞUNDA, BUNUN SÜRESİNİN EN ÇOK 2 AY OLABİLİR. • ANCAK DENEME SÖZLEŞMELERİ İLE UZATILABİLMEKTEDİR. • DENEME SÜRESİ İÇİNDE TARAFLARIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ, BİLDİRİM SÜRESİNE GEREK OLMAKSIZIN VE TAZMİNATSIZ FESH EDEBİLMESİ 11 MÜMKÜN BULUNMAKTADIR. SÜRESİ TOPLU İŞ 4 AYA KADAR
• MADDE-22 ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ • İŞVEREN, İŞ SÖZLEŞMESİ VEYA BUNUN EKİ NİTELİĞİNDEKİ PERSONEL YÖNETMELİĞİ VE BENZERİ KAYNAKLAR YA DA İŞYERİ UYGULAMASIYLA OLUŞAN ÇALIŞMA KOŞULLARINDA ESASLI BİR DEĞİŞİKLİĞİ, ANCAK BU DURUMU İŞÇİYE YAZILI OLARAK BİLDİRMEK SURETİYLE YAPABİLİR. BU ŞEKLE UYGUN OLARAK YAPILMAYAN VE İŞÇİ TARAFINDAN ALTI İŞGÜNÜ İÇİNDE YAZILI OLARAK KABUL EDİLMEYEN DEĞİŞİKLİKLER İŞÇİYİ BAĞLAMAZ. • İŞÇİ DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİNİ BU SÜRE İÇİNDE KABUL ETMEZSE, İŞVEREN DEĞİŞİKLİĞİN GEÇERLİ BİR NEDENE DAYANDIĞINI VEYA FESİH İÇİN BAŞKA BİR GEÇERLİ NEDENİN BULUNDUĞUNU YAZILI OLARAK AÇIKLAMAK VE BİLDİRİM SÜRESİNE UYMAK SURETİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEBİLİR. İŞCİ BU DURURMDA 17 VE 21. MADDE HÜKÜMLERİNE GÖRE DAVA AÇABİLİR. • GEÇMİŞE ETKİLİ OLMAMAK ÜZERE TARAFLARIN ARALARINDA ANLAŞARAK ÇALIŞMA KOŞULLARINI HER ZAMAN 12 DEĞİŞTİREBİLMESİ MÜMKÜN BULUNMAKTADIR.
MADDE- 41 FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ FAZLA ÇALIŞMA • ÜLKENİN GENEL YARARLARI YAHUT İŞİN NİTELİĞİ VEYA ÜRETİMİN ARTIRILMASI GİBİ NEDENLERLE FAZLA ÇALIŞMA YAPILABİLİR. • FAZLA ÇALIŞMA, KANUNDA YAZILI KOŞULLAR ÇERÇEVESİNDE, HAFTALIK KIRKBEŞ SAATİ AŞAN ÇALIŞMALARDIR. • DENKLEŞTİRME ESASININ UYGULANDIĞI DURUMLARDA, İŞÇİNİN HAFTALIK ORTALAMA ÇALIŞMA SÜRESİ NORMAL HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİNİ AŞMAMASI KOŞULUYLA, BAZI HAFTALARDA TOPLAM KIRKBEŞ SAATİ AŞSA DAHİ BU ÇALIŞMALAR FAZLA ÇALIŞMA SAYILMACAKTIR. • HER BİR SAAT FAZLA ÇALIŞMA İÇİN VERİLECEK ÜCRET NORMAL ÇALIŞMA ÜCRETİNİN SAAT BAŞINA DÜŞEN MİKTARININ YÜZDE ELLİ YÜKSELTİLMESİ SURETİYLE ÖDENİR. FAZLA ÇALIŞMA SÜRESİNİN TOPLAMI BİR YILDA 270 SAATTEN FAZLA OLAMAZ. BU SÜRE SINIRI İŞYERLERİNE VEYA YÜRÜTÜLEN 13 İŞLERE DAĞİL, İŞÇİLERİN ŞAHISLARINA İLİŞKİNDİR. •
FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA • • • HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ 45 SAATİN ALTINDA BELİRLENMİŞ İSE BUNU AŞAN VE 45 SAATE KADAR OLAN SÜRE İSE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA OLARAK ADLANDIRILMIŞTIR. FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMALARDA, HER BİR SAAT FAZLA ÇALIŞMA İÇİN VERİLECEK ÜCRET NORMAL ÇALIŞMA ÜCRETİNİN SAAT BAŞINA DÜŞEN MİKTARININ YÜZDE YİRMİBEŞ YÜKSELTİLMESİYLE ÖDENİR. AYRICA FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YAPAN İŞÇİNİN İSTERSE, BU ÇALIŞMALAR KARŞILIĞI ZAMLI ÜCRET YERİNE, FAZLA ÇALIŞTIĞI HER SAAT KARŞILIĞINDA 1 SAAT 30 DAKİKAYI, FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞTIĞI HER SAAT KARŞILIĞINDA 1 SAAT 15 DAKİKAYI SERBEST ZAMAN OLARAK KULLANABİLİR. İŞÇİ HAK ETTİĞİ SERBERST ZAMANI ALTI AY ZARFINDA ÇALIŞMA SÜRELERİ İÇİNDE VE ÜCRETİNDE BİR KESİNTİ OLMADAN KULLANIR. FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YAPMAK İÇİN İŞÇİNİN YAZILI ONAYININ ALINMASI GEREKİR. BU ONAY HER YIL 14 BAŞINDA İŞÇİLERDEN YAZILI OLARAK ALINIR.
• MADDE-63 ÇALIŞMA SÜRESİ • GENEL BAKIMDAN ÇALIŞMA SÜRESİ HAFTADA EN ÇOK KIRKBEŞ SAATTİR. AKSİ KARARLAŞTIRILMAMIŞSA BU SÜRE, İŞYERLERİNDE HAFTANIN ÇALIŞILAN GÜNLERİNE EŞİT ÖLÇÜDE BÖLÜNEREK UYGULANIR. • TARAFLARIN ANLAŞMASIYLA HAFTALIK NORMAL ÇALIŞMA SÜRESİNİN, HAFTANIN ÇALIŞILAN GÜNLERİNE GÜNDE 11 SAATİ AŞMAMAK KOŞULUYLA FARKLI ŞEKİLDE DAĞITILABİLİR. • BU DURUMDA İKİ AYLIK SÜRE İÇİNDE İŞÇİNİN HAFTALIK ORTALAMA ÇALIŞMA SÜRESİ NORMAL HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİNİ AŞAMAYACAKTIR. DENKLEŞTİRME SÜRESİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİYLE 4 AYA KADAR ARTTIRILABİLECEKTİR. 15
DENKLEŞTİRME SÜRELERİ (Örnek Bir Tablo) HAFTA (Saat) 1. HAFT A 2. HAFT A 3. HAFT A 4. HAFT A 5. HAFT A 6. HAFT A 7. HAFT A 8. HAFT A TOPLA M 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün 6. Gün 11 11 11 TOPLA M 66 11 11 11 11 11 66 11 11 11 66 11 11 8 İzin 30 İzin İzin İzin - 66 66 63 55 55 55 360 16
• MADDE-64 TELAFİ ÇALIŞMASI • ZORUNLU NEDENLERLE İŞİN DURMASI, ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLERDEN ÖNCE VEYA SONRA İŞYERİNİN TATİL EDİLMESİ YA DA BENZER NEDENLERLE İŞYERİNDE NORMAL ÇALIŞMA SÜRELERİNİN ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ALTINDA ÇALIŞILMASI VEYA TATİL EDİLMESİ YA DA İŞÇİNİN TALEBİ İLE KENDİSİNE İZİN VERİLMESİ HALLERİNDE İŞVEREN, İKİ AY İÇİNDE ÇALIŞILMAYAN SÜRELER İÇİN TELAFİ ÇALIŞMASI YAPTIRABİLİR. • BU ÇALIŞMALAR FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA SAYILMAZ. TELAFİ ÇALIŞMALARI GÜNLÜK EN ÇOK ÇALIŞMA SÜRESİNİ AŞMAMAK KOŞULUYLA GÜNDE ÜÇ SAATTEN FAZLA OLAMAZ. TATİL GÜNLERİNDE TELAFİ ÇALIŞMASI YAPTIRILAMAZ. • TELAFİ ÇALIŞMASINI YAPTIRACAK İŞVEREN; BU ÇALIŞMANIN SAYILAN NEDENLERDEN HANGİSİNE DAYANDIĞINI AÇIK OLARAK BELİRTMEK, HANGİ TARİHTE 17 ÇALIŞMAYA BAŞLANACAĞINI, İLGİLİ İŞÇİLERE BİLDİRMEK ZORUNDADIR.
TEŞEKKÜR EDERİM… 18
- Slides: 18
