T 6 Mens en milieu B 1 De

T 6. Mens en milieu B 1. De relatie mens en milieu B 2. Voedselproductie B 3. De lucht B 4. Het water B 5. De bodem B 6. Milieubeleid en milieubeheer EB 7. Leren onderzoeken: Afvalverwerking EB 8. ANW: Duurzaam omgaan met water EB 9. Leren en werken: Milieuadviseur V 1. V 2. V 3. V 4. V 5. Hoe zuur is regen? Thermische waterverontreiniging Leren en werken Ideeën voor onderzoek Werken met de computer Practica Links lett. 8: rood Oefentoetsen: blauw © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 1. De relatie mens en milieu BOEK © 2009 Biosoft TCC -

T 6/B 2. Voedselproductie Amerika is de grootste voedselproducent. Bemesting: - Kunstmest - Stalmest

T 6/B 2. Voedselproductie Problemen: - Ziekten bij gewassen. - Plagen (bv. Sprinkhanenplaag) Bestijding: - Chemisch: - Pesticiden: - Soortspecifiek - Niet soortspecifiek - Nuttige insecten sterven ook - Resistentie tegen het gif - Accumulatie: toename van het gif in de voedselketen. - Herbiciden: (onkruidverdelgers) - Biologisch: - Met behulp van natuurlijke vijanden - Bv. Sluipwespen zelfregulerend. © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 2. Voedselproductie Selectie en Veredeling: - Planten: groter genoom ipv 2 n 4 n, 6 n of 8 n. - Selectie op eigenschappen: - Koe melk (Ras: Friesland Holstein) - Koe vlees (Ras: Limosine/Belgisch Blauw) Kunstmatige Inseminatie: (KI) - Stier op een kunstkoe laten paren - Zaadcellen (sperma) wordt ingevroren - Ingebracht in “ontvankelijke” koe Bio-industrie: Biologische landbouw: - Scharrel - Zonder pesticiden/herbiciden © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 3. De lucht Luchtkwaliteit: Emissie van schadelijke gassen is een grote zorg zure regen - Koolstofdioxide - Zwaveldioxide (SO 2) ontstaan van H 2 SO 4 - Stikstofoxiden (NOx) ontstaan van HNO 3 Verzuring van de lucht, regen en bodem waardoor belangrijke stoffen door de aardlagen dieper in de bodem zakken. © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 3. De lucht Veroorzakers zure regen: - Industrie - Elektriciteitscentrales - Aardgas is schoon veroorzaakt geen zure regen - Kerncentrales ook niet radioactief afval het probleem Door straling kunnen stralingsziektes ontstaan. - Verkeer - Landbouw - Bio-industrie: ammoniak (NH 3) Andere vormen van luchtvervuiling: - Koolwaterstoffen en koolstofmono-oxide (CO) - Ozon - Smog © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 3. De lucht Broeikaseffect: Tegen houden van warmte- uitstraling door een aantal gassen in de lucht. - CO 2 - CH 4 - H 2 O(g) Gevolgen: - Stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 4. Het water Oppervlaktewater • In rivieren, kanalen, meren en zeeën Bodemvocht

T 6/B 4. Het water Zelfreinigend vermogen: Natuurlijke verontreiniging van het water wordt weggenomen

T 6/B 4. Het water Eutrofiëring: is vermesting van het oppervlaktewater met voedingszouten. Deze vermesting wordt veroorzaakt door: - Organisch afval (voedingsmiddelen industrie) - Stalmest - Kunstmest © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 4. Het water Waterbloei: Optreden van grote dichtheden van wieren, algen en cyanobacteriën in het oppervlaktewater. Hierdoor: • Afname fotosynthese • Afname waterkwaliteit • Zuurstofgebrek – Waterdieren sterven – Zelfreinigend vermogen neemt af © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 4. Het water © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 4. Het water - Waterzuivering © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat

T 6/B 5. De bodem Bodem(gesteldheid): • Cultuurgronden – Vroeger zwerfbouw – Ontbossing –

T 6/B 5. De bodem - stikstofkringloop producenten glucose denitrificerende bacteriën NO 3 - stikstofassimilatie aminozuren nitraatbacteriën N 2 bodem NO 2 plantaardige eiwitten nitrietbacteriën stikstofbindende bacteriën NH 4+ NH 3 eiwitten en afbraakproducten van eiwitten rottingsbacteriën (reducenten) ten e dod n pla dode dieren NH 3 Ureum Urinezuur dierlijke eiwitten dissimilatie consumenten © 2009 Biosoft TCC - Lyceumstraat