Szkoa Gwna Handlowa Polityka celna UE modu prawny

Szkoła Główna Handlowa Polityka celna UE – moduł prawny i praktyczny Prof. Wieslaw „Wes” Czyzowicz Ph. D. E-mail: wesczyz@sgh. waw. pl 1

Zagadnienia • Źródła polityki celnej UE • Twórcy polityki celnej UE • Ewolucja polityki celnej w praktyce • • międzynarodowego obrotu towarowego Administracja celna jako strażnik polityki celnej Wnioski 2

Żródła polityki celnej Trzy grupy źródeł polityki celnej: – Gospodarczo-społeczne – Legalno-prawno-instytucjonalne: • Narodowe • Międzynarodowe 3

Narodowe źródła ekonomiczno-społeczne Narodowe interesy społecznoekonomiczne to podstawowe źródło polityki celnej w skali państwa -Wspieranie narodowej przedsiębiorczości związanej z produkcją i eksportem towarów własnej produkcji (skala rynków, konkurencyjność, tworzenie korzystnych warunków prawno-organizacyjnych dla ułatwień i uproszczeń eksportowych) - Ochrona narodowych wartości (zdrowia, życia, zabytków dziedzictwa kultury, etc. ) -Ochrona bilansu płatniczego (uczciwej konkurencji) - Ochrona „przemysłów niemowlęcych” -Inne 4

Narodowe źródła prawne • Konstytucja narodowa jako podstawowe źródło legalnego tworzenia i narodowej polityki celnej (prawa i obowiązki osób fizycznych i prawnych w sferze swobody działalności gospodarczej zarówno w kraju jak i na arenie międzynarodowej) • Narodowe ustawy i rozporządzenia (np. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o miedzynarodowej działalności gospodarczej, ustawa prawo celne, ustawa o służbie celnej, ustawy podatkowe, narodowe taryfy celne, ustawa ordynacja podatkowa, etc. , rozporządzenia np. w sprawie kursów walut, świadectw pochodzenia, etc. ) 5

Międzynarodowe źródła polityki celnej • Multilateralne traktaty, umowy i porozumienia (UN, WTO, WCO, EU, Mercosur, NAFTA, NATO, etc. ) • Międzynarodowe konwencje celne i handlowe (HS, TIR, ATA, INCOTERMS, etc. ) • Bilateralne umowy celne i handlowe 6

Twórcy polityki celnej Poziom narodowy: 1) 2) 3) 4) 5) Lobby biznesowe i społeczne (branżowe i reionalne samorządy gospodarcze, związki zawodowe, NGOs) Instytucje ustawodawcze (Parlamenty, rządy, centralne instytucje uprawnione do wydawania wiążących aktów prawnych związanych z międzynarodowym obrotem towarowym – ministerstwa , główne urzędy celne, MF, MGetc. ) Organy wykonawcze (Prezydent, rząd, ministerstwa) Administracje celne i podatkowe, inne powołane do stosowania i egzekucji przestrzegania prawa celnego) Sądy i inne organy arbitrażowe powołane do rozstrzygania sporów i wykładni (administracyjne, apelacyjne, narodowe i międzynarodowe) prawa celnego 7

Międzynarodowi twórcy polityki celnej 1) Międzyrządowe organizacje międzynarodowe WTO/GATT, WCO, UN, WB & IMF, etc. 2) Regionalne organizacje integracji gospodarczej – EU, NAFTA, EFTA, CACM, CARICOM, etc. 3) Inne międzyrządowe organizacje międzynarodowe– UNCTAD, UNIDO, WIPO, NATO, SADC, etc. 4) Międzynarodowe organizacje biznesowe (NGOs) – ICC, branżowe i regionalne organizacje samorządu gospodarczego (e. g. CONFIAD, CLECAT, IFCBA, etc. ) 8

Polityka celna w praktyce miedzynarodowej • Handel towarami jako pierwszy krok do ustanowienia i rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych • Bilateralne umowy handlowe jako poczatek procesu integracyjnego • Bilateralne and multilateral ne procesy integracyjne jako efektywne instrumenty promocji i ochronywspólnych interesów (Prawno-międzynarodowa baza: Art. XXIV GATT: Territorial ny zakres stosowania , handel przygraniczny, unie celne i strefy wolnego handlu) 9

Polityka celna w praktyce międzynarodowej integracji gospodarczej 1. Strefa Wolnego Handlu (Free Trade Area – SWH-FTA) 2. Unia celna (Customs Union) 3. Unia gospodarcza (Economic Union) 4. Unia monetarna (Monetary Union) 10

Integracja gospodarcza – Strefa Wolnego Handlu – SWH-FTA oznacza: 1/ Free Trade Agreement = prawnomiędzynarodową, międzyrządową umowę, legalną baze dla preferencyjnego handlu między sygnatariuszami FTA) 2/ Free Trade Area – terytorium, państwowy obszar geograficzny oraz polityczno-administracyjny na którym jest tworzona FTA 3/ Free Trade Association – stowarzyszenie czyli forma organizacyjno-instytucjonalna odpowiedzialna za wdrożenie do praktyki i funkcjonowanie FTA (EFTA, CEFTA, LAFTA=ALADI, NAFTA, etc. ) 11

SWH - FTA • Pierwszy krok w procesie integracji gospodarczej między 2 lub więcej partnerami w którym : – Polityka celna jest koordynowana między partnerami w zakresie eliminacji barier taryfowych i pozataryfowych wyłącznie we wzajemnej wymianie towarowej – Polityka celna każdego z sygnatariuszy FTA w stosunku do krajów trzecich pozostaje autonomiczną – Terytoria (obszary) celne mogą być położone w dowolnym miejscu geograficznym i w różnych odległościach od siebie 12

SWH -FTA Preferencyjne traktowanie towarów WYŁĄCZNIE między sygnatariuszami A B Autonomiczna polityka celna wobec towarów z państw trzecich. FTA może mieć cel stworzenia unii celnej, ale niekoniecznie 13

Unia celna Zespolenie 2 lub więcej terytoriów celnych w rezultacie: – Wyeliminowania wszelkich barier celnych (taryfowych i pozataryfowych) między sygnatariuszami we niemal całym (substantially) wzajemnym obrocie towarowym all trade – Wprowadzenie jednolitej polityki handlowej i celnej wobec państw trzecich – Wprowadzenia jednolitego ustawodawstwa celnego, jednolitej taryfy celnej oraz instrumentów pozataryfowych w stosunku do towarów z państw Examples: European Union, Grupo Andino, CARICOM, MCCA-CACM, etc. 14

Wspólna polityka handlowa i celna Unia celna H Wspólne ustawodawstwo celne A Unia celna = G B swobodny obrót F C towarów E D Wspólna taryfa celna Wspólna nomenklatura taryfowa 15

Unia celna w praktyce – kazus unii celnej UE • • • 1951 – Traktat Paryski (EWWi. S – do 2002) 1957 –Traktaty Rzymskie (EWG, EWEA) 1958 –początek tworzenia FTA (do 1970) 1968 –zakończenie tworzenia FTA w grupie art. przemysł. , 1983 – wspólnotowy system zwolnień celnych 1988 - Scalona Nomenklatura Taryfowa -Combined Nomenclature (CN) – Zintegrowana Taryfa celna Wspólnoty TARIC – Jednolity Dokument Administracyjny - SAD – Wspólny i Wspólnotowy System Tranzytowy (akt. NCTS) • 1992 – Wspólnotowy Kodeks celny (WKC) • 1993 – Wspólnotowy Kodeks celny wykonawczy (WKCW) • 1994 – Wejście w życie w/w dokumentów (WKC i WKCW) • 2005 – Wieloletni Plan Strategiczny Celnictwa Europejskiego oraz Celnictwo • • elektroniczne. Zmodernizowany WKC 2007 – Modyfikacja WKC - ECS, ICS, SEA, AEO 2008 - nowy, tzw. Zmodernizowany Wspólnotowy Kodeks celny 16

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE Ø Od PHARE do Układu Europejskiego (1989 -1991) Ø Od Układu Europejskiego do Białej Księgi (1991 -1995) Ø Wytyczne (Blueprints 1995 -1997) Ø Od Białej Księgi do NPPCzł. (1995 – 1998) Ø Od NPPCzł. do pełnego członkostwa w UE(1998 – 2004) Ø Od 1 maja 2004 –aktywne uczestnictwo Polski w Unii celnej UE 17

Artykuł 68 Unia celna w praktyce – kazus unii celnej UE i Polski Zbliżanie przepisów prawnych Strony uznają, że istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej Polski ze Wspólnotą jest zbliżanie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie. Polska podejmie wszelkie starania w celu zapewnienia zgodności jej przyszłego ustawodawstwa z ustawodawstwem Wspólnoty. Artykuł 69 Zbliżanie przepisów prawnych obejmie w szczególności następujące dziedziny: prawo celne, prawo o spółkach, prawo bankowe, rachunkowość przedsiębiorstw, opodatkowanie, własność intelektualną, ochronę pracownika w miejscu pracy, usługi finansowe, zasady konkurencji, ochronę zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin, ochronę konsumenta, pośredni system opodatkowania, przepisy techniczne i normy, transport i środowisko naturalne. Źródło: UKŁAD EUROPEJSKI ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimii ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzony w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r. (Dz. U. z dnia 27 stycznia 1994 r. ) http: //www. rcie. lodz. pl/dokumenty/pdf/ue. pdf 18

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE Artykuł 91 Cła 1. Celem współpracy będzie zagwarantowanie przestrzegania wszystkich postanowień, które zostaną przyjęte w odniesieniu do handlu oraz osiągnięcie zbliżenia polskiego systemu celnego do systemu Wspólnoty, ułatwiając w ten sposób dojście do liberalizacji, przewidzianej na podstawie niniejszego Układu. 2. Współpraca będzie obejmować w szczególności: - wymianę informacji; - organizowanie seminariów i staży; - rozbudowę infrastruktury granicznej między Stronami; - wprowadzenie jednolitego dokumentu administracyjnego oraz wzajemnego powiązania między systemami tranzytowymi Polski i Wspólnoty; - uproszczenie procedury kontroli celnej oraz formalności w odniesieniu do przepływu towarów. Odpowiednia pomoc techniczna będzie udzielana Polsce. 3. Bez uszczerbku dla dalszej współpracy przewidzianej w niniejszym Układzie, a w szczególności w artykule 94 (narkotyki-CW), wzajemna pomoc władz administracyjnych Stron w dziedzinie ceł będzie prowadzona zgodnie z postanowieniami protokołu nr 6 (pomoc administracyjna -CW). Źródło: tamże 19

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE Specyficzne problemy celne w Układzie Europejskim Art. . 7 – problemy z FTA- redukcja stawek taryfowychi przyjęcie CN; Art. 11 – zakaz opłat dodatkowych fiskalnych; Art. 12 –zakaz innych opłat o charakterze ceł; Art. 13 – zakaz ceł i opłat mających podobne znaczenie na wywóz towarów oraz ograniczeń ilościowych takich jak np. kontyngenty i płafony; Art. 30 –wprowadzenie procedur antydumpingowych zgodnych z art. VI GATT Art. 34 – Protokół Nr 4 – Reguły pochodzenia towarów 20

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE Implementacja regulacji z Układu stowarzyszeniowego do polskiej polityki celnej 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Nomenklatura scalona- Combined Nomenclature - CN (1991) Polska Nomenklatura Scalona - PCN (1994) Jednolity Dokument Administracyjny – SAD (1992) Protokół Nr 4 –Reguły pochodzenia – świadectwa EUR 1 & EUR 2 (1992) Pan-europejska kumulacja (1998) Protokół Nr 6 o współpracy celnej Generalny Inspektorat Celny oraz Regionalne Inspektoraty Celne (1992, 1997 do 2002 r. ) a także specjalne Regionalne Biuro Łącznikowe WCO dla Centralne i Wschodniej Europy - RILO (1992) 8) FTA z EFTA (1992) 9) NPPCzł. (1997) 21

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE „Biała Księga” UE i jej realizacja 1) SAD konwencyjny (1996). 2) Przystąpienie do konwencji tranzytowej UE (1996). 3) Pełne członkowstwo w. WTO i GATT (1995). 4) Polski Kodeks celny (1997 -1998). 5) Narodowa Strategia Integracji (1997). 6) Program dostosowania polskiego ustawodawstwa do acquis communataire (1997). 7) NPPM (1997). 22

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE „Biała Księga” UE i jej realizacja , c. d. 8) Ustawa o Służbie celnej (1999) 9)Zniesienie niektórych opłat celnych (1997 -98) 10) Wprowadzenie niektórych ułatwien i uproszczeń celnych 11) Wprowadzenie WIT i WIP 12) Przyjęcie „Strategii rozwoju polskiej służby celnej 2002” jako części składowej The “Customs’ Development Strategy to 2002” has. NPPCzł. 23

Unia celna w praktyce stosunki Polski z UE • • Przystapienie Polski do UE – 1 maja 2004 Przyjęcie polityki celnej i prawa celnego UE Reorganizacja Polskiej Służby Celnej Problemy z polityką kadrową Ustanowienie partnerstwa biznesowo-celnego Rozwój bilateralnej współpracy ze służbami celnymi i granicznymi Rosji, Biełorusi and Ukrainy 21 grudnia 2007 – członkowstwo w Układzie i konwencji Schengen 24

Służba celna jako strażnik wartości polityki celnej • Historyczne zadanie słuzby celnej – pobór ceł czyli • funkcja fiskalna Aktualna rola służby celnej: – – Kontrola międzynarodowego obrotu towarowego Państwowa służba egzekucji prawa celnego Pobór ceł i innych danin publicznych Strażnik podstawowych wartości polityki (bezpieczeczeństwo życia i zdrowia osób, zwierzat i roślin, promocja interesów narodowych, ochrona uczciwej konkurencji na rynku miedzynarodowym, ułatwienia i uproszczenia w międzynarodowym obrocie towarowym połączone z efektywną kontrolą, zwalczanie oszustw i prania pieniędzy, etc. ) 25

Strażnik podstawowych wartości polityki celnej • Przed akcesją 16 000 funkcjonariuszy i osób cywilnych • Ponad 5 mlnzredukowanych po akcesji o 80% by 80 % • Po akcesji – zmiana struktur i alokacja kadr • Nowe zadania jako warunek utrzymania zatrudnienia i realizacji funkcji 26

Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Nowe kompetencje kontrolne – organy akcyzowe – VAT w imporcie – Kontrola hazardu – Kontrola Wspólnej Polityki Rolnej w międzynarodowym obrocie towarowym – Statystyka HZ i wewnątrzunijnych obrotów towarowych 27

Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Nowe uprawnienia • • • Pościg Nadzór Środki przymusu Operacje pod przykryciem Kontrolowana dostawa 28

Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Wyzwania i prorytety • Nowe zagrożenia- narkotyki, broń, pranie • • pieniędzy, międzynarodowa przestępczość zorganizowana, terroryzm, etc. Wymogi zwiększonych standardów bezpieczeństwa na zewnętrznej granicy celnej UE Efektywna kontrola celna połączona z ułatwieniami i uproszczeniami. 29

Strażnik podstawowych wartości polityki celnej • Prawne środowisko jednolitego rynku europejskiego • PSC - jedna of 27 europejskich słuzb celnych • Pełna harmonizacja jednolitego ustawodawstwa (WKC, WKCW, taryfa, procedury, dokumentacje, etc. ) • Nie do końca zharmonizowane zdolności operacyjne : • • • konieczność narodowego ustawodawstwa (Ustawa Prawo celne, ustawa o słuzbie celnej z 2009 r. , ustawa ordynacja podatkowa, etc. ) Zróżnicowany zakres uprawnień narodowych SC Zróżnicowane struktury organizacyjne Niezbędne doskonalenie standardów: – – – – Efektywnej kontroli Ułatwień i uproszczeń Elastyczność Wysokie standardy bezpieczeństwa Przyjazność dla biznesu Skuteczna współpraca z partnerami z innych agend Celnictwo elektroniczne 30

Przejścia na wschodniej lądowej granicy celnej w Polsce L IT RUSSIA TIC A SE o ow p dy n le da ro z oł e G G B L BA U A N IA NY GE R MA Koroszczyn Terespol R US Kuźnica Zubki B. Bobrowniki Siemianówka Połowce Czeremcha BELA o a iew mn aw o ł d G an Sk ran B o H Sławatycze Dorochusk Zosin Hrubieszów Werchrata CZ EC Hrebenne Korczowa HR E P. Medyka U K R A IN E Krościenko SLOVAKIA 31

Polska Służba Celna Urzędy i oddziały celne Przed 1 maja 2004 v Wewnętrzne v Graniczne v Ogółem 187 146 333 Po 1 maja 2004 v Wewnętrzne v Graniczne v Ogółem 112 49 161 32

Polska Służba Celna • • Bezpieczeństwo przez współpracę Nowe uprawnienia PSC Wzrost zdolności wykonawczych (m. in. dzięki nowym metodom kontrolnym, grupom mobilnym, etc. ) Dobra współpraca z innymi agencjami narodowymi (Policją, Strażą Graniczną, służbą skarbową, GIFF, biznesem (Rada Konsultacyjna przy MF, Mo. Us, szkolenia i konsultacje) Na poziomie międzynarodowym – współpraca ze służbami granicznymi na sąsiadów(Pełnomocnik Szefa PSC ds. Granicy Wschodniej, współpraca na poziomie urzędów granicznych), w UE (TAXUD, OLAF, EUROPOL), udział we wspólnych operacjach celnych (JCO), współpraca poprzez attaches celnych oraz RILO, CIS i Naples II, oraz FRONTEX 33

Wnioski(1) • Polityka celna to najbardziej uogólniony wyraz interesów narodowych i/lub partnerów w procesie międzynarodowej integracji gospodarczej (FTA, unii celnej) związanej z międzynarodowym obrotem towarowym • Prawo celne (narodowe i międzynarodowe) oraz służba (administracja) celna to najbardziej efektywne instrumenty polityki celnej • WTO i GATT’ 94 oraz ich Porozumienia tworzą normy i standardy polityki celnej dla przejrzystego i uczciwego miedzynarodowego obrotu towarowego • Decydenci polityczni zmuszeni są do wykorzystywania w/w norm i standardów w kreowaniu polityki celnej 34

Wnioski (2) • Polityka celna w praktyce wiąże się m. in. z • tworzeniem stref wolnego handlu (FTAs) i unii celnych Polityka celna i prawo celne muszą zmierzać do : – zachowania równowagi między efektywną kontrolą i ułatwieniami w międzynarodowym obrocie towarowym – minimalizowania ryzykazakłóceń w międzynarodowym obrocie towarowym – promować i chronić międzynarodową konkurencję i uczciwy obrót towarami 35

Pytania? ? ? Uwagi? ? ? Sugestie ? ? ? 36

Dziękuję za uwagę Prof. dr hab. . Wieslaw „Wes” Czyżowicz E-mail: wesczyz@sgh. waw. pl Tel. : +48 -605 -428 -589 37