Szckte anlam GURBET DUYMU TRKE RETMEN 1 GEREK

Sözcükte anlam GURBET DUYMUŞ TÜRKÇE ÖĞRETMENİ

1. GERÇEK ANLAM (Temel, İLK, SÖZLÜK) • Bir sözcüğün ilk söylendiğinde aklımıza gelen anlamına gerçek anlam denir. • Örnek: • Biberin tadı acıydı. • Sude bana şeker ikram etti.

2. Mecaz anlam Sözcüğün gerçek anlamından sıyrılarak tamamen yeni bir anlam kazanmasıdır. Örne Gurbet bana acı geldi. Hakan çok şeker bir çocuk.

• UYARI: Bazı sözcükler zihnimizde birden fazla gerçek anlam uyandırabilirler. Bunlar o sözcüğün mecaz anlamlısı değil, sesteşidir. • Örnek: • yüz= sayı, surat, yüz (mek) • kanun= yasa, müzik aleti

3. YAN ANLAM • İnsana veya diğer varlıklara ait özellikler başka varlıklara verilirse buna yan anlam denir. • Örnek: Masanın ayağı. • Dolabın gözü. • Dağın başı. • Marulun göbeği.

4. Somut anlam • Beş duyumuzun tamamı ya da sadece biriyle algılayabildiğimiz varlık veya kavramları karşılayan kelimeler somut anlamlıdır. • Örnek: Ses, rüzgar, elektrik, hava, ateş, masa, toprak.

5. Soyut anlam • Beş duyumuzla • Örnek: Dost, algılayamadığımız sevgi, aşk, fakat var ayrılık, hayal, olduğunu akıl ve korku, rüya. düşünce yoluyla bildiğimiz kavramları karşılayan kelimeler soyut anlamlıdır.

• UYARI: Somut anlamlı bazı kelimeler mecaz anlam yoluyla soyut, soyut anlamlılar da somut anlam kazanabilirler. • Örnek: Yere düşünce kafasını çarptı. • Sen de hiç kafa yok ki… • Adam ölmemiş yürek atışlarını duyuyorum. • Ona karşı çıkmak yürek ister.

6. dolaylama • Bir kelimeyle açıklanabilecek varlık ya da kavramı birden fazla kelimeyle anlatmaktadır. everest balık aslan pamuk Mevlana Dünya’ nın damı Derya kuzusu Orman lar kralı Beyaz altın Gönülle

Kıbrıs Atatürk kömür Simit rakı Yavru vatan Ulu önder Kara elmas Fakir kebabı Aslan sütü Televizyon İtalya top kaleci tren Aptal kutusu Çizme ülke Meşin yuvarlak File bekçisi Hasret kavuşturan

baba Evin direği Afrika Kara kıta Amerika Yeni dünya İzmir Ege’ nin incisi İstanbul Yedi tepeli şehir Taçsız kral Metin Oktay

7. TERİM ANLAM • Bir bilim, meslek ya da sanat dalına ait özel bir kavramı bildiren kelimeler terim anlamlıdır. • Örnek: • Futbol= alan adı terim değil • • • Örnek: Gol Taç Aut Penaltı Korner • Frikik futbol

GURBET DUYMUŞ • Örnek: • Matematik =) Açı, üçgen, pi sayısı… • Müzik =) Nota, porte, sol anahtarı, bemol… • Tiyatro =) Perde, dekor, kostüm, aktör… • Dil Bilgisi =) Ağız, sıfat, cümle… • Coğrafya =) Ova, ekvator, meridyen…

GURBET DUYMUŞ • UYARI: Bilim ve sanat kelimeleri terim olmadığı gibi bunların dalları olan ve alan adlarını ifade eden müzik, resim, tiyatro, matematik… gibi kelimeler de terim değildir.

GURBET DUYMUŞ • Son romanında Kütahya ağzını kullanmış. terim • Üçgenin iç açılarını hesapladık. terim • Olaya farklı açılardan • mecaz bakabilmelisin.

8. EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER • Yazılış ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan kelimelerdir. • Örnek: • Pehlivan=) güreşçi • Okul=) mektep • Şehir=) kent • Yöntem=) metot • Mazi=) geçmiş

Gurbet Duymuş • UYARI: Yakın anlamlı kelimeler eş anlamlı demek değildir. • Örnek: • Eş k dost • Yalan k yanlış • Doğru k dürüst

9. ZIT (KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER • Anlamlarının • Örnek: birbirinin tersi • Güzel =)çirkin olan kelimelerdir. • İyi =)kötü • Verimli =) • Kıraç • Acemi =)usta • İnmek =) çıkmak

• UYARI: Bir sözcüğün Akıllı olumsuzu o sözcüğün zıt Sulu anlamlısı Tatlı değildir. Almak Olumsu Zıt z akılsız deli susuz kuru tatsız acı Almamak vermek

10. SESTEŞ SÖZCÜKLER • Yazılış ve okunuşu aynı anlamları farklı olan kelimelerdir. • Örnek: Daire = Apartman katı, geometrik şekil Diz = Vücudun bölümü, diz-

GURBET DUYMUŞ • UYARI: İnceltme işaretiyle birbirinden ayrılan sözcükler sesteş değildir. • Hala: Babanın kız kardeşi. • Hala: Henüz, şimdilik. • Adet: Sayı, tane. • Adet: Gelenek, görenek.

11. YANSIMALAR • Tabiattaki canlılar veya cansız varlıklardan çıkan seslerin taklit edilmesiyle oluşan kelimelerdir. me çat Mışıl mışıl hav pat Şırıl şırıl miya küt v Fokur fokur

• UYARI: Yansımalarda ses çıkartmak değildir. Eğer ses yoksa o sözcükler yansıma değildir. • Örnek: Tavuk gıdakladı. • yansıma • Horoz öttü. • yansıma değil

12. Genel (kapsaml. I) ANLAM • Bazı kelimeler varlık veya kavramları topluca adlandırırlar. Bunlar genel anlamlı kelimelerdir. • Bazı kelimeler bir tek varlık veya kavramı anlatırlar. Bunlar özel anlamlı kelimelerdir.

• Örnek: ÖZELDEN GENELE DOĞRU • Kızılçam – çam ağacı – ağaç – bitki – canlı. • GENELDEN ÖZELE DOĞRU • Petrol ürünlerinden benzine zam geldi. • Çocukluk günleri ömrümün en güzel günleridir. • Çanakkale Savaş’ı Türk tarihinde önemli bir yer tutar.

13. NİTELİK VE NİCELLİK ANLAM • Bazı kelimeler varlıkların özelliğini, niteliğini anlatır. Bunlar nitelik anlamlı kelimelerdir. • Bazı kelimeler varlıkların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen durumunu anlatır. Bunlar nicelik anlamlı kelimelerdir.

Örnek: Berk uzun boylu, esmer, nicelik yakışıklı bir erkektir. nitelik Sınava dokuz ay var. nicelik nitelik

14. İKİLEMELER • Anlatıma güç katmak ve anlatımı pekiştirmek amacıyla “ aynı kelimelerin tekrarıyla, yakın anlamlı kelimelerle, biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle, yansımalarla, sözcüğün olumlu olumsuz biçimiyle, sözcüğün hal eki almış biçimiyle…” yapılırlar.

• Örnek: • Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenleri. • Aynı kelimelerin tekrarıyla • Doğru dürüst bir iş bulamadı. • Yakın anlamlı kelimelerle • Gecenin karanlığında bata çıka ilerliyorduk. zıt anlamlı kelimelerle

• Örnek: Üzerinde eski püskü bir elbise vardı. Biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle • Sana abur cubur yeme dedim. • ikisi de anlamsız kelime • Bütün gece horul uyudum. • yansıma • UYARI: İkilemeler daima ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti konulmaz.

• ÖRNEK: • Benimle yalanyanlış konuştu. • Benimle yalan, yanlış konuştu. • Benimle yalan yanlış konuştu. • UYARI: İkilemeler kalıplaşmış sözcük olduğundan sözcüklerin yerleri değiştirilemez. • Örnek: Tezgahta irili ufaklı elmalar vardı. • Tezgahta ufaklı irili elmalar vardı.

GURBET DUYMUŞ • UYARI: İkilemeyi • Örnek: oluşturan • Orada bir sürü sözcüklerden biri ıvır zıvır eşya veya her ikisi vardı. anlamsızsa bu • Orada bir sürü sözcükleri tek ıvır eşya vardı. başına kullanamayız.

Ad aktarmas. I (MECAZI MÜRSEL) • Bir adın benzetme amacı gütmeden sadece çağrıştırmak maksadıyla kendisiyle ilgili başka bir adın yerine kullanılmasıdır. • Örnek: Adana yeni başkanını seçti. • halk • Ömer Seyfettin’i severek okurum. • kitap • Ayaklarını çıkarmadan eve girme. • Ayakkabı

• Örnek: İki tabak yedi daha doymadı. • yemek • O yıllarda Anadolu kan ağlıyordu. • insan • Ocaktaki tencere durmadan kaynıyor. İçindeki madde • Öğleden sonra bereket yağdı. • yağmur