SZCK YAPISI KK VE EK KK Bir kelimenin

SÖZCÜK YAPISI KÖK VE EK

KÖK: Bir kelimenin bölünemeyen anlamlı en küçük parçasına kök denir. Örnek: göz-lük-çü-ler kök Örnek: yaş-lan-dı-m kök Örnek: yaz-ı-cı kök

>> Bir sözcüğün kök sayılabilmesi için sözcüğün ek almış haliyle anlam ilişkisi olmalıdır. Örnek: göz – lük Göz: canlıların görme organı Gözlük: görme bozukluğu nedeniyle göze takılan eşya «göz» köktür.

Örnek: bal - ık Bal: Arının yaptığı tatlı yiyecek Balık: bir deniz canlısı «bal» kök değildir. Göl – ge / Ter - zi / Kel- ebek

KÖK ÇEŞİTLERİ: (İsim ve Fiil Kökleri) 1) İsim Kökü: Bir varlığın adı olan içinde eylem adı bulundurmayan sözcük türlerine isim kökü denir. İsim kökleri ‘-mek / -mak’ ekini almazlar. Örnek : insan-lık, göz – lük, yiğit – çe * Yansıma olan ses taklidi kelimelerin kökü de isim kökü sayılır. Pat, Tak, Şırıl vb.

2) Fiil Kökü: İş, oluş, hareket bildiren ve ‘mek / -mak’mastar eki alabilen köklerdir. Fiil köklerinin mastar eki alabildikleri, kökten sonra kısa çizgi (-) konularak gösterilir. Örnek: yaz – (mak), oku – (mak), koş – (mak)

* Bazı kökler hem isim hem fiil olabilmektedir. Bu tür kökleri kullanıldığı cümleye göre belirlememiz gerekir. yol ( isim kökü ) / yol – mak (fiil kökü) ara ( isim kökü ) / ara – mak (fiil kökü) kar ( isim kökü ) / kar – mak (fiil kökü) eski ( isim kökü ) / eski – mek (fiil kökü) boya ( isim kökü ) / boya – mak (fiil kökü) Bahçeye yeni bir gül fidanı diktik. İsim Kökü Biraz gül, mutluluk senin de hakkın. Fiil Kökü

EK: Tek başına bir anlamı olmayan, eklendiği sözcüklere yeni anlamlar katan, diğer sözcüklerle anlam ilişkisi kurmasını sağlayan ve onların cümledeki görevini belirleyen seslere ek denir. Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

Örnekler: Sil – gi ek Rüzgar – lı ek Çiçek – ler ek Okul – dan ek Araba – cı – lar ek ek

EK ÇEŞİTLERİ: (Yapım ve Çekim Ekleri) 1. YAPIM EKLERİ: Eklendiği sözcüğün anlamını değiştiren, ondan yeni kelime türeten eklerdir. Evli: Yurttaş: Balıkçıl: Yaşıt: Ev - li Yurt - daş Balık - cıl Yaş - ıt

ŞEHİR: Yerleşim alanı, kent ŞEHİR - Lİ ŞEHİRLİ: Şehir yerleşiminde yaşayan insanlar.

SU: Yaşamı sağlayan sıvı madde. SU – LA (MAK) SULA-: Toprak, bitki, hayvan vb. ne su vermek

ÇAL- : Vurarak veya sürterek ses çıkarmak. ÇAL - GI ÇALGI: Müzik aleti.

GÜL - : Hoşa giden durumlarda yüzün aldığı ifade. GÜLÜŞ - : Karşılıklı veya birlikte gülmek.

2. ÇEKİM EKLERİ: Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmeyen, diğer sözcüklerle anlam ilişkisi kurmasını sağlayan eklere çekim eki denir. ÇİÇEĞE: YEMEKTEN KİTABI TABAKLAR çiçek - e yemek - den kitap - ı tabak - lar