Subtypes Dyslexie het Engelse schrijfsysteem Joyce Haisma Eerst

Subtypes Dyslexie & het Engelse schrijfsysteem Joyce Haisma

Eerst even dit…. "Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel. " (bron: ikhebdyslexie. nl)

Overzicht › Achtergrond § (On)regelmatige schrijfsystemen § Subtypes dyslexie › Onderzoek naar lezen en schrijven in het Engels onder leerlingen met dyslexie

Schrijfwijze van talen › Letter-klank relaties • Regelmatig: schrijfwijze en uitspraak hebben een duidelijk verband, bijv. Nederlands en Zweeds • ‘b-oo-m’ <boom> • Onregelmatig: schrijfwijze en uitspraak liggen verder uit elkaar, bijv. Engels • <slave> versus <have>

Dyslexie › Lezen en/of schrijven ondanks o. a. normale intelligentie en adequaat onderwijs • Moeite met koppelen van letters aan klanken • Onregelmatige schrijfsystemen zijn moeilijker dan regelmatige schrijfsystemen

MAAR: › sommige mensen met dyslexie zijn beter in het lezen van een onregelmatige tweede taal dan een regelmatige moedertaal • T 1 = Zweeds; T 2 = Engels • T 1 = Nederlands; T 2 = Engels

Mijn onderzoek › Vraag: Hoe komt het dat sommige leerlingen met dyslexie beter zijn in het lezen van het Engels? › Verwacht antwoord: Deze leerlingen behoren tot het subtype ‘raders’

Subtypes Subtype Bekende woorden Onbekende woorden Raders + - Spellers + +

(On)regelmatige schrijfsystemen Subtype Regelmatig (bv. Nederlands) Onregelmatig (bv. Engels) Raders + + Spellers + -

Uitvoering Nederlandse middelbare schoolleerlingen met en zonder dyslexie voeren Nederlandse en Engelse lees- en schrijftaken uit › Controle groep: 21 leerlingen zonder dyslexie › Experimentele groep: 22 leerlingen met dyslexie

Indeling subtypes › Correct lezen woorden: Een Minuut Test › Correct lezen nonwoorden: Klepel Criterium: › Raders zijn beter in het lezen van woorden dan nonwoorden • 19 deelnemers › Spellers lezen woorden en nonwoorden even ‘goed’ • 3 deelnemers

Experimenten › Deel 1: leesvaardigheid › Deel 2: schrijfvaardigheid

Deel 1: Herkennen Schrijfwijze › Nederlandse en Engelse taken (Van der Leij & Morfidi, 2006) § 40 items § Nederlands: bomen boomen § Engels: rume room › Verwachtingen?

Resultaten Engels

Resultaten Engels vs. Nederlands

Conclusies Leesvaardigheid › Resultaten eerdere studies verklaard: • Raders zijn beter in het lezen van een onregelmatige tweede taal dan regelmatige moedertaal › Raders zijn waarschijnlijk beter in Engels lezen dan spellers › Leerlingen met dyslexie, ongeacht subtype, zijn minder goed in Engels lezen dan leerlingen zonder dyslexie

Discussie Leesvaardigheid › Waarom zijn raders nu beter in lezen Engels dan Nederlands? • Hun leesstrategie kan beter toegepast worden in onregelmatige dan in regelmatige schrijfsystemen • Minder gehinderd door nadruk op spellend lezen in onderwijsinstructie

Deel 2: Schrijfvaardigheid › 20 Nederlandse woorden › 50 hoogfrequente Engelse woorden

Schrijven Engels

Schrijven Nederlands vs Engels

Conclusie Engelse schrijfvaardigheid › Leerlingen met dyslexie, ongeacht subtype, hebben meer moeite met de Engelse dan de Nederlandse spelling. • Subtypes bij schrijfvaardigheid dus niet relevant. › Leerlingen met dyslexie zijn minder goed in het schrijven van het Engels dan leerlingen zonder dyslexie

Eindconclusies › Subtype heeft invloed op leesvaardigheid, maar niet op schrijfvaardigheid • Raders zijn beter in lezen Engels dan spellers. Bovendien zijn ze zelfs beter in Engels dan in hun moedertaal • Raders en spellers zijn even zwak in het schrijven van het Engels › Leerlingen met dyslexie hebben meer problemen met het schrijven dan het lezen van het Engels.

Vragen?

Met dank aan: › Middelbare scholen, ouders en proefpersonen: Augustinuscollege, Groningen; Dollard College. Hommesplein, Winschoten; Gomarus College, Vondelpad 1, Groningen; Hogeland College, Warffum; H. N. Werkmancollege, Groningen; en Praedinius Gymnasium, Groningen. › Begeleiders: Drs. Evelien Krikhaar & Dr. Antje Lorenz

Discussiepunten voor de schoolpraktijk › Lezen is niet hetzelfde als schrijven, anders zou de schrijfvaardigheid van leerlingen met dyslexie evenredig zijn aan hun leesvaardigheid › Dyslexie is meer een schrijfprobleem dan een leesprobleem?

Discussie 2 › Wat voor consequenties heeft de discrepantie tussen lezen en schrijven voor het onderwijs aan leerlingen met dyslexie? › Blijkbaar zijn de raders wel in staat om goed Engels te lezen. Wat betekent dit gegeven voor het onderwijs? › Kunnen we de leesstrategie van de raders aanleren bij de spellers?

Lees- en Schrijfvaardigheid van eerste en tweede Taal Vaardigheden in een tweede taal (t 2) zijn afhankelijk van vaardigheden in de moedertaal (T 1) › MAAR: • Onderstaande studies tonen aan dat sommige mensen met dyslexie beter kunnen lezen in T 2 dan in T 1. BOVENDIEN had deze T 2 een onregelmatig schrijfsysteem en T 1 een regelmatig schrijfsysteem. Dus twee paradoxen! • Miller-Guron & Lundberg (2000): Zweedse studenten, T 2 = Engels • Van der Leij & Morfidi (2006): Nederlandse leerlingen op een middelbare school, T 2 = Engels

Raders › Lezen/raden hele woorden • Lezen onregelmatige woorden daarom vaak foutloos: <yacht> • Onbekende woorden of nonwoorden zijn moeilijk: • Lexicalisatie: <prain> *<brain>

Spellers › Lezen letter-voor-letter: • Onbekende woorden, nonwoorden worden goed gelezen: <prain> • Onregelmatige woorden zijn moeilijk: • Regularisatie effect: <yacht> *<yot>

Subtypes verklaren bevindingen eerdere studies › › Raders hebben geen problemen met type schrijfsysteem onregelmatige schrijfsystemen worden even goed (of beter) gelezen als regelmatige schrijfsystemen Spellers zijn afhankelijk van consistente letter-klank relatie onregelmatige schrijfsystemen leveren meer problemen op dan regelmatige schrijfsystemen

English: regular vs irregular 1

English: regular vs irregular 2 › Phonological • Expected: regular = irregular • Repeated Measures: regular > irregular (F (1, 18) = 178, 518, p < 0, 001) › Surface: • Expected: regular > irregular • Repeated Measures: regular = irregular (F (1, 2) = 4, 687, p = 0, 163)

Dual-route model: Lezen Lexicale route § § bekende woorden sight vocabulary Fonologische route § § onbekende woorden alfabetisch mappen Figuur: dual-route cascaded model (Coltheart et al. , 2001)

Engels: Lezen vs Schrijven 1