SU EBEKELERNDE KAYIPLAR ve NLEME YNTEMLER Gelir Getirmeyen

SU ŞEBEKELERİNDE KAYIPLAR ve ÖNLEME YÖNTEMLERİ Gelir Getirmeyen Su ve Bileşenleri Bölüm-1 Prof. Dr. Mahmut FIRAT İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Kentsel Su Döngüsü Yüzey Drenajı Akış Yağış Yer altı suyu Buharlaşma/ Sızma Su Depolama Su arıtma / İşleme Dağıtım Deşarj Atık su arıtma Atık su toplama Su kullanımı/ Tüketim

Kentsel Su Yönetimi ve Donatım Elemanları Bir su dağıtım sistemi iletim, dağıtım ve servis boru hatları, dengeleme ve servis depoları ve gerektiğinde destek pompa istasyonlarından oluşur. Su sağlanımı Su kaynağı Arıtma tesisi Atık su Su dağıtım sistemi Drenaj sistemi Atık su Toplama sistemi Yeniden kullanım Atıksu Arıtma tesisi Atık

Su kaybı ya da Gelir Getirmeyen Su ? Su kaybı ya da GGS, şebekeye verilen ancak gelir elde edilemeyen su olarak tanımlanabilir. İletim hatlarında ve su dağıtım şebekelerindeki kayıplar ile ölçüm işlemlerindeki yetersizliklerde kaynaklanmaktadır. Su Kaybı Ne Kadar Önemli?

Su Kaybı Ne Kadar Önemli? Su Kayıp Oranları ?

Su Kaybı (%)? Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, 28 -29 Ağustos 2014, İstanbul

Su Kayıp Oranları ? Su İdarelerinde Gelir Getirmeyen Su Oranları (IBNET Veritabanı)

Su Kaybı Ne Kadar Önemli? 6 mm çatlak çapına sahip bir arızadan meydana gelen sızıntı miktarı

Türkiye’de Su Kayıpları (TÜİK 2016) Birçok Belediyede sisteme giren debi ölçülemezken Bu Rakamlar Ne kadar gerçekçi? Kaynaktan çekilen su 5. 8 milyar m 3/yıl 64% 36% Dağıtılmış ve faturalandırılmış Su kayıpları ve faturalandırılmayan Su fiyatlarında artış

Mevzuat Çalışmaları • «İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği» 2014 yılında, • «Teknik Usuller Tebliği» 2015 yılında yayımlandı. 10

Mevzuatın Amacı • İdareler su kayıp oranlarını, kademeli olarak % 25 düzeyine indirmekle yükümlüdür. Büyükşehir ve İl Belediyeleri İlçe ve Belde Belediyeleri Su kayıplarının %30’a düşürülmesi için gereken süre 2019 2023 Su kayıplarının %25’e düşürülmesi için gereken süre 2023 2028 Ne kadar mümkün? Ekonomik mi? Kurumlar hazır mı? İdareler, Yıllık Su Kayıpları Raporlarını her yıl, takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa göndermekle yükümlüdür.

Gelir Getirmeyen Su: Bileşenler ? Gelir Getirmeyen Su Fiziki Kayıplar (Gerçek Kayıp) İdari Kayıplar (Görünür Kayıp)

Gelir Getirmeyen Su ? Kaçınılmayan kayıplar, bağlantı yerlerinden küçük sızıntılar şeklinde oluşur ve bunun oranı ise % 3 -5 arasındadır. Yapılan araştırmalarda hacimsel olarak toplam su kayıpları içindeki idari kayıp oranı % 20 -25 mertebesindedir. Fiziksel kayıpların toplam su kaybı üzerindeki etkisi ise yaklaşık olarak % 7580 civarındadır.

Fiziki kayıplar § Dağıtım ve iletim hatlarında, çeşitli faktörlere bağlı olarak meydana gelen arızalar (yüzeye çıkan / çıkmayan) sonucu sızıntı şeklinde suyun zemine karışması şeklinde ifade edilebilir. • Yani, dağıtım sistemine verilen suyun abonelere ulaşmadan sızıntı şeklinde kaybolmaktadır. • Bu bileşen hacimsel olarak su kayıplarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

Fiziki kayıpların önlenmesi: Temel Bileşenler Basınç Yöneti mi Onarımların Hızı ve Kalitesi Kaçınılamayan Kayıp Hacmi Potansiyel Olarak Önlenebilir Fiziksel Kayıp Hacmi Boru Malzemesi Yönetimi: Seçim, Yerleştirme, Bakım, Yenileme, Değiştirme Aktif Kaçak Kontrolü

Fiziki Kayıplar: Nerede Meydana Gelir? İsale Hattı ve Servis Hatlarında Sızıntılar İsale hatlarında arıza sıklığı genelde az olup, yüksek basınç -yüksek debi sebebiyle bir arızada birim zamanda kaybolan su hacmi çok yüksektir. Arıza sıklığı isale hatlara çok daha fazla, bir arızada birim zamanda kaybolan su hacmi ise isale arızasına göre daha düşük seviyededir. Ancak toplam kayıp hacmi çok yüksek seviyededir. Fiziki Kayıplar Dağıtım Sisteminde Sızıntılar Depolarda Sızıntılar

Fiziki Kayıplar: Sınıflandırma Fiziki kayıp veya kaçaklar oluşma şekline göre üç bileşenden ibarettir: Fiziksel Kayıp Bileşenleri (Oluşma Şekli) İhbar edilen sızıntı ve kırıklar/patlamalar İhbar edilmeyen sızıntı veya kırıklar/patlamalar Belirsiz kaçaklar (çoğunlukla ek ve bağlantılarda)

Fiziki Kayıplar: Sınıflandırma

Fiziki Kayıplar: Sınıflandırma İhbar edilen sızıntı Karşılaştırma Yüzeye çıkar Oranı: % 10 -15 İhbar edilmeyen sızıntı Aktif kaçak kontrolü gerekir Yüzeye çıkmaz Oranı: % 85 -90

İdari kayıplar • Bu kayıplar aboneler tarafından tüketilen ancak ücreti ödenmeyen suyu içermektedir. § Bu kayıpların bir kısmı suyun sayaç tarafından doğru bir şekilde okunmaması-hiç okuma yapmamasından kaynaklanmaktadır. § Ayrıca kaçak-yasadışı kullanımlar da bu sınıfta değerlendirilmektedir. § Diğer taraftan yasal olup fatura ödemeyen aboneler idari kayıp olarak tanımlanır.

İdari Kayıplar Su İdareleri, ürettiği suyu iletim ve dağıtım sistemi aracılığıyla abonelere iletmekte ve bu hizmetin karşılığında işletme giderlerinin karşılanması için ücret almaktadır. Kurumlar açısından, aboneler tarafından tüketilen ancak parası ödenmeyen su “İdari Kayıp” olarak ifade edilmekte ve Kurum için doğrudan parasal kayıp olmaktadır. Sayaç hatalarından kaynaklanan kayıpların azaltılması için, belli bir program çerçevesinde denetim yapılması, kalibrasyon sorunu olan sayaçların kalibrasyonunun yapılması vb. süreçlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İdari kayıpların en önemli bileşeni, kaçak kullanım görünse de esasında yasal kayıtlı abonelerin sayaçlarından meydana gelen arızalar, eksik okumalar ve/veya hiç okuma yapmaması gibi faktörler önemli kaybı sebep olmaktadır.

İdari Kayıplar: Temel Bileşenler Sayaç hataları Yıllık Cari İdari Kayıp İzinsiz Tüketim (Hırsızlık) Ekonomik Seviye Kaçınılmaz İdari Kayıplar Su Muhasebe Hataları Sayaç Okuma Hataları

İdari Kayıplar sayaçlarda su tüketiminin ölçümü suyun daha kontrollü kullanımını sağlayacağından tüketimi azaltır Su hırsızlığı!!! Aşırı su tüketimine neden olur. Su Hırsızlığı Su hırsızlığı!!! Kaçak-yasadışı kullanım Veri Okuma-yazma Basım hataları