STRWYTHUR ATOMIG BOTYMAU Cliciwch yma Bydd clicio yma
STRWYTHUR ATOMIG BOTYMAU Cliciwch yma; Bydd clicio yma yn mynd ai i’r chi idudalen dabl cyfnodol, a bydd Cliciwch yma erclicio mwyn gweld tabl ïonau cyffredin, bydd clicio Bydd clicio yma ynmwyn caniatau chi glywed gwybodaeth ar y Bydd clicio yma yn symud dudalen flaenorol. Bydd yma yn dod chi yn ol i’rnesaf. dudalen hon. Cliciwch yma i weld ateb iai’r gwestiwn. Bydd clicio yn datgelu rhyw wybodaeth. Cliciwch yma eryma symud clicio yma etoayn mynd chi yn ol i’rflaenorol. dudalen flaenorol. yma eto yn mynd chi yneto ol ai’ryn dudalen testyn. Bydd clicio yma atal y swn. TESTUNAU Neidiwch i… …beth sydd mewn atom? Neidiwch i… …plisgynau electronig. Neidiwch i… … rhifau màs ac atomig. Neidiwch i… …adeiladu atomau ac ïonau (tair tudalen). Neidiwch i… …isotopau. Neidiwch i… …cwestiynau ymarfer 1 a 2 (dwy dudalen). Neidiwch i… …cwestiynau arholiad 1 a 2 (tair tudalen).
BETH SYDD MEWN ATOM? Mae popeth y gallwn ni ei feddwl amdano wedi ei wneud o atomau. Ar un adeg, credom mai atomau oedd y gronynnau lleiaf oedd mewn bodolaeth, ond erbyn hyn gwyddom fod atom yn cynnwys gronynnau sydd hyd yn oed yn llai, sef protonau, niwtronau ac electronau. Cliciwch ar y gronynnau yn yr atom heliwm i'r dde i ddarganfod mwy am brotonau, niwtronau ac electronau. Gronyn Safle Màs proton niwclews 1 amu positif (+) electron plisgyn dibwys negatif (-) niwtron niwclews 1 amu Gwefr niwtral
PLISGYNAU ELECTRONIG Mae'r electronau yn amgylchynu’r niwclews mewn plisgynau electronig. Weithiau, gelwir y plisgynau electronig hyn yn orbitau neu lefelau egni. Cliciwch isod i weld faint o electronau sydd i'w gosod ym mhob plisgyn. Plisgyn Cyntaf - Ail Blisgyn Trydydd Plisgyn - - - NIWCLEWS - - -
RHIFAU MÀS AC ATOMIG RHIF MÀS RHIF ATOMIG Cyfanswm nifer y protonau a niwtronau yn niwclews yr atom. Fel arfer, ysgrifennir uwchben symbol yr elfen. Nifer y protonau yn niwclews yr atom. Fel arfer ysgrifennir islaw symbol yr elfen. Cliciwch ar y protonau, niwtronau ac electronau yn yr atom lithiwm isod i weld sut maent yn ymwneud â’r rhifau màs ac atomig yr elfen; RHIF MÀS RHIF ATOMIG 7 Li 3
11 ADEILADU ATOM B 5 Gallwn ddefnyddio'r rhifau màs ac atomig er mwyn cyfrif faint o brotonau, niwtronau ac electronau sydd wedi eu cynnwys mewn atom. Cliciwch ar y camau isod i weld sut mae hyn yn cael ei wneud ar gyfer yr enghraifft hwn o boron, gyda rhif màs o 11 a rhif atomig o 5. Cam 1 Cael nifer y protonau o'r rhif atomig. Cam 2 Bydd nifer yr electronau yr un fath â'r protonau. Cam 3 Tynnwch y rhif atomig o'r rhif màs i gael y niwtronau. - + ++ - - -
ADEILADU ÏON POSITIF Mae ïonau positif yn atomau sydd wedi colli electronau. O ganlyniad, mae ganddynt lai o electronau na phrotonau, ac felly mae ganddynt wefr bositif. Cliciwch isod i weld sut mae’r gwefr yn effeithio nifer y protonau, niwtronau ac electronau mewn ïon sodiwm. 23 + Na 11 - - - ++ ++++ ++ - - Protonau 11 Niwtronau 12 Electronau 10
ADEILADU ÏON NEGYDDOL Mae ïonau negyddol yn atomau sydd wedi ennill electronau. O ganlyniad, mae ganddynt fwy o electronau na phrotonau, ac felly mae ganddynt wefr negyddol. Cliciwch isod i weld sut mae’r gwefr yn effeithio ar nifer y protonau, niwtronau ac electronau mewn ïon ocsid. 16 2 O 8 - - - + ++ - - 2 - - - Protonau 8 Niwtronau 8 Electronau 10
ISOTOPAU Mae isotopau yn atomau o'r un elfen, sydd â’r un nifer o brotonau ac electronau, ond niferoedd gwahanol o niwtronau. Mae gan y rhan fwyaf o'r elfennau yn y tabl cyfnodol sawl ffurf isotopig. Un enghraifft yw hydrogen, sy’n bodoli mewn tri ffurf isotopig. Cliciwch isod i weld sut mae'r tri isotop o hydrogen yn wahanol i'w gilydd. 1 2 3 1 1 1 H - H - + + + 99. 985 % 0. 015 % 1 x 10 -15 %
CWESTIWN YMARFER 1 Cliciwch ar y sgwariau cywir yn unig yn y grid isod; Strwythur electron calsiwm yw 2, 8, 8, 2. Mae niferoedd cyfartal o brotonau ac electronau mewn atom niwtral. Proton yw'r gronyn ysgafnaf yn yr atom. Mae niwclews atom fflworin yn cynnwys 9 proton a 10 niwtron. Mae gan ïon negyddol fwy o electronau na phrotonau. Mae gan niwtron wefr negyddol. Heliwm yw’r elfen ysgafnaf yn y tabl cyfnodol. Ni fydd gan ïon H+ unrhyw electronau. Mae gan isotopau o’r un elfen nifer gwahanol o brotonau.
CWESTIWN YMARFER 2 Allwch chi weithio allan y bylchau yn y tabl hwn? Pan fyddwch chi'n meddwl eich bod wedi gweithio allan yr ateb, cliciwch ar y marc cwestiwn i weld os oeddech chi’n gywir. Symbol Rhif Atomig Rhif Màs 9 Be 4 4 9 4 5 2, 2 20 Ne 10 10 20 10 10 2, 8 24 2+ Mg 12 12 24 12 12 2, 8 31 3 P 15 15 31 15 16 2, 8, 8 Protonau Niwtronau Trefn yr Electronau
CWESTIWN ARHOLIAD 1 Cliciwch yr atebion i weld faint o farciau a ddyfarnwyd gan yr arholwr i bob ymateb; CBAC: Cemeg 2 Mehefin 2014 (Sylfaenol) C. 10 1 marc I gael y chwe marc, dylai'r ymgeisydd fod wedi datgan mai'r elfen yw clorin, ac ei fod wedi'i leoli yng ngrŵp 7 a chyfnod 3 o'r Tabl Cyfnodol.
CWESTIWN ARHOLIAD 2 Ceisiwch ateb y cwestiynau arholiad yma. Ar ôl i chi roi cynnig arni, cliciwch ar y botwm i weld yr ateb yr oedd yr arholwr yn chwilio amdano; CBAC Cemeg C 2 2013 (Sylfaenol) C. 3 negyddol (-1) 1 19 9
17 20
TABL CYFNODOL
TABL ÏONAU CYFFREDIN
- Slides: 15