STRATEGIA ZRWNOWAONEGO ROZWOJU WSI ROLNICTWA I RYBACTWA 2020

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Prezentacja na Komitecie Koordynacyjnym ds. Polityki Rozwoju w dniu 10 maja 2018 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Zakres tematyczny Strategii wynikający z SOR (wybrane zagadnienia): • Modernizacja, restrukturyzacja i produktywność sektora rolno-spożywczego w tym innowacje; • Promocja produktów rolnych, tworzenie i rozwój lokalnych rynków, wsparcie ekspansji zagranicznej; • Zrównoważony rozwój poprzez zarządzanie zasobami naturalnymi, w tym ochrona gruntów rolnych; • Rozwój infrastruktury - poprawa jakości życia na obszarach wiejskich; • Poprawa jakości usług - wyrównywanie szans w dostępie do edukacji; • Wsparcie okołorolniczej i pozarolniczej przedsiębiorczości; • Aktywizacja współpracy oraz powiązań z miastami, promowanie ładu przestrzennego; • Zarządzanie obszarami wiejskimi, w tym sprawne instytucje. 2

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Zidentyfikowano 19 trendów i uwarunkowań strategicznych, m. in: • Uwarunkowania międzynarodowe, w tym zmiany polityk UE; • Zmiany środowiskowe i klimatyczne; • Zmiany demograficzne i społeczne w tym, starzenie, migracje, depopulacja, nowe modele konsumpcji; • Zmiany w strukturze gospodarki rolno-żywnościowej w tym koncentracja, umiędzynarodowienie powiązań, handel; • Szybki rozwój nowych technologii i nowych łańcuchów wartości na obszarach wiejskich; • Zmiany w sposobie wykorzystania zasobów ziemi i rozwoju przestrzennym na obszarach wiejskich; • Zmiany w sferze instytucjonalnej. 3

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wskazano na 6 kluczowych wyzwań: • Zapewnienie odpowiednich dochodów w rolnictwie (opłacalność produkcji); • Wzrost produktywności i innowacyjności w sektorze rolno-spożywczym (konkurencyjność); • Ograniczenie różnic przestrzennych w poziomie rozwoju (spójność terytorialna); • Wzrost poziomu i zróżnicowania źródeł dochodów mieszkańców wsi (różnorodność obszarów wiejskich); • Zapewnienie zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa w wymiarze środowiska i klimatu (trwały rozwój); • Efektywne zarządzanie rozwojem wsi i rolnictwa w tym wykorzystanie możliwości związanych z politykami UE (skuteczność administracji). 4

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wizja i cel główny Strategii • Wieś i rolnictwo w 2030 r. to obszar będący atrakcyjnym miejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia działalności rolniczej lub pozarolniczej. • To również tereny dostarczające dobra publiczne i rynkowe z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych dla przyszłych pokoleń. • Natomiast mieszkańcy obszarów wiejskich posiadają szeroki dostęp do wysokiej jakości edukacji, zatrudnienia, ochrony zdrowia, dóbr kultury i nauki, narzędzi społeczeństwa informacyjnego i niezbędnej infrastruktury technicznej. • Obszary wiejskie zachowają swój unikalny charakter dzięki zrównoważonemu rozwojowi konkurencyjnego rolnictwa i rybactwa. Cel główny Strategii: Stabilny ekonomicznie, społecznie i środowiskowo sektor rolno-spożywczy oraz racjonalnie zagospodarowane obszary wiejskie jako atrakcyjne miejsce zamieszkania, pracy i rekreacji. 5

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Filary Strategii Sposób realizacji celu głównego Strategii opisują cztery filary rozwoju: • Filar I - Opłacalność produkcji rolnej • Filar II - Jakość życia i środowiska na obszarach wiejskich • Filar III - Pozarolnicze miejsca pracy i aktywne społeczeństwo • Filar IV - Sprawna administracja rolna W ramach każdego z filarów rozwoju zaprojektowano 25 kierunki interwencji wraz z pożądanymi wskaźnikami realizacji, z uwzględnieniem zróżnicowań przestrzennych lub terytorialnych. 6

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) CEL GŁÓWNY SZRWRIR STABILNY EKONOMICZNIE, SPOŁECZNIE I ŚRODOWISKOWO SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY ORAZ RACJONALNIE ZAGOSPODAROWANE OBSZARY WIEJSKIE JAKO ATRAKCYJNE MIEJSCE ZAMIESZKANIA, PRACY I REKREACJI. FILAR I Opłacalność produkcji rolnej I. 1. Innowacje, cyfryzacja i przemysł 4. 0. w sektorze żywnościowym I. 2. Zagwarantowanie jakości i bezpieczeństwa żywności I. 3. Modernizacja i zmiany strukturalne gospodarstw I. 4. Konkurencyjność sektora spożywczego i skrócenie łańcucha dostaw I. 5. Budowa nowych modeli współpracy i integracja sektora I. 6. Zarządzanie ryzykiem w sektorze rolno-spożywczym I. 7. Poszerzanie i rozwój rynków zbytu na produkty sektora rolnospożywczego FILAR II Jakość życia i środowiska na obszarach wiejskich FILAR III Pozarolnicze miejsca pracy i aktywne społeczeństwo II. 1. Rozwój infrastruktury technicznej obszarów wiejskich III. 1 Rozwój przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy IV. 1. Zaplecze badawczorozwojowe 4. 0. II. 2. Dostępność cyfrowa obszarów wiejskich III. 2. Wzrost umiejętności i kompetencji mieszkańców wsi IV. 2. Nowoczesne doradztwo rolnicze II. 3. Dostępność wysokiej jakości usług publicznych III. 3. Rozwój inicjatyw oddolnych poprzez tworzenie kapitału społecznego i PPP IV. 3. System oświaty rolniczej odpowiadający na wyzwania rozwojowe II. 4. Rewitalizacja wsi i małych miast II. 5. Działania na rzecz pozytywnych zmian demograficznych II. 6. Gospodarowanie zasobami środowiska i przestrzenią dla przyszłych pokoleń i wzrostu gospodarczego II. 7. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom II. 8. Gospodarka o obiegu zamkniętym i biogospodarka (w tym OZE) III. 4. Rozwój ekonomii i solidarności społecznej na obszarach wiejskich FILAR IV Sprawna administracja rolna IV. 4. Efektywny system nadzoru w łańcuchu rolno-spożywczym IV. 5 Stabilne finansowanie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich IV. 6. Zintegrowane zarządzanie rozwojem obszarów wiejskich

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Obszary styku różnych strategii • Rozwój infrastruktury technicznej wsi (drogi, wod-kan, internet); • Dostępność wysokiej jakości usług publicznych (zdrowie, edukacja); • Rewitalizacja wsi i małych miast (obszary zmarginalizowane); • Działania z zakresu polityki społecznej, z uwzględnieniem specyfiki obszarów wiejskich; • Ochrona środowiska na obszarach wiejskich oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym; • Gospodarka obiegu zamkniętego, biogospodarka (OZE); • Rozwój przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich; • Wzrost umiejętności i kompetencji mieszkańców wsi; • Rozwój inicjatyw oddolnych, ekonomii społecznej i solidarności społecznej na obszarach wiejskich. Koordynacja – m. in. z wykorzystaniem Podkomitetu ds. rozwoju obszarów wiejskich powołanego przy Komitecie Koordynacyjnym ds. Polityki Rozwoju). 8

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wymiar terytorialny SZRWRi. R • konieczność zapewnienia zgodności z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego oraz innymi strategiami zintegrowanymi; • zróżnicowane podejście zależne od problematyki (tematy horyzontalne a koncentracja przestrzenna wsparcia); • diagnoza stanu – przedstawiono w ujęciu gmina lub powiat lub województwo; • większe zregionalizowanie SWOT oraz kierunków interwencji na podstawie ocen Zespołów ds. analizy szans i zagrożeń oraz potencjalnych kierunków rozwoju obszarów wiejskich do 2030 r. w województwach (poziom powiatu lub województwa). 9

Wymiar terytorialny SZRWRi. R a) Diagnoza Dostęp do Internetu o szybkości 100 MB/s [w %

Wymiar terytorialny – podejście z zastosowaniem wyników SWOT Przykład – poziom powiatu - przypisane wartości prezentują sposób wypełnienia Obszary wiejskie tabeli - mocne strony LUBELSKIE województw o Dobre warunki Kultywowanie Tereny o dla rozwoju bogatych tradycji i wysokich Wysoki poziom Rozwinięta turystki w tym zwyczajów, walorach aktywności sieć agroturystyki i zachowanie przyrodniczych i społecznej komunikacyjna turystyki dziedzictwa rekreacyjnych prozdrowotnej kulturowego powiat Duża, rosnąca aktywność zawodowa i ekonomiczna, szczególnie w zakresie działalności pozarolniczej Wysoka atrakcyjność inwestycyjna Znaczne zasoby naturalne Dobry stan środowiska naturalnego Duże zasoby Korzystne dla energii Liczne położenie Relatywnie obszary o odnawialnej m. in. regionu dobrze rozwinięta znacznym biomasy, źródeł w przestrzeni infrastruktura stopniu termalnych, europejskiej techniczna zalesienia energii wiatrowej i krajowej i słonecznej Skala ocen: od 0 (brak zjawiska) do 5 (bardzo wysoka, najlepsza strona) 1 bialski 2 2 2 2 biłgorajski 5 5 5 5 3 chełmski 3 3 3 3 4 hrubieszowski 3 3 3 5 3 3 3 3 3 5 janowski 4 4 4 5 4 4 4 4 4 6 krasnostawski 0 0 0 5 0 0 0 0 0 7 kraśnicki 0 0 5 5 5 4 1 0 0 8 lubartowski 0 0 0 0 9 lubelski 0 0 0 0 10 łęczyński 0 0 0 0 11 łukowski 0 0 0 0 12 opolski 0 0 0 0 13 parczewski 4 4 4 4 14 puławski 1 1 5 1 1 2 15 radzyński 2 2 2 2 16 rycki 3 3 3 3 17 świdnicki 1 1 1 18 tomaszowski 2 2 2 2 19 włodawski 3 3 3 3 20 zamojski 5 5 5 5

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Realizacja i monitorowanie Strategii • Monitoring wsparcia obszarów wiejskich (rzeczowego i finansowego) oraz ocena wpływu na poziomie poszczególnych strategii zintegrowanych oraz projektów strategicznych SOR koordynowanych przez inne resorty. • Pakt dla obszarów wiejskich - dokument wdrażając SZRWRi. R obejmujący m. in. : • projekty strategiczne SOR pozytywnie oddziałujące na rozwój ekonomiczno-społeczny obszarów wiejskich oraz sektora rolno-spożywczego (21 projektów MRi. RW oraz 63 projekty innych resortów); • działania (krajowe) o istotnym znaczeniu dla rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa (MRi. RW oraz inne resorty); • działania samorządów województw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich – głównie RPO (samorządy województw). 12

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wskaźniki Strategii Filar I: Opłacalność produkcji rolnej Udział gospodarstw rolnych o powierzchni od 1 -5 ha użytków rolnych w ogólnej liczbie gospodarstw rolnych (wskaźnik z SOR) Średnioroczne tempo wzrostu wartości eksportu towarów (wskaźnik z SOR) Powierzchnia użytków rolnych utrzymanych w dobrej kulturze rolnej (SZRWRi. R) Udział powierzchni użytków rolnych znajdujących się w gospodarstwach rolnych powyżej minimalnej efektywnej skali produkcji w powierzchni użytków rolnych znajdujących się w gospodarstwach prowadzących działalność rolniczą ogółem w Polsce (SZRWRi. R) Przeciętny miesięczny dochód na 1 osobę z gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie/przeciętny miesięczny dochód na 1 osobę z pracy na własny rachunek (SZRWRi. R) Wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych w przeliczeniu na 1 mieszkańca Polski (SZRWRi. R) Udział nakładów na działalność B+R w dziedzinie rolnictwa w nakładach wewnętrznych na działalność B+R ogółem w Polsce (SZRWRi. R) 13

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wskaźniki Strategii cd. Filar II: Jakość życia i środowiska na obszarach wiejskich Relacja przeciętnych rocznych dochodów do dyspozycji netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym na wsi do miasta (wskaźnik SOR) Udział osób żyjących poniżej relatywnej granicy ubóstwa na obszarach wiejskich w ogólnej liczbie ludności na obszarach wiejskich (SZRWRi. R) Odsetek długości dróg publicznych zamiejskich o nawierzchni twardej ulepszonej w całkowitej długości dróg publicznych ogółem (SZRWRi. R) Odsetek ludności wiejskiej w wieku 16 -74 lat regularnie (co najmniej raz w tygodniu) korzystających z Internetu w ogólnej liczbie ludności wiejskiej (SZRWRi. R) Odsetek dzieci w wieku 3 -5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w placówkach na wsi (SZRWRi. R) Odsetek ludności korzystającej z instalacji wodociągów na obszarach wiejskich w ogóle ludności wiejskiej (SZRWRi. R) Udział emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa wyrażony w ekwiwalencie CO 2 w całkowitej emisji gazów cieplarnianych w Polsce (SZRWRi. R) Zmiana wskaźnika liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego FBI (SZRWRi. R) Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na wsi (w % ogólnej liczby ludności) oraz odpływ biogenów rzekami do Morza 14 Bałtyckiego - azotanowy (nowe wskaźniki).

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Wskaźniki Strategii cd. Filar III: Pozarolnicze miejsca pracy i aktywne społeczeństwo Wskaźnik zatrudnienia kobiet z najmłodszym dzieckiem w wieku do 5 lat wg BAEL (wskaźnik SOR) Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20– 64 lata wg BAEL (wskaźnik SOR) Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej na wsi (SZRWRi. R) Udział osób zatrudnionych w III sektorze w stosunku do ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej (wskaźnik SOR) Współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku 15 lat i więcej na wsi (SZRWRi. R) Filar IV: Sprawna administracja rolna Odsetek środków UE wykorzystanych przez polskie rolnictwo i obszary wiejskie inne w trakcie opracowania 15

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA 2020 (2030) Dalsze prace W części strategicznej i diagnostycznej: • poprawa spójności wewnętrznej dokumentu (np. część diagnostyczna vs. cześć strategiczna); • uspójnienie z innymi strategiami horyzontalnymi; • doprecyzowanie wymiaru terytorialnego. W części implementacyjnej (prace nad Paktem): • doprecyzowanie wkładu 63 projektów SOR (wkład resortów w tym MIi. R); • uaktualnienie innych działań (wkład resortów i samorządów); • projekcja możliwości przyszłych funduszy UE (WPR polityka spójności). Podjęcie działań mających na celu przygotowanie oceny odziaływania projektu Strategii na środowisko. 16

Dziękuję za uwagę Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 17