STN BLEMNE ETK EDEN FAKTRLER Stn yaps ve
SÜTÜN BİLEŞİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Sütün yapısı ve bileşimi Süt Su (%87. 5) Protein (%3. 6) Kazein (%3) KM (%12. 5) YKM (%9) (%3. 5) Laktoz (%4. 6) Mineral Madde (%0. 8) Suda eriyen protein (%0. 5) Yağ NPN (Protein olmayan N) (%0. 1)
SÜTÜN BİLEŞİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER n Hayvanın tür, ırk, birey özellikleri Laktasyon süresi Hayvanın yaşı. Hayvanın sağlık durumu. İklim koşulları (Mevsimin etkisi). Sağım zamanı ve sağım şekli. Yem, n Bakım ve hayvanın psikolojik durumudur. n n n
Hayvanın türü Türlere göre sütler arasındaki bileşim farkının değişik türdeki memelilerin büyüme derecelerinin birbirlerinden farklı olmasından kaynaklanmış olabileceğini ileri sürülmektedirler. Hayvanın ırkı Irklara göre sütlerin bileşimi yaklaşık %2'ye varan bir oranda yağ yönünden farklılık gösterir.
Laktasyon Süresi n n n n İlk beş günlük meme bezi salgısına kolostrum denir. Kolostrumun bileşimi normal sütün bileşiminden oldukça farklıdır. Proteinler (özellikle immun proteinler), kalsiyum, sodyum, magnezyum, fosfor ve klor tuzları yüksek Buna karşılık laktoz, potasyum ve pantotenik asidi az miktarda içerir. Kolostrumdaki immun globüllerin yüksek oranda olması yavruların enfeksiyonlara karşı korunmaları bakımından önemlidir. Kolostrumun yağ oranı normal sütünkinden biraz fazladır. yağda çözünen vitaminler yönünden beş kat daha zengindir. Kolostrumun normal süte dönüşümü yaklaşık beş gün kadardır. Bu süre içinde protein, kalsiyum, fosfor ve klor ve dolayısıyla kül konsantrasyonları azalır, laktoz ve su oranları artar.
Çevre Sıcaklığı n n n Genellikle 5°C ile 20°C arasındaki sıcaklıklarda optimum verim elde edilmektedir. Bu sıcaklığın altında veya üzerinde verimde bazı aksamalar meydana gelmektedir. Sütün verim ve bileşimini azaltır. Özellikle yüksek sıcaklığın yanısıra nem oranı da yüksek olduğunda hayvanın veriminde ve özellikle yağ oranında azalmalar meydana gelir. Sütteki yağ miktarının sıcaklık artışı ile ters orantılı olduğu bilinmektedir Genelde, aşırı soğuk ve sıcaklığın sütün yağ, laktoz ve toplam kuru maddesini en fazla %7 oranında etkilediği bildirilmektedir. Yazın güneşin etkisiyle sütün D vitamini miktarının arttığı, karoten ve riboflavin miktarının ise maksimum düzeyde oldugu tespit edilmiştir. Hayvanın bahar ve yaz aylarında açık havada hareket etmesi organizmayı olumlu yönde etkiler ve sonuçta süt veriminde artış görülür
Sağımlar Arası Süre n Sağımlar eşit aralıklarla ve günde iki defa, ortalama 12 saat arayla yapılırsa sütün genel bileşiminde, yağın haricinde, çok büyük değişiklikler oluşmaz. n Herhangi bir nedenle bir defa aksatıldığı yani sağılmadığında, yağ ve süt veriminin %5 -10 oranında azaldığı bildirilmektedir.
Sağım Süresi n n n Sağım işlemi belirli aralıklarla 15 dk içinde ve tam olarak yapılmalı. Sağımın başlangıcından bitimine doğru sütün yağ oranı giderek artar. Sagım yapıldığı ilk anda elde edilen süt, en düşük oranda yağ içerir. Sağım ilerledikçe süt yağı oranında artış olur. Bunun en önemli nedeni büyük yağ globüllerinin, başlangıçta sütün sentezlendiği hücrelerde tutulması ve sonra artan basınçla dışarıya verilmesi şeklinde açıklanmaktadır Sağım başı, sütün yağ oranı % 1. 5 iken, Sağım ortası, sütün yağ oranı % 2. 5 Sağımın sonu sütün yağ oranı % 7. 0 civarında olabilir.
Teknigine uygun bir sagım n Tekniğine uygun bir sağım, süt bezlerinin faaliyetini teşvik ederek verimi artırır. İyi bir sağımla memedeki sütün tamamı boşaltılabilir. Kötü bir sağım tekniği ise tam aksi bir etki gösterir. Bir hayvanın süt verimi günlük sağım sayısının artırılması ile artış gösterir. İnekler günde 2 yerine 3 kez sağıldıklarında % 10'luk, n 4 kez sağıldıklarında % 16'lık bir verim artışı sağlanabilir. n n
Yemleme ve Beslenme Düzeyi n Hayvanın beslenmesinde kullanılan yemin, sütün verimi ve bileşimi üzerindeki etkisi oldukça önemlidir. n Sütün sentezlenmesi sırasında gerekli maddeler kan aracılıgıyla vücuttan çekilir. Eger bu maddeler sürekli olarak hayvana verilmezse, hayvan gerekli maddeleri kendi vücudundan saglar ve giderek zayıflar. Bir süre sonra verim iyice azalır, bileşim fakirleşir. n Her hayvanın yemden yararlanma yetenegi de farklıdır. Bazı hayvanlar aldıkları yemi ete veya süte çevirme yetenegine sahiptir, bazı hayvanlar ise bu yetenege genetik olarak sahip degildir.
Hastalık n n n Memelerin hastalıklı ve yangılı olmaları, sütün bileşimini önemli derecede etkiler. Mastitisli memelerden elde edilen sütlerin bileşimi giderek kanın bileşimine dönüşür. Sütün yağsız kuru madde, laktoz ve kazein miktarları azalır; buna karşılık klor ve serum protein miktarları artar. Sütte klor miktarının artmasından mastitisin tanısında yararlanılır. Şap hastalığı, memeye geçmediği zaman yalnız süt veriminin azalmasına neden olur. Buna karşılık memede yangı oluşursa mastitis vakalarında sütün klor ve laktoz miktarı önemli ölçüde artar
Hayvan yaşının etkisi n Süt hayvanı yaşlandıkça sütün bileşiminde değişmeler meydana gelir. n Yaş ilerledikçe sütün yağ ve yağsız kuru madde miktarı biraz azalır. n Yaşlı hayvanlarda metabolizmada zayıflama başladığı için süt bezleri de sentezleme yeteneğini belirli ölçüde kaybeder ve kurumadde bileşenlerinin sentezlenmesinde aksamalar olur. Sonuçta kurumadde oranında önemli ölçüde olmasa bile azalma gözlenir.
Hayvanın psikolojik durumunun ve bakımın etkisi n Süt verimi, bakım ve buna bağlı olarak hayvanın psikolojik durumu ile de yakından ilgili bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde süt verimini artırmak amacıyla sessiz bir ahır ortamı sağlanmakta, hatta sinirleri rahatlatıcı müzik yardımıyla verimin artırılmasına çalışılmaktadır. Yetersiz bakım, hayvanın korkmasına ve sinirlerinin bozulmasına neden olacak kötü bakım, gürültü verdiği rahatsızlık verimi azaltan faktörler arasındadır.
- Slides: 13