Stanislaw Lem Yeliz Altnok Dou Stanislaw Herman Lem

Stanislaw Lem Yeliz Altınok

Doğuş • Stanislaw Herman Lem 12 Eylül 1921’de Polonya’nın Lwów şehrinde doğdu. • Babası Samuel Lam Avusturya ordusunda görevli bir laringologdu. Annesi Sabina Woller ev hanımıydı. Stanislaw Lem Yahudi bir ailede doğsa da Katolik olarak büyüdü. Sonraki yıllarda ise ateist oldu. • Lem yazmaya 12 yaşında babasının hediyesi olan bir daktiloyla başladı. • 1939 yılında Lwów Gymnazium’dan mezun oldu. 1940 -1941 yıllarında Lvov Tıp Enstitüsü'nde tıp okudu. II. Dünya savaşı esnasında Yahudi asıllı olması sebebiyle tutuklandı ve Nazi kampına gönderildi. Bir süre sonra Lwów Nazi işgalinden kurtuldu ve böylece Lem 1944 yılına dek Alman bir firma için kaynakçı olarak çalıştı. Bunun dışında elektrik teknisyenliği ve otomobil tamirciliği de yaptı. • Lem, II. Dünya Savaşı sonrası Almanya’nın Sovyet işgalinden kaçtı ve Polonya’nın Krakow şehrine yerleşti. Ve burada Jagellonian Üniversitesi’nde tıp eğitimini tamamladı. • Konserwatorium Naukoznawcze'de psikolog Dr. Choynowski'nin araştırma asistanı olarak çalıştı. • .

İlk Yazılar • Lem, 1946 -1949 yıllarında psikolojide tıbbi araştırmalara katıldı. Bu onun hayatı için bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Kitaplarını karakterlerinin ağzından ele alırken onların psikolojik buhranlarını hünerlice okuyucuya aktarabilmesi de bu araştırmalarda kazandığı deneyimlerdendir. Lem İngilizce, Fransızca ve Lehçe dillerini biliyordu. • Bu yıllar aynı zamanda Lem’in şiir yazmaya, bilim-kurgu alanına yönelmeye ve bilimsel yöntem üzerine kuramsal araştırmalara başladığı yıllardır. • Marslı Adam adlı eseri 1946 yılında tefrika edilmeye başlandı. • İlk romanlarından olan Dönüşüm Hastanesi’nin basımı Polonya Hükümeti tarafından 8 yıl boyunca engellendi. Polonya hükümeti bu kitabın basımına «Polonya Ekim» halk

Yükseliş • Lem 1949 yılında tıbbı bıraktı. Tıbbı bırakmasının sebebi orduya çağrılacak olmasıydı. Lem’in profesyonel bir yazar oluşu 1949 yılına rastlar. • Lem 1950’li yıllarda modern bilimle hümanist ahlakı birleştirmeye çalışsa da ilerleyen yıllarda parodik metinler yazdı. • 1957 tarihi «Yıldız Günceleri» kitabı parodik eserlerinden biridir. • 1953 yılında bir hekim olan Barbara Lesniak ile evlendi. Evlilikleri, Lem’in ölümüne dek sürdü. • Sıradışı romanlarını bu yıllarda yazdı. 1960 ve 1970’li yıllar Lem’in en üretken olduğu dönemlerdi. • 1968 yılında Tomasz Lem isimli oğlu dünyaya geldi. • Lem’in kurguları salt hayal ürünü olmaktan öteydi, aynı zamanda haklı önsezilerini de içeriyordu.

Başarılar • Lem aynı zamanda , fütüroloji, bilim felsefesi, sibernetik, bilimsel spekülasyon ve edebiyat eleştirisi gibi çeşitli konularda denemeler yazdı. • Eserlerinde hiciv ve mizah öne çıkmaya başladı. Yazıları 41 dile çevrildi ve 45 milyondan fazla kopya sattı. • 1976’da ünlü edebiyat eleştirmeni Theodore Sturgeon Lem’in dünyada en çok okunan bilim-kurgu yazarı olduğunu yazdı. • Lem bilim-kurgu türünün ciddiye alınmasını sağlayan yazarlardan biri olarak kabul edilir. • Felsefeye ve dilbilime ilham veren eserler üretmiştir. • Lem birçok üniversiteden fahri doktora unvanı aldı. Ulusal ve uluslararası birçok ödüle layık görüldü.

Başarılar • 1979 yılında Order of the Banner of Work ödülünü, • 1979 yılında uluslararası kategoride Grand Prix de Littérature Policière ödülünü, • 1986 yılında Avrupa Edebiyat Ödülü’nü, • 1987 yılında Śląkfa Award for Creator ödülünü aldı. • 1991 yılında Avusturya’da verilen Franz Kafka ödülüne, 1996 yılında Polonya’da hem sivillere hem de askeri personele verilen en büyük ödül olan Beyaz Kartal Nişanı’na layık görüldü. • 2005 yılında Medal for Merit to Culture – Gloria Artis ödülünü,

Beyaz Perdede Stanislaw Lem

• Stanislaw Lem’in Solaris kitabından uyarlanan Solaris filmi 1972 yılında bir sanat filmi olarak Andrey Tarkovski yönetmenliğinde çekilmiştir.

• 1955 yılında yayımlanmış olan «Magellan Nebulası» isimli kitaptan esinlenen bir başka film ise Ikarie XB 1’dir.

• 1960 yapımlı Der schweigende Stern filmi Lem’in «Astronotlar» kitabından esinlenilmiştir.

• Vernyy Robot isimli 1965 yapımlı bu film ise Lem’in «Wierny robot» isimli kısa hikayesine dayanmaktadır.

• 1979 yapımlı Szpital Przemienienia filminin esin kaynağı ise Dönüşüm Hastanesi kitabıdır.

• Solaris 2002 yılında Steven Soderbergh yönetmenliğinde yine Solaris ismiyle sinemaya konu oldu.

• Lem’in Pirx adlı bir uzay gemisi kaptanının maceralarını anlattığı öykü derlemesi Opowieści o pilocie Pirxie’den uyarlanan Test pilota Pirxa, 1979 yapımı bir filmdir.

• 2013 yapımlı bu film Lem’in Gelecekbilim Kongresi’nden ilham alınarak çekilmiştir.

• 2018 yapımlı «Az Úr hangja» filmi Lem’in «Sahibinin Sesi» kitabından ilham alınarak çekilmiştir.

Yukarıda sayılan filmlerin dışında Lem’in yazılarından ilham alınarak birçok kısa film ve dizi çekilmiştir. Bunların listesi aşağıdaki gibidir: • Wycieczka w kosmos, 1961 • Profesor Zazul, 1962 • Bezludna planeta, 1962 • Przyjaciel, 1965 • Przekladaniec, 1968 • Sledztwo, 1974 • Die seltsamen Begegnungen des Prof. Taratonga, 1978 • Professor Tarantoga und sein seltsamer Gast, 1979 • Prítel, 1983 • Iz dnevnikov Yona Tikhogo. Puteshestvie na Interopiyu, 1985 • Buterbrod, 1989 • Marianengraben, 1994 • Aus den Sterntagebüchern des Ijon Tichy, 1999 • Aus den Sterntagebüchern des Ijon Tichy II, 2000 • Maska, 2010 • Golem, 2013 • Una investigación interrumpida de R, 2018 • Thirty-Minute Theatre (1969 / Roly Poly) • Pirx kalandjai (1973) • Teatr telewizji (1997 / Czy Pan istnieje, Mr. Johns? , Sledztwo, Przypadek Ijona Tichego) • Ijon Tichy: Raumpilot (2007)

Çeşitli Lem Çizimleri

Stanislaw Lem ile Röportaj • Lem büyüleyici, arkadaş canlısı, sık kahkahalara kapıldı ve her şey hakkında konuşmaya hazırdı. Onunla birlikte olduğumuz iki buçuk saat boyunca bir kez bile saatine bakmadı. • Lem kendisini bir bilim-kurgu yazarı olarak görüyor muydu? • Lem bilim-kurgu okuyor muydu? • Polonya'da yazmak Lem için zor oldu mu? • Lem kitaplarını nasıl yazıyordu? • Her zaman yazar mı olmak istemişti?

• Stanislaw Lem günümüzde bilim-kurgunun aristokratı olarak anılmaktadır. • 27 Mart 2006’da Polonya’nın Krakow kentinde kalp hastalığı sebebiyle vefat etti ve Salwator Mezarlığı’na defnedildi. Mezar taşında Anton Çehov’un «Üç Kız Kardeş» oyunundan şu sözler yazılıdır: «Ben elimden geleni yaptım, daha iyisini yapabilen buyursun yapsın»