Staa og framt slenskrar garyrkju Framt garyrkjunnar slandi

Staða og framtíð íslenskrar garðyrkju “Framtíð garðyrkjunnar á Íslandi” 24. nóv. 2006

Verðmæta skipting milli ræktunar skv. búnaðargjaldsstofni 2001 (1. 948 mill)

Verðmæti 2004

Áætluð verðmætaskipting 2004

Afkomutölur • • Kartöflur Blóm Grænmeti , úti og inni Garðplöntur

Kartöflur

Blóm

Þróun bústærðar og fjölda blómaframleiðenda

Grænmeti (úti og inni)

Garðplöntur

Ný staða hjá garðplöntuframleiðendum • Tollvernd = 0% frá 1. mars 2007 • Garðplöntuframleiðendur fara fram á aðlögun og stuðning við; – – – markaðsátak rekstarhagræðingu og þróun eflingu ráðunautaþjónustu og endurmenntunar úrvalsathuganir úreldingarbætur skilgreiningu á innflutningi, aukið eftirlit og endurskoðun reglugerða

Úr Gallupkönnun 2001

Meiri kennitölur 2003 til 2004 • Kennitala tengd sjóðstreymi=Handbært fé frá rekstri/meðalstöðu heildarskulda • Grænmeti=0, 23 • Blóm=0, 15 • Kartöflur=0, 16 • miðað við afkomu 2003/2004 eru “fyrirtækin” frá 4, 3 – 6, 7 ár að greiða upp heildarskuldir með handbæru fé frá rekstri

Tómatar

Tómatar og gúrkur

Paprika

Hlutfall innlendrar grænmetisframleiðslu og innfluttrar, magntölur ár 2004

Kartöflur ferskar

Tómatar

Gúrkur

Íssalat

Paprika

Gulrætur

Gulrófur

Hvítkál

Sveppir

Annað salat

Kínakál

Blómkál

Spergilkál

Blaðlaukur

Stilksellerí

Rauðkál

Steinselja

Hvað bíður okkar í framtíðinni? • WTO-samningur • Að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda • Að draga úr mengun, lífrænna efna og ólífrænna • Að draga úr notkun varnarefna • Hlýnandi veðurfar

Alþjóðlegir viðskiptasamningar • Tegundir án tollverndar frá 1. mars 2007 – tómatar, gúrkur, paprika, blaðlaukur, gulrófur, salat, íssalat, steinselja, krydd, selja, garðplöntur, tré og runnar, pottaplöntur >1 m, afskorið grænt, berjagreinar og nokkrar tegundir pottaplantna og EES-tegundir • Tegundir með tollvernd – blómkál, gulrætur, hvítkál, kínakál, spergilkál, sveppir, kartöflur, pottaplöntur <1 m, afskorin blóm

Skilaverð (2000), CIF-verð(2004) og rauntollar 2006 á helstu tegundum grænmetis

Innflutningsbann • Bannað er að flytja inn plöntur af þeim trjátegundum sem mikilvægastar eru í okkar skógrækt, s. s. birki, víði, ösp, greni, furu og lerki. Innflutningur allra barrtrjáa frá löndum utan Evrópu er bannaður. Rökin eru þau að erlendis eru margir skaðvaldar á þessum ættkvíslum trjáa, sem enn hafa ekki borist hingað til lands. Af sömu ástæðum er einnig bannað að flytja inn plöntur af okkar mikilvægustu grænmetistegundum í gróðurhúsum, þ. e. a. s. tómat, gúrku, papriku og salat.

Viðbrögð við WTO-samningi gagnvart stjórnvöldum 1. Aðalkrafa: vernd verði haldið á tollflokkum: – blómkál, gulrætur, hvítkál, kínakál, spergilkál, sveppir, kartöflur, pottaplöntur <1 m, afskorin blóm 2. Varakrafa: Aðlögunarsamningur – þar sem komi stuðningur við framleiðslu á áðurtöldum vöruflokkum

Heimavinnan 1. 2. 3. 4. 5. 6. aukin aðgreining íslenskrar vöru öflug markaðssetning aukin gæði aukin fjölbreytni aukin úrvinnsla stofna ræktunarhópa

Stjórnvöld þurfa að: • tryggja öfluga fag- og framhaldsmenntun studda rannsóknum í þágu greinarinnar • tryggja framboð á símenntun sem nýtist greininni • setja löggjöf um upprunamerkingar garðyrkjuvara, hliðstæðar og gilda í nágrannalöndum okkar

Hvað annars? • Á helstu ræktunarsvæðum er landverð nú mjög hátt. Því hlýtur að vera rétt að skoða þann valkost að hætta og selja meðan skuldir eru viðráðanlegar ef alþjóðasamningar verða óhagstæðir

Áhrif minnkaðrar losunar gróðurhúsalofttegunda á samkeppnisstöðu garðyrkju • Samkeppnislöndin – – Gas brennt til hitunar kolsýra frá gasbrennslu langt á markaðinn rafmagn framleitt með gasbrennslu • Ísland – – Hitað með jarðhita kolsýra frá jarðgufu stutt á markaðinn rafmagn frá vatnsaflsvirkjunum/jarðgufu

Minnkuð mengun lífrænna efna • Svepparæktun – frárennsli => • lífsíur • Önnur ræktun – lífrænt sorp => • jarðgerð Rotmassi frá svepparækt og frá lífrænum úrgangi er notaður sem plöntunæring

Mengun af völdum rótarbeðsefna og áburðar • vikurræktun => • afrennsli => • ræktun í torfi => + endurnýting - hringrásarkerfi + endurnýting Í útiræktun er áburðargjöf takmörkuð vegna stutts ræktunartíma og útskolun því takmörkuð. Huga þarf betur að því að sníða áburðargjöf betur að ræktuninni.

Minnkuð notkun varnarefna • Í gróðurhúsum – lífrænar varnir og fyrirbyggjandi aðgerðir – þolin yrki – sáðskipti – sótthreinsun • Í útirækt – fyrirbyggjandi aðgerðir – þolin yrki – sáðskipti • Aukið eftirlit með plöntuheilbrigði við innflutning

Hlýnandi veðurfar • spáð 2, 5°C hækkun hér á landi, þar af erum við komin með 0, 5°C hækkun ! • => – aukin hætta á nýjum sjúkdómum og meindýrum + hærri hiti=> styttri vaxtartími (fleiri daggráður) + aukið öryggi í ræktun útimatjurta + lenging á framboðstíma útimatjurta ++ ræktun geymsluþolinna yrkja

Tæknibyltingar • LED-lýsing á tilraunastigi – lítil hitamyndun – þú velur hvaða litróf plönturnar fá – góð orkunýting (allt að 90%) – lítið ljóstap – hentugt til millilýsingar m. a. • Hár stofnkostnaður (en lækkar væntanlega)

Lokað gróðurhús ! • kæling með vatni ! – aldrei opnir gluggar – ekkert tap á kolsýru – betri loftslagsstýring – eykur nýtingarmöguleika lýsingar

Hollusta- markfæði • Oftast er fjallað um grænmeti og ávexti í tengslum við hollustu matvæla. Ljóst er að rífleg neysla á grænmeti og ávöxtum dregur úr líkum á hjarta- og æðasjúkdómum og vissum tegundum krabbameins. Miklar rannsóknir hafa verið gerðar á andoxunarefnum úr grænmeti og ávöxtum og áhrifum þeirra á heilsu. • Einfaldasta form markfæðis er heil, óbreytt matvæli. Líta má á tómata, gulrætur og spergilkál sem markfæði vegna þess að plöntuhollefni, svo sem lýkópen og betakarótín, eru í umtalsverðu magni. (Ólafur Reykdal 2004)