Srpski narod u ratovima protiv Turske Tursko irenje

Srpski narod u ratovima protiv Turske

Tursko širenje u 16. veku • Osmansko carstvo je doživelo vrhunac u 16. veku, u vreme vladavine sultana Selima I i Sulejmana I Zakonodavca (Veličanstvenog) • Početkom 16. veka, za vreme vladavine Selima I osvojeni su Sirija i Egipat, u sastavu carstva našli su se verski centri islama Meka i Medina, pa je sultan preuzeo i titulu kalife, poglavara muslimana.

• Sulejman Veličanstveni je širenje carstva usmerio prema srednjoj Evropi • 1521. god. osvojio je od Madjara Beograd i Šabac, a 1522. god. od jovanovaca je osvojio ostrvo Rodos • 1526. god. naneo je težak poraz Madjarima u bici na Mohaču, u kojoj je poginuo poslednji madjarski kralj Lajoš II • Jedan deo madjarskog plemstva je za kralja prihvatio austrijskog cara Ferdinanda, dok je drugi deo plemstva za kralja priznao madjarskog velikaša Jovana Zapolju, zbog čega je došlo do gradjanskog rata • Sulejman je iskoristio ovaj sukob i 1541. god. osvojio je Budim i velike delove Ugarske

• Na toj teritoriji obrazovan je Budimski pašaluk (ejalet) • 1529. god. on je prvi put pokušao da osvoji Beč, ali bez uspeha • 1552. god. osvojio je Banat, gde je formiran Temišvarski pašaluk

• Sulejman Veličanstveni • Turci ga zovu Zakonodavac zbog reformi carstva • Vladao je 1520 -1566

• Za vreme njegovog naslednika Selima II, osvojeni su Kipar i Tunis, on je bio poznat kao nesposoban vladar, ali je osmanska moć ostala neumanjena zaslugom velikog vezira Mehmed paše Sokolovića • 1571. god. osmanska flota doživela je težak poraz od špansko-venecijanske flote u bici kod Lepanta

Hrišćansko-turski ratovi u 17. veku • Od 1593 -1606. god. vodjen je austrijskoturski rat, poznat kao Dugi rat, koji je završen na principu “status quo” (bez promena) • U Banatu je 1594. god. izbio je veliki ustanak protiv Osmanlija, ali je ustanak bio brzo i surovo ugušen • Kao znak odmazde, Sinan paša je spalio mošti Sv. Save na Vračaru

• Srbi su uzeli masovno učešće u ratu koji je Venecija vodila protiv Turske, to je tzv. Kandijski rat (1645 -1669) • Rat je izbio zbog namere Turaka da zauzmu ostrvo Krit (Kandiju) • Ratne operacije vodjene su i u Dalmaciji, u kojima su učestvovali odredi hajduka i uskoka • Uskočke odrede predvodili su: Vuk Mandušić, Petar i Ilija Smiljanić, Stojan Janković), kao i hajdučki odredi Baja Pivljanina

Bečki rat (1683 -1699) • Turci su 1683. god. sproveli drugu i poslednju opsadu Beča • Beč je bio ozbiljno ugrožen, ali je situaciju promenila intervencija poljskog kralja Jana Sobjeskog • Turci su pod Bečom doživeliki poraz, nakon kojeg počinje njihovo postepeno potiskivanje iz Evrope

Opsada Beča

• Austrija, Venecija, Poljska i Rusija su formirale savez protiv Osmanlija, Svetu ligu • Saveznici su protiv Turske vodili Bečki rat (16831699) • Turska vojska je potisnuta iz Ugarske, Austrijanci su 1688. god. osvojili Beograd, nakon čega je austrijska vojska krenula prema jugu • Pomoć austrijskoj vojsci pružilo je oko 20. 000 srpskih ustanika, punu podršku pružio je patrijarh Arsenije III Čarnojević

• U Makedoniji je 1689. god. izbio veliki ustanak pod vodjstvom Karpoša • Preokret u ratu je usledio kada je Luj XIV objavio rat Austriji, zbog čega je došlo do povlačenja dela austrijske vojske • To su iskoristili Turci i prešli u kontraofanzivu, Karpošev ustanak je ugušen • Početkom 1690. god. kod Kačanika Turci su porazili austrijsku vojsku, nakon čega je austrijska vojska počela da se povlači prema Savi i Dunavu, a sa njom i srpsko stanovništvo u strahu od odmazde pod vodjstvom Arsenija III Čarnojevića

• Posle pada Niša, ujesen 1690. god. , počelo je prebacivanje izbeglica severno od Save i Dunava, taj dogadjaj poznat je kao I velika seoba Srba • U nastavku rata, Turci su ponovo osvojili Beograd i prodrli na teritoriju Ugarske, ali su pretrpeli poraze u bitkama kod Slankamena 1691. god. i Sente 1697. god, zaslugom austrijskog komandanta Eugena Savojskog

• Eugen Savojski (1663 -1736)

• Mir je sklopljen u Sremskim Karlovcima 1699. god. • Sultan je Habsburzima morao da prepusti Ugarsku, Hrvatsku, Slavoniju, Srem, dok je Banat i dalje ostao pod turskom vlašću • Venecija je proširila posede u Dalmaciji i dobila je Moreju (Peloponez)

Potpisivanje Karlovačkog mira

Austrijski ratovi sa Turskom u 18. veku • Osmansko carstvo je 1714. god. objavilo rat Veneciji, da bi povratilo Moreju (Peloponez) • Austrija i Rusija su 1716. god. objavili rat Turskoj kao saveznici Venecije • Venecija i Rusija su poraženi u ratu, ali je Austrija nakon pobede Eugena Savojskog kod Petrovaradina 1717. god. i osvajanja Beograda iste godine • Turci su bili prinudjeni na sklapanje Požarevačkog mira 1718. god. , kojim je Austrija dobila Banat i Severnu Srbiju, koje su bile organizovane u posebnu krunsku oblast “Kraljevina Srbija

Požarevački mir

• Novi austrijsko-turski rat izbio je 1737. god. • U rat se aktivno uključilo i srpsko stanovništvo, predvodjeno patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabentom • Medjutim, austrijska vojska poražena je u bici kod Grocke 1738. god. • Beogradskim mirom 1739. god. Severna Srbija je ponovo vraćena Osmanlijama, a granica izmedju Austrije i Turske ustalila se na Savi i Dunavu • Strahujući od turske odmazde, patrijarh Arsenije IV, sa delom stanovništva povukao se u Ugarsku, to je II velika seoba Srba