SRPSKI NAROD U OSMANSKOM CARSTVU Jana Nikolcevic 73

SRPSKI NAROD U OSMANSKOM CARSTVU Jana Nikolcevic 7/3

ISLAMIZACIJA § Srpska drzava se odupirala Osmanskom carstvu tokom citavog 1 veka. Deo srpskog plemstva I naroda nastavio je borbu protiv Turaka sve do pcetka 16. veka. Tokom osmanskih osvajanja poginuo je veliki broj stanovnika Balkana, a posebno srpskih zemalja. Sirenje islama na Balkanu nije bilo ravnomerno. Najsira islamizacija dogodila se medju Arbanasima , bogomilima I patarena u Bosni. Osmasnsko carstvo je u krajevima u kojima je ziveo srpski narod uspostavio brojne sandzake. � Na teritoriji bivse despotovine nastali su Krusevacki, Smederevski, Skopski I Vucitrinski sandzak. Srpski narod je uokviru Osmanskog carstva na prostoru 3 beglerbegluka: Budimskog, Bosanskog I Rumelijskog. Najveci deo srpskog stanovnistva imao je polozaj koji se nazivao raja I bavio se zemljoradnjom I stocarstvom. Imao je obaveze da placa porez spahiji na cijoj je zemlji ziveo kao seljak. Seljaci koji su ziveli na timarima imali su posede koje su obredjivali. Na njih su imali prava.

§ Hriscanski posedi su se nazivali bastine. Hriscanski seljaci placali su spahiji glavinu, porez u novcu. Bili su duzni da svake godine daju deo proizvoda za svoje zemlje. Seljaci su prema spahi imali radnu obavezu. Morali su da rade za svog spahiju odredjeni broj dana u godini. Prema drzavi hriscansko stanovnistvo je imalo razlicite namete. Harac bio je godisnji porez u novcu. Iznosio je dukat po odrasloj, za rad sposobnoj, muskoj glavi. Hriscani su prema drzavi imali radnu obavezu. Vremenom , uvodjeni su I novi nameti, koji ce postati redovni. Tokom vekova hriscanska muska deca uzrasta od 7 - 14 godina, odvodjena od roditelja. To se nazivalo danak u krvi Osmanska vlast smatrala je ovaj porez vanrednim I sprovodila ga je svake 3 ili 7 godine. § Osmanskom carstvu zadrzala se stara kategorija stanovnistva - vlasi To su bili stocari, koji su imali posebne povlastice iako nisu bili vezani za zemlju. Vlasi su carstvu placali samo jedan porez – filuriju, filuriju koji je iznosio jedan dukat po kuci. Obavljali su razne vojne duznosti. Pored vlaha, u vojnoj sluzbi postojali su I drugi hriscanski vojni redovi. Kao I posada na tvrdjavama sluzili su martolosi, martolosi vojnici koji su gajili konje I pratili karavane dok su sajkasi I derbendzije patrolirali Dunavom.

HAJDUCI I USKOCI § Hajduci su bili odmetnici od truske vlasti. Odmetali su se najcesce zbog nepravdi I osmanskog nasilja, ali I kao razbojnici I pljackasi. Hajduci su bili organizovani u druzine ciji se vodja zvao harambasa Hajducke druzine su bile malobrojne. Zimovali su I krili se poterama kod seljaka – jataka Hajduci su se cesto stitili ugrozenu raju. U vreme ustanaka hajduci, kao sto su bili Bajo Pivljanin, Deli Marko, Starina Novak I Karadjordje Petrovic, stavljali su na celo narodnih vojski. U Dalmaciji juzoj Bosni deluju uskoci Pojavljuju se u 15. veku posle pada Bosne pod osmansku vlast. Uskoci su deo srpske I hrvatske tradicije I predanja. Uskoci su prelazili granicu I brzo su se vracali na svoje teritorije sa koje su dosli. Najpoznatiji rat u kome su ucetvovali uskoci nazva je – Uskocki rat Uskoci se sele u okolinu Zumberka. Najpoznatiji uskoci su Stojan Jankovic I Ilija Smiljanic.

STOJAN JANKOVIC § Stojan Jankovic je srpski junak iz Ravnih Kotara u mletackoj Dalmaciji. Komandovao je uskockim cetama. Za junastvo I zasluge odlikovan je od strane Mletacke republike. Poginuo je prilikom napada na Duvno.

STARINA NOVAK § Bio je ratnik I hajduk u sluzbi erdeljskih knezeva I vlaskih vojvoda rodjen je u Porecu pored Smedereva. Ratovao je protiv Turaka na prostorijama danasnje Rumunije I Bugarske. Starina Novak kasnije je postao slavi lik nasih narodnih pesama. Ostao je upamcen po smelosti.

SVAKODNEVNI ZIVOT SRBA U OSMANSKOM CARSTVU § Osmanska osvajanja dovela su do velikih razaranja , masovnih pogibija, odvodjenja u roblje I seoba stanovnistva. Gradovi kao sto su Novo Brdo I Smederevo poceli su da propadaju. Srpsko stanovnistvo povuklo se iz gradova. Stanovnistvo u selima je bilo izolovano I okrenuto sebi. Seoski svestenici su postojali sve manje obrazovani. Srpsko stanovnistvo bilo je znacajno obespravljeno. Srbi su placali poreze od kojih su muslimani bili oslobodjeni. Izgled seoske kuce u srpskim krajevima nije se menjalo tokom vekova. Zgrade su bile prizemne, gradjene od mesavine drveta I blata bez prozora. U svakoj kuci postojala je jedna soba u kojoj su ukucani ziveli okupljeni oko ognjista. Spavali su na podu. Jelo se oko niskog stola iz jedne cinije. Kasnije se na Balkanu pojavilo metalno posudje. Srbi su najvise ziveli na selima, gde su se bavili stocarstvom I zemljoradnjom. Malo njih se bavilo trgovinom I prenosom robe. Svako selo je imalo svog kneza koji ih je predstavljao pred turskom vlascu.

HVALA NA PAZNJI!!!