SRDRLEBLR KENTLEME KENTSEL GELME Prof Dr Nesrin ALGAN

SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTLEŞME / KENTSEL GELİŞME Prof. Dr. Nesrin ALGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Kent, Çevre ve Yerel Yönetim Politikaları Anabilim Dalı

Sürdürülebilir Kentleşme / Kentsel Gelişme Sürdürülebilir kentsel gelişme yaklaşımı, sosyal adalet, sürdürülebilir ekonomiler ve çevresel sürdürülebilirlik konularının tümünü kapsamaktadır (Sürdürülebilirliğe Doğru Avrupa Kentler ve Kasabalar Şartı – Aalborg Şartı). Ekonomik refahın, sosyal adaletin, çevre koruma ve geliştirmenin sağlanması için, birbirini tamamlayan ve güçlendiren amaçlara gereksinme vardır. Sürdürülebilir kentsel gelişme yaklaşımı, bu dengelişime erişebilmek için, aşağıdaki temel amaçları birbiriyle bütünleştirmektedir: - Kentsel alanlarda ekonomik refahı ve istihdamı güçlendirmek - Kentsel alanlarda eşitliği, sosyal katılımı ve kentsel yenilemeyi teşvik etmek - Kentsel çevreyi korumak ve geliştirmek - Kent yönetişimine ve yerel kapasite artırımına katkı yapmak 2

Sürdürülebilir Kentleşme / Kentsel Gelişme Avrupa Çevre Ajansı’na göre KENTSEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK: • Mekanın ve doğal kaynakların tüketimini en aza indirmek, • Kentsel akışları etkin biçimde yönetmek, • Kentsel nüfusun sağlığını korumak, • Kaynaklara ve hizmetlere eşit erişimi sağlamak, • Kültürel ve sosyal çeşitliliği sürdürmek. 3

Sürdürülebilir Kentleşme / Kentsel Gelişme 2000, Rio’da Sürdürülebilir Kent Konferansı “Sürdürülebilirlik kavramı kente uygulandığında, kentsel alanın ve bölgesinin, toplumun arzu ettiği yaşam kalitesi düzeylerinde işlevlerini sürdürmeye devam etmesi, ancak bunu yaparken mevcut ve gelecek nesillerin seçeneklerini kısıtlamaması ve kentsel sınırlar içinde ve dışında olumsuz etkilere neden olmaması anlamına gelmektedir. ” (Keiner) “Sürekliliği ve değişimi sağlamak için, sosyo-ekonomik kaygıların çevre ve enerjiyle ilgili kaygılarla uyumlu hale getirildiği kentler. ” 4

Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeyi Açıklamada Ekoloji, Yönetim, Yoksulluk ve Yönetişim Yaklaşımları Ekolojik yaklaşımın ortaya koyduğu sürdürülebilir kent modelleri “kendine yeterli kent” ve “kompakt kent” formlarıdır. “Kendine yeterli kentler” yeşil kent idealinin bir parçasıdır. Yönetim yaklaşımı, kentlerde hizmetlerin sunumundaki yetersizliklerin altını çizmekte; kentsel kriz yönetimi kavramı ortaya çıkmaktadır. Diğer bir deyişle, etkin kentsel yönetim ve sürdürülebilir kentsel gelişmenin ilişkilendirilmesi, bu yaklaşımın temel vurgusudur. 5

Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeyi Açıklamada Ekoloji, Yönetim, Yoksulluk ve Yönetişim Yaklaşımları Yoksulluk yaklaşımı ise, sınıfsal sorunlar ve kentlerde sağlık konusuna odaklanmaktadır. Bu yaklaşım, gelişmekte olan ülkelerin kentlerinde yaşayan yoksulların altyapı gereksinimine odaklanmaktadır(Mc. Carney 1996). “Dışa bağımlı kent” ve “adil dağılımlı kent” modellerinin yönetim ve yoksulluk yaklaşımlarına uyan modeller olduğu söylenebilir; çünkü sözü edilen kent modellerinde kentlerin tasarımından ziyade, piyasanın ve kurumların düzenlenmesi öne çıkmaktadır. Yönetişim yaklaşımında çevresel konular, toplumda güce ve kaynaklara erişimle ilgili olarak ele alınmaktadır. Bu yaklaşıma göre sürdürülebilir gelişme, politik isteğe ve gücün yerel yönetime desantralize edilmesine bağlıdır. 6

Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeye Konu Olan Temel Alanlar • Büyümenin denetlenmesi ve arazi kullanım planlaması • Kentsel tasarım • Konut • Ulaşım • Çevre koruma ve restorasyon • Enerji ve malzeme kullanımı • Yeşil mimarlık ve yapılaşma • Eşitlik ve çevresel adalet • Ekonomik gelişme • Nüfus 7

KENTGES 04 Kasım 2010 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 27749 Yüksek Planlama Kurulundan: Tarih: 25/10/2010 Karar No: 2010/34 Konu: KENTGES Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010 -2023) 8

KENTGES • Dokuzuncu Kalkınma Planı 2010 Yılı Programı; “Kentlerin Yaşam Standartlarının Yükseltilmesi ve Sürdürülebilir Gelişmenin Sağlanması” ve “Sürdürülebilir Kentsel Gelişme ve Eylem Planı” • Türkiye’nin AB Müktesebatına Uyum Programı (2007 -2013) 9

KENTGES’in Temel Amacı KENTGES’in temel amacı, yerleşmelerimizin yaşanabilirlik düzeyinin, mekân ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi ile ekonomik, sosyal ve kültürel yapılarının güçlendirilmesine yönelik yol haritasının oluşturulmasıdır. 10

KENTGES’in Ana Eksenleri • Mekânsal Planlama Sisteminin Yeniden Yapılandırılması, • Yerleşmelerin Mekân ve Yaşam Kalitesinin Artırılması, • Yerleşmelerin Ekonomik ve Toplumsal Yapılarının Güçlendirilmesidir. 11

Sürdürülebilir Kentleşme ve Yerleşmelere İlişkin İlke ve Değerler • Doğal kaynakların kullanımında ekolojik dengenin gözetilmesi, • Kültürel varlıkların korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi, • Doğal ve teknolojik tehlike ve risklerden arındırılmış, sağlıklı, güvenli, nitelikli yaşam çevrelerinin oluşturulması, • Yaşayanların güvenli içme suyuna, yeterli altyapıya ve ulaşım imkanlarına erişiminin sağlanması, • Kamu hizmetlerinden yararlanmada fırsat eşitliğinin sağlanması, • Yerel düzeyde ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın gerçekleştirilmesi, • Toplumsal dayanışma ve bütünleşme kültürünün geliştirilmesi, kentsel yoksulluk ve eşitsizliklerin giderilmesi, 12

Sürdürülebilir Kentleşme ve Yerleşmelere İlişkin İlke ve Değerler • Yerel kültürel değerler ve geleneklerin korunup geliştirilmesi, • Çok merkezli, yığılmayı önleyen ve dengeli mekânsal gelişmeye odaklı, dinamik, çekici ve yarışmacı yerleşmeler sisteminin oluşturulması, • İklim değişikliğinin etkilerini azaltmaya yönelik sürdürülebilir kent formunun, sürdürülebilir ulaşım sistemlerinin ve yerleşmelerde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının geliştirilmesi, • Yerleşmelerin planlanmasında, nüfus ve ekonomik faaliyetlerin yer seçimi ve mekânsal dağılımında, çevresel, doğal ve ekolojik eşiklere ve taşıma kapasitesine uyulması, • Yerleşmelerde, tüketim kalıplarının doğal ve kültürel çevre üzerindeki etkilerini azaltacak yöntemlerin teşvik edilmesi, 13

Sürdürülebilir Kentleşme ve Yerleşmelere İlişkin İlke ve Değerler • Yerleşmelerde yaşam ve mekân kalitesini geliştirmeye, mekânsal ve toplumsal eşitsizlikleri gidermeye yönelik araçların geliştirilmesi ve başarı göstergeleri ile izlenmesi, • Yerleşmelerde ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişmelerin yaşam destek sistemleri üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması, hava, su ve toprak kirliliğinin önlenmesi, • İşbirliği ve dayanışma kültürü için katılım yöntemlerinin geliştirilmesi ve kurumsallaştırılması, • Yerel Yönetimlerin hizmet sunumunda, şeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık ve verimliliğin esas alınmasıdır. 14