Sprawozdawczo i kontrola budetu pastwa Wykonanie budetu pastwa

Sprawozdawczość i kontrola budżetu państwa

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli bieżącej oraz następczej.

n Jest ona udziałem wielu organów, w tym podmiotów zaangażowanych w wykonywanie budżetu (Minister Finansów, NBP), jak i Sejmu i Senatu oraz Najwyższej Izby Kontroli.

n Kontrola budżetowa ma znaczenie ekonomiczne i ustrojowe.

n Ukoronowaniem kontroli budżetowej jest wniosek w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów.

Wykonywanie budżetu podlega kontroli 1. 2. bieżącej oraz po zakończeniu roku budżetowego (następczej).

Kontrola bieżąca n Na podstawie sygnałów płynących z bieżących sprawozdań budżetowych dysponenci główni oraz Minister Finansów i Rada Ministrów mogą podejmować szereg decyzji wykonawczych, w tym dotyczących uruchamiania rezerw budżetowych, dokonywania zmian w budżecie, blokowania kredytów budżetowych itd. Kontrola ta ma więc przede wszystkim znaczenie ekonomiczne.

Kontrola następcza n Kontrola następcza służy ocenie wykonania budżetu po zakończeniu roku budżetowego. Ocena ta odnosi się do organów odpowiedzialnych za wykonanie budżetu, a więc przede wszystkim do rządu. Na jej podstawie sporządza się i ocenia wniosek w sprawie absolutorium dla rządu. Główne znaczenie tej kontroli jest zatem ustrojowe.

Kompetencje w zakresie kontroli bieżącej n NBP, w ramach obsługi bankowej budżetu państwa, sporządza codziennie sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i informacje o stanach środków na rachunkach bieżących prowadzonych w ramach kasowej obsługi budżetu państwa. Sprawozdania te codziennie trafiają do Ministerstwa Finansów i do NIK.

Kontrola wykonywana przez dysponentów budżetowych n Dzięki sprawozdawczości dysponentów wydatków budżetowych Minister Finansów dysponuje na bieżąco informacjami na temat stopnia realizacji budżetu państwa. Może zatem służyć w każdym czasie organom zainteresowanym w uzyskaniu odpowiedzi na konkretne pytania dotyczące realizacji budżetu państwa. W terminie do dnia 10 września Minister Finansów przedstawia Sejmowi i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze.

Kompetencje w zakresie kontroli następczej budżetu państwa. n Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. W związku z tym Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa wraz ze:

1. sprawozdaniem o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej, realizowanymi przez jednostki samorządu terytorialnego, i innymi zadaniami zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

2. zbiorczą informacją o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

3. oceną realizacji założeń makroekonomicznych oraz przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.

Treść sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej (znaczenie i funkcje)

1) dochody, wydatki oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych,

2) dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa, sporządzone według szczegółowości i układu ustawy budżetowej,

3) przychody i wydatki zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz państwowych funduszy celowych,

4) omówienie wykonania budżetu państwa z uwzględnieniem różnic między budżetem uchwalonym a wykonanym,

5) informację o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego,

6)informację o wykorzystaniu środków finansowych pochodzących z dopłat do stawek w grach liczbowych.

Treść informacji o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego

n n n zestawienie dochodów według ważniejszych źródeł, zestawienie wydatków według działów, zestawienie wydatków według ważniejszych rodzajów wydatków,

n n zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych oraz funduszy celowych, omówienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Załączniki do sprawozdania Rady Ministrów: 1) sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady stanowiącej, iż: a) łączna kwota państwowego długu publicznego, powiększona o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, b) łączna kwota długu Skarbu Państwa, powiększona o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa - nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto w danym roku budżetowym, 2) informacja dotyczącą długu, deficytu, poręczeń i gwarancji sektora finansów publicznych.

Poddanie wykonania budżetu państwa kontroli Sejmu pełni rolę: a) b) prakseologiczną (sprawdzenie sprawności działania rządu w sferze finansów publicznych) oraz polityczną.

Konsekwencje następczej kontroli wykonania budżetu państwa - ogólnie n Tak jak brak ustawy budżetowej może w konsekwencji prowadzić do rozwiązania parlamentu i rozpisania nowych wyborów, tak odrzucenie lub negatywna ocena wykonania ustawy budżetowej może stanowić podstawę do podjęcia uchwały o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Znaczenie ustrojowe kontroli parlamentarnej n O wadze ustrojowej parlamentarnej kontroli wykonania budżetu świadczy unormowanie tego zagadnienia w Konstytucji RP (art. 226). Regulacja ta obejmuje wskazanie na obowiązki Rady Ministrów (przedłożenie Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa), Najwyższej Izby Kontroli (sporządzenie opinii na temat wykonania ustawy budżetowej i przedłożenie jej Sejmowi) i Sejmu (rozpatrzenie przedłożonego sprawozdania i opinii NIK w ciągu 90 dni od dnia ich przedłożenia oraz podjęcie uchwały w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów).

Znaczenie opinii NIK n Opinia NIK nie dotyczy sprawozdania Rady Ministrów, lecz jest samodzielną oceną wykonania budżetu państwa. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. nr 13, poz. 59 z późn. zm. ), który stanowi, że NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

Procedura udzielania absolutorium n n Tryb pracy Sejmu nad sprawozdaniem budżetowym Rady Ministrów i opinią NIK określają przepisy art. 57 -61 Regulaminu Sejmu z dnia 30 lipca 1992 r. (Mon. Pol. nr 26, poz. 85 z późn. zm. ). Jest on podobny do prac nad projektem ustawy budżetowej. Komisja Finansów Publicznych, po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania oraz w przedmiocie absolutorium.

Uchwały sejmowe Sejm podejmuje dwie uchwały: n n w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania, drugą zaś w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

n Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdania z wykonania budżetu państwa nie przeczy możliwości wyrażenia w uchwale zastrzeżeń do konkretnych fragmentów sprawozdania lub wykonania budżetu państwa. Natomiast podjęcie uchwały w sprawie odrzucenia sprawozdania nie wyklucza możliwości wskazania na te jego fragmenty, które nie budzą zastrzeżeń Sejmu.

Podjęcie uchwały o odrzuceniu sprawozdania może wynikać z przesłanek: n formalnych (sprawozdanie odpowiada stawianym mu wymogom) lub n materialnych (negatywna jest ocena wykonania budżetu państwa).

Konsekwencje negatywnej oceny sprawozdania budżetowego n Negatywna ocena sprawozdania budżetowego lub jego części nie pociąga za sobą w sposób automatyczny konieczności podjęcia przez Sejm uchwały w przedmiocie odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów.

Absolutorium. n Absolutorium udziale się całej Radzie Ministrów, nie zaś poszczególnym jej członkom. n Sejm może jednak w uchwale o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania budżetowego wyrazić negatywną ocenę imiennie wymienionego członka Rady Ministrów (ma to znaczenie dla ustalenia ewentualnej odpowiedzialności konstytucyjnej członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu).