SPOR LETMECL NTE 9 SPOR TESS LETMECLNDE ETKNLK

SPOR İŞLETMECİLİĞİ ÜNİTE – 9 SPOR TESİS İŞLETMECİLİĞİNDE ETKİNLİK YÖNETİMİ - 1 ÖĞR. GÖR. SİNAN EMİRZEOĞLU 17. 6. 2021 1

SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE ETKİNLİK YÖNETİMİ Etkinlikler yapılmaksızın spor tesislerinin bir anlamı ve amacı olmayacaktır. Bu açıdan etkinlikler, spor tesis işletmeciliğinde önemli bir yere sahiptir ve spor tesisinin aktif kullanımının sağlanması açısından uygun planlamaların yapılmasını gerekli kılar. Bireyler boş zamanlarını verimli olarak kullanma, günün rutininden uzaklaşma ve sosyalleşme gibi birçok amaç için etkinliklere katılım göstermektedir. 17. 6. 2021 2

Hayatın karmaşıklaşması, zenginliğin artışı, yaşam beklentilerinin artması, boş zamanın artması gibi birçok faktör zamanı daha etkin kullanmak isteyen kişiler için daha önceden kendileri veya yakın çevresi tarafından yapılan birçok hizmetin belirli organizasyonlar tarafından yerine getirilmesi gereğini doğurmuştur. Günümüzde hükümetler ve resmi kurumlarda ekonomik gelişmeyi sağlamak, ulusal kimliğin geliştirilmesi ve destinasyon pazarlaması için stratejilerinin bir parçası olarak etkinlikleri teşvik etmekte ve desteklemektedir. 17. 6. 2021 3

Ticari firmalarda pazarlama stratejileri ve imaj geliştirme çabalarında etkinlikleri temel bir eleman olarak kullanmaktadır. Ayrıca etkinliklerin gazetelerde ve televizyonlarda yayınlanması hayatın zenginleştirilmesinde etkin rol oynar. Bu doğrultuda etkinliklerin belirli bölgede veya yerde gerçekleştirildiği mekânlar çoğu zaman spor tesisleri olmaktadır. İster sportif bir etkinlik düzenlensin isterse kültürel bir etkinlik veya kutlama düzenlensin spor tesisi bu etkinliklerin organizasyonunu üstlenmek için çaba sarf etmektedir. 17. 6. 2021 4

Bireysel kutlamalar, şehir kutlamaları, resmi kutlamalar, işletme tanıtım çabaları, konserler, sportif karşılaşmalar, özel tören ve kutlamalar gibi etkinlikler stadyum ve spor salonu gibi tesislerde gerçekleştirilmektedir. Özel bir tesis işletmesi, bölgede düzenlenecek etkinliklerin organizasyonunu kendi tesislerinde gerçekleştirilmesini organize etmek ve başarı ile sonuçlandırmak için yönetim adımlarını dikkatli bir şekilde tasarlamalıdır. Bu anlamda etkinliğin yönetilmesi sürecinde birçok adımın dikkatli bir şekilde planlanması gerekmektedir. 17. 6. 2021 5

Bu süreçte tesis yönetimi ile etkinliği yapmak isteyen organizasyon arasında belirli konularda fikir birliğine varılması, gerekli yasal sorumlulukların belirlenmesi ve anlaşmaya varılması gerekecektir. Tesis yönetiminin sorumlulukları etkinliklerin türü ve büyüklüğüne bağlı olarak farklılık gösterecektir. Temel düşünülmesi gereken şey, gerçekleştirilecek etkinliklerin başarısı için yönetiminin planlama aşamasını dikkatli bir şekilde organize etmesi, uygulaması ve değerlendirmesidir. 17. 6. 2021 6

ETKİNLİK KAVRAMI Farklı ülkeler ve kültürler içinde geleneksel ritüeller ve kutlamalar yüzyıllardır gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde günümüz anlamındaki etkinlikler olmasa bile etkinliklerin esas olarak insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olduğu söylenebilir. İnsanoğlu her dönemde meşgul olacağı olay veya etkinlikler düzenlemiştir. Antik Yunan daki varlıklı insanlar sosyal konumlarını geliştirmek amacıyla sportif ve sanatsal olayların düzenlenmesine destek vermiştir. 17. 6. 2021 7

Benzer şekilde, Roma aristokratları da bu tür olaylara farklı düzeylerde sponsorluk yaparak destekte bulunmuşlardır. Bunun gibi farklı pek çok medeniyette etkinlik düzeyinde organizasyonların varlığı dikkat çeker. İnsanlar bu tür etkinliklere yaşamlarını güzelleştirmek, zenginleştirmek, güzel anlamlar elde etmek için katılımda bulunurlar. Ancak geçmişten gelenekler toplumda ve endüstride yaşanan değişim ve çok kültürlü nüfusun artış göstermesiyle günümüz kutlamaları olarak düzenlenen birçok etkinliği önemli bir şekilde etkilemiştir. 17. 6. 2021 8

Hem özel hem de resmi olsun insanlar yaşamlarında önemli hissettikleri olayları özellikli kılmak istemektedir ve bu önemli olayları da kutlamaya gereksinim duymaktadır (Bowdin vd. , 2001). Geçmişte mevsim değişimi, herhangi bir bölgede yetişen özel bir tarımsal ürünün hasat mevsimi, belirli özel kutlamalar (düğün, ölüm, başarı) gibi doğa olayları ve özel durumlarda insanlar bir araya gelerek kutlamalar gerçekleştirmişlerdir. 17. 6. 2021 9

Bu kutlamalardaki amaç, günlük yaşamın rutininden kurtulmak, insanlarla bir araya gelerek mutluluğu ve hüznü paylaşmaktır. Etkinlik kavramını açıklayınız. Etkinlik kavramı Chambers Sözlüğünde; herhangi bir olayın meydana gelmesi sonucu hatırda kalınacak bir olayın gerçekleşmesi; bir programdaki sunum (spor gibi); özel bir yerde organize edilen faaliyet (satış artırma veya yardım toplama gibi) olarak tanımlanmaktadır. 17. 6. 2021 10

Goldblatt (2005) ise etkinlik kavramını, Latincede sonuç anlamına gelen e-venire den türetildiğini açıklamaktadır. Etkinlikler özel bir ihtiyacı tatmin etmek için seremoni ve ritüeller ile kutlanan eşsiz zamanlar geçirme anlamına gelmektedir ve Disneyland organizasyonu tarafından parkların farklı normlarının tanımlanmaya çalışılması ile etkinlik kavramının ilk kez kullanımı ortaya çıkmıştır. 17. 6. 2021 11

Allen ve arkadaşları (2002), özel etkinlikler terimini belirli ritüelleri, sunumları, performansları ya da bilinçli olarak planlanmış ve özel günleri işaret etmek ya da sosyal, kültürel ya da kurumsal amaç ve hedeflere ulaşmak için oluşturulan kutlamaları tanımlamak için kullanmışlardır. Sönmez, Backman ve Allen ise etkinlik teriminin; milli gün ve kutlamaları, önemli sivil toplum olayları, eşsiz kültürel gösterileri, önemli spor karşılaşmaları, kurumsal fonksiyonları, ticari promosyonları ve ürün tanıtımları tanımlamada kullanıldığını belirtmektedirler. 17. 6. 2021 12

Etkinlik, katılımda bulunun kişi üzerinde özel bir etki yaratan, planlı ve hünerli bir biçimde yaratılan bir deneyim olarak da tanımlanabilir. Diğer bir yaklaşıma göre etkinlik, hedef kitleye bir mesajın iletileceği veya tutumların etkilenip davranışın gerçekleştirileceği bir toplantının belirli bir yer ve zamanda gerçekleştirildiği faaliyetlerin tümü olarak da tanımlanabilir. Etkinlik farklı amaçlarla tasarlanan aktiviteleri tanımlamada kullanılır. 17. 6. 2021 13

Bu aktiviteler sanat, spor, turizm ve sosyal etkinlikler ile ilgili olabileceği gibi, daha profesyonel ve formel olarak örgütlenmiş büyük çaplı organizasyonlar tarafından yürütülen dev etkinlikler (Dünya Kupası, Olimpiyat Oyunları, Formula 1 ve NASCAR gibi) şeklinde de olabilir (Argan, 2009). Etkinliklerin özünde kutlamalardan, rituellerden ve seremonilerden bahsedildiğinden dolayı kutlama kavramının kendine özgü bazı çağrışımlarının bulunduğundan bahsetmek gerekmektedir. 17. 6. 2021 14

Bu çağrışımlar ise şöyle açıklanabilir (Getz, 2007): Bir neşe vesilesiyle; bazı mutlu olayları işaret etmek için özel şenlikler, festivaller; neşeli bir vakit geçirme; saygı törenleri ile ilgili olaylara veya günlere katılma, Tören yapmak (bir evlilik töreni veya toplu kutlamalar gibi tüm uygun ritüellerin halk tarafından uygulanması), Övünmek için gurur ve beğeni, Geniş çapta bilinmek. Kutlamalar ile ilgili çağrışımları değerlendirdiğimizde etkinlik özellikleri ile kutlamaların birbiriyle örtüştüğünü söyleyebiliriz. 17. 6. 2021 15

ETKİNLİK ENDÜSTRİSİ 1950 li ve 60 lı yıllar günümüzdeki etkinlik kavramının şekillendiği dönemlerdir. Bu dönemlerde özellikle kültürel etkinlikler (festivaller) ön plâna çıkmış, 1970 li ve 80 li yıllarda ise etkinlikler için çok amaçlı alt yapılar özel sektör ve kamu tarafından yapılmıştır. Sportif etkinlikler de bu dönemde özellikle eğlence ve boş zaman aktivitesi olarak ortaya çıkmıştır. 1980 ve 90 lı yıllar günümüzün çağdaş etkinlik endüstrisinin ortaya çıktığı dönemdir. 17. 6. 2021 16

1984 Los Angeles Olimpiyat Oyunları ekonomik anlamda majör etkinlik olarak gerçekleşmiştir. Spor etkinliklerinin artan ekonomik yararları ve profili majör etkinliklerin gücünü ortaya koymuştur. Bu süreçte televizyon da ürün ve pazarlama gücünü ortaya koyarak bu tür etkinlikleri yayınlama hakkını almaya başlamıştır. Halen günümüzde popüler olan Open Golf Şampiyonası, Wimbledon, Formula Grand Prix gibi uluslararası sportif etkinliklerin seyircileri hızlı bir artış göstermektedir (Tokay Argan, 2009). 17. 6. 2021 17

Bu gelişmeler doğrultusunda etkinlikler endüstriyel bir yapıyı ortaya koymaktadır. Bir endüstri olarak etkinlik pek çok farklı endüstri üzerinde etki yaratmaktadır. Etkinliklerin türüne bağlı olarak da dahil olduğu endüstriler farklılık göstermektedir. Etkinlik türüne bağlı olarak farklılaşmakla birlikte, çoğu etkinlikte ticari kuruluşlar, spor kuruluşları, turizm, konaklama, yeme içme, dinlenme, sağlık, güvenlik, eğlence kuruluşları etkinliklerin gerçekleştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. 17. 6. 2021 18

Bu kurumlar ile birlikte yerel veya ulusal çapta düzenlenen bir etkinliğin taraflarından biri de kamu kurumları olacaktır. Örneğin; sportif bir etkinlik düzenlenirken bu etkinlikle ilgili olarak yasaların gerekli gördüğü prosedürlerin uygulanması ve resmi makamların izninin alınması gerekmektedir. Ayrıca bu etkinlikler için yardım alınacak kurumlar arasında resmi kurumlarda bulunmaktadır. 17. 6. 2021 19

Örneğin bir ilde düzenlenecek olan sportif bir etkinlik için, etkinlik yöneticilerinin il spor ve gençlik müdürlüğünden izin alması ile birlikte, bu birimin kaynaklarından da faydalanabilmektedir. Etkinliklerle ilgili diğer bir sorumluluk da etkinliğin düzenlendiği alandaki katılımcıların güvenliğini sağlamak, katılımcıları etkinliğin bulunduğu yere nakil etmek ve herhangi bir sağlık problemi ortaya çıktığında müdahalede bulunacak acil yardım ekiplerini bulundurmaktır. 17. 6. 2021 20

Etkinlik için gerekli olan bu tür hizmetler özel veya resmi kurumlar tarafından ya da her ikisi tarafından sağlanabilir. İster küçük, isterse büyük etkinlik olsun etkinliğin süresine, katılımcı sayısına bağlı olarak etkinliğin kapsadığı sektörler farklılık göstermektedir (Argan, 2009). Örneğin, Dünya Kupası ve Olimpiyat Oyunları gibi büyük inşaat tesisleri gerektiren etkinlikler, ulusal ve özellikle yerel düzeyde diğer sektörlerin gelişimine de katkı sağlar. 17. 6. 2021 21

İstihdam ve yerel ekonomi etkinliklerden olumlu oranda payına düşeni daha fazla alır. Etkinliklerden sağlanan harcamalar sadece yerel düzeyde değil, daha geniş ekonomide de dolaylı etkiler yaratmaktadır. İşletme dünyası da etkinliklerin pazarlama ve imaj oluşturma gücünü hızlı bir şekilde keşfetmiştir. Bu dönemde etkinlikler işletmenin pazarlama karmasının önemli bir elemanı olmuştur. Microsoft ve Adecco, 2002 Manchester Commonwealth oyunlarına ortak ve sponsor olmuştur. 17. 6. 2021 22

Etkinliklerin gerçekleştirildiği bölgeye olan sonuç ve yararlarını optimize etmek için daha iyi belgelenmiş ve araştırılmış stratejiler geliştirilmektedir. Bu açıdan etkinliklerin gerçekleştirildiği bölge ve bölge halkı üzerinde birçok etkisi bulunmaktadır. Bunlar; fiziksel, ekonomik, turizm, sosyo-kültürel, psikolojik ve politik etkileridir. Fiziksel etkiler kapsamında etkinliğin düzenleneceği bölgede yerel alanın yenilenmesi, tazelenmesi, düzenlenmesi hem etkinliğin gerçekleştirilmesi aşamasında hem de etkinlikler sona erdikten sonra yerel halkın bu tesisleri veya alanları kullanması açısından önemli katkılar sağlamaktadır. 17. 6. 2021 23

Örneğin, 2010 Dünya Kupası Güney Afrika da gerçekleştirilmiştir. 2010 Dünya Kupası hazırlıklarına 2007 yılında başlayan Güney Afrika, karayollarının iyileştirilmesi, yeni bir havalimanının inşa edilmesi, var olan havalimanlarının genişletilmesi, yeni stadyumların inşa edilmesi gibi çalışmaları gerçekleştirmiştir. Yine Güney Afrika da özellikle ulaştırma ve turizm alanında birçok yatırım yapılarak, toplu taşımanın gerçekleştirilmesi için ise yüksek hızda Gautrain demiryolu şebekesi ve yeni birçok otobüs hattı açılmıştır. 17. 6. 2021 24

Aynı şekilde Güney Afrika 2010 Dünya Kupası nı izlemeye gelecek taraftarların ve turistlerin kalacak yer ihtiyaçlarını karşılamak için otel odaları geliştirilmiş ve sayıları artırılmış, üniversite yurtları yenilenerek ziyaretçilere hazır hale getirilmiştir. Ekonomik etki açısından değerlendirdiğimizde, etkinliğin gerçekleştirileceği bölgede istihdam oranı artmakta hem de katılımda bulunan turistlerin yapmış oldukları harcamalar sayesinde ekonomik katkılar sağlanmaktadır. 17. 6. 2021 25

Ekonomik gelir, hem ulusal gelir hem de hane halkı gelirine büyük etkide bulunmaktadır. Örneğin, 1988 Seul Olimpiyat Oyunlarını organize eden Güney Kore nin 1988 yılındaki endüstri malları ihracatı bir önceki yıla oranla % 28. 3 lük artış göstererek 60. 67 milyar dolara ulaşmıştır. 1986 yılında 2, 321 dolar olan kişi başına düşen milli gelir, 1988 de 3, 728 dolara; yine 1986 yılında 953 milyon dolar olan gayrisafi milli hasılatı, 1988 yılında 1 milyar 561 milyon dolara yükselmiştir. 17. 6. 2021 26

Turizm etkisi açısından değerlendirildiğinde, etkinliğin gerçekleştirildiği dönemde etkinliğe katılan seyircilerin etkinlikten sonra tekrar o bölgeyi ziyaret etme niyeti açısından olumlu katkılar sağlamaktadır. Örneğin, Atlanta 1996 Olimpiyat oyunlarından sonra bir dünya şehri kabul edilmiş ve Olimpiyat oyunlarından kalan spor tesisleri sayesinde halen uluslararası spor kuruluşlarının ve spor turistlerinin tercih ettiği bir şehir özelliğini taşımaktadır. 17. 6. 2021 27

Turizm etkisi açısından etkinlikler, ortalama harcama miktarını ve bölgeyi tekrar ziyaret etme veya daha uzun kalmayı artırmaktadır. Ayrıca etkinlikler pazarlarda konumlanmaya, destinasyon imajı yaratmaya, imaj oluşturmaya ve rekabette pazarlama avantajı yaratmaya yardım etmektedir (Bowdin ve ark. , 2001). Etkinliklerin sağladığı diğer faydalardan biri de sosyo-kültürel alan ile ilgilidir. Etkinlikler yaşam kalitesinin artışı üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. 17. 6. 2021 28

Herhangi bir etkinliğe ev sahipliği yapmaya hazırlanan bir şehir olayın büyüklüğüne göre bir süre sonra yenilenir. Asfaltlar yenilenir, kaldırımlar döşenir, metrolar uygulamaya konur, mevcut tesislerde yaşamı kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılır. Bunun yanı sıra, etkinliğe hazırlık kapsamında şehrin sürekli olarak temiz tutulması yöre halkı için avantajlar teşkil eder. Etkinlik tamamlanıp bittikten sonra tesisler ilgili bölgede yaşayan insanların hizmetine açılarak bu sayede yeni tesislere bölge halkı kavuşmuş olur. 17. 6. 2021 29

Psikolojik etki açısından değerlendirdiğimizde önemli etkinlikler toplumun kendini iyi hissetmesini sağlamaktadır. Örneğin kadın tenisinin dünyadaki en prestijli turnuvası olan WTA Championship 2011 in İstanbul da düzenlenmesi büyük uluslararası bir etkinlik olarak profesyonel tenisçilerin katılımını sağlamıştır. Bu turnuva; Türk seyircilerinin tenisin sultanlarını canlı olarak izleme deneyimini yaşatma fırsatı sunmuştur. 17. 6. 2021 30

İstanbul şehri ve yaşayanları için ise, böyle bir etkinliğe ev sahipliği yapma gururu yaşatmıştır. Son olarak etkinliklerin politik etkisinden bahsedecek olursak, güçlü hükümetler çalışmalarının başarısını ulusal çapta duyurmak ve özellikle de seçim dönemlerinde başarı elde etmek için etkinlikleri kullanmaktadır. Bu bakış açısı dışında, hükümetler bölgenin ve bölge değerlerinin uluslararası düzeyde tanıtılmasında etkinlikleri kullanarak, ziyaretçileri cezbetmek ve ekonomik faydalar elde etmektedir. 17. 6. 2021 31

Etkinlerin düzenlendiği bölge ve bölge halkı üzerindeki olası etkilerini Etkinliklerin sayılan etkilerinin bölge için değerlendirilmesinde kısa süreli bakış açısı ve uzun süreli bakış açısı önemlidir. Örneğin ekonomik etkisi etkinliğin düzenlendiği dönem ve sonraki birkaç yıl içerisinde değerlendirilmektedir. Bunun yanında turizm etkisi de aynı şekilde etkinlik süresince ve etkinlikten sonraki dönemlerde yıl itibariyle değerlendirilmektedir. 17. 6. 2021 32

ETKİNLİK TÜRLERİ Etkinlikler kültürden spora, politik dünyadan iş dünyasına, uluslararasından yerele, toplantılardan yarışmalara kadar birbirinden farklılaşan birçok alan için geçerli olan bir kavram ve uygulamadır. Bu açıdan bakıldığında etkinliklerin sınıflandırılması ve türleri konusunda tam anlamıyla bir fikir birliği sağlanmış değildir. Bunun temel nedeni ise, dünya çapında çok farklı etkinlik türleri olmasıdır. Bu farklılığın temelinde ise sınıflandırmayı yapan uygulamacı ve araştırmacıların değerlendirme kriteri olarak farklı kriterleri dikkate almasıdır. 17. 6. 2021 33

Örneğin kimileri etkinliklerin büyüklüklerini, kimileri ise etkinliklerin içeriklerini dikkate alarak sınıflandırma yapmışlardır. Bu sınıflandırmalardan bazıları aşağıda kısaca özetlenecektir. Etkinlikler ile ilgili farklı sınıflandırma yapılmakla birlikte, etkinliğin büyüklük ve ölçeği etkinlik türünü belirlemede önemli bir değişken olarak da kabul edilir. Büyüklük ve kapsam sadece coğrafik genişlik olarak değil, aynı zamanda katılımcı sayısı, medya ilgisi, altyapı, maliyet ve sağladığı yararlarla da ilgilidir. 17. 6. 2021 34

Ölçeğe göre etkinlikler dört gruba ayrılır. Bunlar; mega, hallmark, büyük ve yerel etkinliklerdir. Bunun yanı sıra ilgi alanlarına göre de sınıflandırmanın yapıldığı görülür. Kamu, spor, sanat, festival, turizm ve iş ile ilgili etkinliklerin tamamı bu sınıflandırmalara dâhil edilmektedir (Argan, 2009; Goldblatt, 2005). Diğer bir sınıflandırma içerisinde serbest zaman etkinlikleri, bireysel etkinlikler, kültürel etkinlikler ve işletme etkinlikleri şeklinde dörtlü bir gruplama Shone ve Parry (2004) tarafından yapılmıştır. 17. 6. 2021 35

Örneğin üniversiteden mezun olacak bir öğrenci ve ailesi için mezuniyet töreni bireysel bir etkinliktir, üniversite için ise organizasyonel bir etkinliktir. Bir köy karnavalı kültürel ve folklor açısından kültürel bir etkinliktir, turistler için ise serbest zaman etkinliğidir (Tokay Argan, 2009). Etkinliklerin içerikleri temel alınarak etkinlikler; kültürel kutlamalar, sanat, iş ve ticaret, spor karşılaşmaları, eğitim ve bilim, rekreasyon, politik ve özel etkinlikler olarak sınıflandırmıştır (Babacan ve Göztaş, 2011). 17. 6. 2021 36

Pazarlama perspektifinden bakıldığında, hedef kitlenin türüne bağlı olarak etkinlikleri iki gruba ayırmak mümkündür. Halk etkinlikleri katılımcıların herhangi ödemede bulunup bulunmayacağına bakılmaksızın tüm kişilerin (yerel ve yerel olmayan) hoşlanacağı etkinliklerin gerçekleştirilmesidir. Buna karşılık ticari özel etkinlikler ise, herkese açık olmayan sadece davetli kişilerin (bir örgütün üyeleri veya misafir) katılımıyla sınırlı olan etkinlikler olarak belirtilebilir (Koh ve Jackson; 2006). 17. 6. 2021 37

Etkinlik yönetimi açısından bir diğer sınıflandırmada Tassiopoulus (2005) tarafından yapılmıştır. Bu sınıflandırma etkinlikleri planlanma, kendine özgü ve özel olma ve büyüklük kriterleri dikkate alınarak yapılmıştır. Tassiopoulus etkinlikleri planlanan ve planlanmayan olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Bu sınıflandırmada yönetim açısından önemli olan etkinlik türü ise planlanan etkinliklerdir. Planlanan etkinlikler sıradan ve özel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Özel etkinlikler; küçük ve büyük olmak üzere iki türdür. 17. 6. 2021 38

Tassiopoulus un yapmış olduğu etkinlik sınıflandırması hakkında Planlanan ve planlanmayan etkinlik ayrımının temel dayandığı nokta, planlanan etkinliklerin etkinlik yöneticisi ve takımı tarafından tasarlanmış olması, planlanmayan etkinlikler ise beklenmedik bir biçimde ortaya çıkan ve genellikle insanların yarattığı olaylardır. Planlanan etkinlikler ise, sıradan yani düzenli olarak devam eden etkinliklerdir. Özel etkinlikler ise günlük hayat içindeki normal yaşantının dışındaki olay olarak tanımlanabilir. 17. 6. 2021 39