SPOR LETMECL NTE 4 SPOR TESS LETMECLNDE YNETM

SPOR İŞLETMECİLİĞİ ÜNİTE – 4 SPOR TESİS İŞLETMECİLİĞİNDE YÖNETİM VE ORGANİZASYON PLANLAMA ÖĞR. GÖR. SİNAN EMİRZEOĞLU 1. 11. 2020 1

SPOR TESİS İŞLETMECİLİĞİNDE YÖNETİM VE ORGANİZASYON Toplum yaşamı içerisinde örgütlü çabaların ortaya çıkmasıyla beraber yönetim sürecine ihtiyaç duyulmuş ve yönetimin önemi de örgütlü yaşamla birlikte artmıştır. İşletmelerde yönetim; mali, mekanik ve işgücünden meydana gelen kaynakların uygun biçimde sevk ve idare edilmesini içerir. Ortak amaçları gerçekleştirmek için işbirliği içerisinde olan insan kümelerinin eylemleri olarak tanımlayabileceğimiz yönetim süreci spor tesis işletmelerinin yaşamlarını devam ettirmelerinde hayati öneme sahiptir. 1. 11. 2020 2

Spor tesis işletmelerinde yönetim, üretim unsurlarını verimli biçimde kullanarak başkaları aracılığıyla iş görme sürecidir ve belirli fonksiyonların bir bütün içerisinde düzenli işleyişi ile meydana gelir. Spor tesis işletmelerinde yönetim süreci diğer işletmelerde olduğu gibi kısa ve uzun süreli çeşitli planların hazırlanması ile başlar. Bu hazırlığın ardından planlarda ifade edilen amaçlara ulaşmak için örgütsel bir yapı oluşturulur. 1. 11. 2020 3

Oluşturulan yapının işlemesine yönelik olarak çeşitli görevler belirlenir ve bu görevlere yetkili bireyler ve/ya da birimler atanır. Bu bireylerin ve/ya da birimlerin bir arada uyumlu şekilde çalışması sağlanarak planlarda belirtilen amaçlara ulaşılmaya çalışılır. Bu süreç içerisinde oluşturulması düşünülen ve gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin hazırlanan planlara uygun yürüyüp yürümediği kontrol edilmelidir. 1. 11. 2020 4

Tüm bunların ışığı altında; spor tesis işletmelerinde yönetim süreci planlama, organizasyon, insan kaynakları yönetimi, yöneltme, koordinasyon ve denetleme olarak altı temel fonksiyondan meydana gelmektedir. Bu bölümde spor işletmeleri özelinde bu temel fonksiyonların işleyişleri ve süreçleri ortaya konarak, bu işletmelerdeki faaliyet alanları ve görevler tanımlanmaya çalışılmıştır. 1. 11. 2020 5

SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE YÖNETİM SÜRECİ Spor tesis işletmelerinde yönetim sürecini anlamanın en iyi yollarından biri, süreci meydana getiren temel fonksiyonların ele alınmasıdır. Ancak öncelikle misyon, vizyon, amaç ve hedef kavramlarının açıklanması yönetim sürecinin anlaşılmasına fayda sağlayacaktır. Misyon, kelime anlamı itibariyle, bir kişi ya da topluluğun üstlendiği özel görevdir (Dinçer, 2004). 1. 11. 2020 6

Örgütsel bağlamda misyon, bir kurum ya da kuruluşun varoluş nedeni, ne yapmak ve hangi amaçla yapmak üzere kurulduğu, kendisini nasıl görmek istediği, kendisinden beklenen görev olarak tanımlanabilmektedir. Herhangi bir kurumun varoluş amacı doğrultusunda üstlendiği rol olarak nitelenebilen misyon, yüklenilmiş bir görevi ifade etmektedir. Misyon bir örgütün varlık nedenlerini açıklamakta ve örgüt yönetimine kendilerini nasıl bir örgüt olarak görmek istedikleri konusunda ışık tutmaktadır. 1. 11. 2020 7

İyi düşünülmüş ve etkili bir şekilde ifade edilmiş bir misyon, örgütün çalışanları ve müşterileri tarafından nasıl algılandığını belirlemektedir. Bu nedenle misyonun açık ve belirgin olması, örgütün çalışanlarının ne yapacaklarını ya da ne yaptıklarını bildiklerini yansıtan en önemli göstergedir (Gürüz ve Gürel, 2006). Misyon, spor tesis işletmesinin niçin var olduğunu ve ne yapmak istediğini gösterir. Her spor tesis işletmesi yazılı olsun ya da olmasın bir misyona sahip olmalıdır. 1. 11. 2020 8

Misyon, herhangi bir işletmenin var oluş nedenidir ve stratejik amaçların nasıl gerçekleştirileceğini belirleyen çerçeveyi oluşturur. Örneğin; spor ayakkabı, kıyafet ve aksesuarları tasarımı ve üretimi konusunda dünyanın önde gelen şirketlerinden biri olan Nike şirketi misyonunu; dünyadaki bütün sporculara ilham sağlamak, farklı, değişik, yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamak olarak tanımlamaktadır. Bir spor tesis işletmesi için de Türkiye de salon sporlarının gelişimine katkıda bulunmak ifadesi, misyonu tanımlayabilir 9

Ya da bir sporcu kamp eğitim merkezi için misyon ifadesi spor branşlarına yönelik nitelikli sporcu yetiştirmek olarak belirlenebilir. Vizyon, mevcut gerçekler, umutlar, hayaller, tehlike ve fırsatların bir araya gelmesi ile oluşan geleceğin tanımlanması için bilinmeyene doğru bir bakış olarak ifade edilir. Geliştirilen bir vizyonun, işletmenin tüm üyeleri tarafından paylaşılması, açıklanarak iletilmesi gereklidir. 1. 11. 2020 10

SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE PLANLAMA Planlama, varılması tasarlanan hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflere giden yol, yöntem ve araçların önceden seçilmesi olarak tanımlanır. En kısa anlatımla plan, bir amaca ulaşmak için izlenecek yolun önceden saptanmasıdır (Sabuncuoğlu ve Tokol, 2001). Planlama, geleceğe bakma ve olası seçenekleri saptama süreci yani geleceği düşünmedir. Planlama süreci içerisinde neyin, neden, nasıl, nerede ve ne zaman yapılacağına karar verilirken, bütün bu çalışmalardan kimlerin sorumlu olacağı belirlenir. 1. 11. 2020 11

Yönetim süreci, örgütsel faaliyetleri önceden tanımlanmış ve kararlaştırılmış amaçlara yönelten planlama işlevi ile başlamaktadır. Ne yapılacağına, nasıl yapılacağına, ne zaman yapılacağına ve bunları kimin yapacağına karar vermek olan planlama; bulunulan yer ile varılmak istenen yer arasındaki bir köprü kurmak olarak tanımlanabilmektedir. Planlama sürecinin çeşitli özellikleri bulunmaktadır. Söz konusu özellikler şu şekilde özetlenebilmektedir (Gürüz ve Gürel, 2006): 1. 11. 2020 12

Planlama, kaynakların verimli bir biçimde kullanılmasını sağlamaktadır. Varoluşu gereği örgüt, beşeri ve fiziksel kaynaklarını verimli bir şekilde kullanılması gereken bir sistemdir. Planlama süreci, örgütsel kaynakların maksimum verim elde edilebilecek şekilde kullanımına hizmet etmektedir. Planlama, bir seçim ve tercih sürecidir. Planlama sürecinde seçim ve tercih; amaç ve hedefler, araçlar, kişiler, zaman, yer, yöntem gibi pek çok unsur ile de yakından ilgilidir. 1. 11. 2020 13

Söz konusu unsurlar arasından, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesine en uygun olanının seçilmesi gerekmektedir. Planlama, bir karar sürecidir. Planlama sürecinde elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile, çeşitli seçenekler alternatifler ortaya çıkmaktadır. Bu seçenekler arasında tercih yapma ve örgüt için en yararlı olanı seçme gerekliliği, karar verme niteliği taşır. Planlama, geleceğe dönüktür. Yapılması sırasında geçen zaman ve uygulamaya konulması ile ilgili zaman, planlamanın gelecekle ilişkili olmasını sağlamaktadır. 1. 11. 2020 14

Planlama, kapsamlı ve sürekli bir faaliyettir. Planlama faaliyeti, tüm örgütü ve tüm hiyerarşik basamakları kapsayan bir niteliğe sahiptir. Üst yönetim stratejik planlardan, orta kademe yönetim taktik planlardan, alt kademe yönetimi ise operasyonel planlardan sorumludur. Örgütsel yaşam döngüsünün sürekliliği, planlamanın kapsamlı ve sürekli bir faaliyet olması sonucunu doğurmaktadır. Planlama, esnek ve dinamik bir süreçtir. 1. 11. 2020 15

İyi bir plan, içinde bulunulan koşulların gereği yerine getirebilecek bir yapıya ve esnekliğe sahip olmalıdır. Bu nedenle planlama süreci, olası değişimlere uyarlanabilecek bir özelliğe sahip olmalıdır. Spor tesis işletmelerinde planlar niteliğine, kullanım sıklığına ve kapsadıkları süreye bağlı olarak farklılık göstermektedir. Niteliğine göre planlar stratejik, işlevsel ve eylemsel planlar olmak üzere üçe ayrılır. 1. 11. 2020 16

Kullanım sıklığına göre, sürekli ve tek kullanımlı planlar olmak üzere iki plan türü söz konusudur. Sürekli planlar; politikalar, prosedürler ve kurallar olmak üzere üçe ayrılırken, tek kullanımlı planlar; programlar, bütçeler ve projelerden oluşur. Kapsadıkları süreye göre planlar ise kısa, orta ve uzun süreli olmak üzere üç parçaya ayrılmaktadır. 1. 11. 2020 17

Niteliğine göre planlar yapısal özelliklere bağlı olarak sınıflandırmayı içerir. Spor tesis işletmelerinde nitelik açısından, stratejik, işlevsel ve eylemsel olmak üzere üç tip plan kullanılmaktadır. Stratejik planlar tesisin üst düzey amaç ve hedeflerine ulaşması için hazırlanırlar. Bu yüzden bu planlar genelde master planlar olarak tanımlanır. Eylemsel planlar daha detaylı planlardır ve stratejik planların uygulanmasına yardımcı olmak üzere oluşturulurlar. 1. 11. 2020 18

İşlevsel planlar ise eylemsel planların yerine getirilmesini hızlandırmak için hazırlanan planlardır (Fried, 2005). Kullanım sıklığına göre sürekli ve tek kullanımlı olmak üzere iki farklı plandan söz edilebilir. Sürekli planlar, spor tesis işletmelerinde sürekliliği ve düzeni sağlamak amacıyla oluşturulurlar. Sürekli planlar içerisinde politikalar, prosedürler ve kurallar ön plana çıkmaktadır. Politikalar, spor tesis işletmelerinde alınacak kararların bağlı olacağı sınırları belirleyen ve karar alma sürecinde yol gösteren genel ifadelerdir. 1. 11. 2020 19

Tesisteki etkinliklerin üretiminden pazarlanmasına kadar birçok konuda belirli politikalar oluşturulmalı ve bu politikalar doğrultusunda kararlar alınmalıdır. Prosedürler, spor tesis işletmelerinde bir amaca ulaşmak için izlenecek yol ve yöntemleri içeren belgelerdir. Özellikle tesis içerisinde sıklıkla tekrarlanan olaylarla ilgili prosedürlerin hazırlanması, uygulamaya yönelik faydalar sağlamaktadır. 1. 11. 2020 20

Örneğin bir yüzme havuzunda üyelik sürecinin nasıl gelişeceği, etkinlik alanlarının nasıl kullanılacağı ya da eğitmenlerin hangi ölçütlere bağlı olarak işe alınacağı gibi konularla ilgili prosedürler hazırlanabilir. Kurallar, politikalar gibi işletme içerisinde oluşturulan davranışları etkilemektedir. Ancak kurallar politikalara göre daha dar kapsamlı ifadelerden oluşmaktadır. Bir fitness merkezinde araç gereçlerin nasıl kullanacağı ile ilgili kesin ifadeleri içeren bir belge kurallara örnek olarak verilebilir. 1. 11. 2020 21

Tek kullanımlı planlar spor tesis işletmelerinde bir kez kullanılmak için hazırlan planlardır. Bu planların bir kez kullanılmasının temel nedeni değişen koşullardır. Tek kullanımlı planlar içerisinde programlar, bütçeler ve projeler bulunmaktadır. Programlar, spor tesis işletmelerinde belirli bir amaç doğrultusunda yapılması gereken temel uygulamaları, bu uygulamalardan sorumlu olan birey ya da birimleri ve uygulama dizisini gösteren planlardır. 1. 11. 2020 22

Bütçeler, spor tesis işletmelerinde gelecek dönemde ulaşılmak istenen amaçları rakamlarla belirleyen planlardır. Bu planlar ile işletmenin finansal kaynaklarının nasıl kullanılacağı planlanır. Projeler, genellikle araştırmaya dayalı olarak hazırlanan özel nitelikli planlardır. Spor tesis işletmelerinde projeler bağımsız bir plan olarak ya da bir programın parçası olarak hazırlanır. Planlar kapsadıkları süreye göre kısa dönemli, orta dönemli ve uzun dönemli olmak üzere üç parçaya ayrılmaktadır. 1. 11. 2020 23

Kısa süreli planlar, çoğunlukla 1 yıldan daha az bir süreyi kapsamaktadır. Bunlar uzun ve orta süreli planlarda öngörülen hedeflere uygun olarak hazırlanırlar. Bu tür planlar özellikle uzun süreli planlarda görülen eksiklik ve boşlukların giderilmesinde faydalı olmaktadır. Bu tür planlamada, tahminlemede bulunulması ve sonuçlara ulaşılması daha kolaydır. Yıllık programlar ve bütçeler kısa süreli planlara örnek olarak verilebilir (Gürüz ve Gürel, 2006). 1. 11. 2020 24

Kısa süreli planlar, orta ve uzun süreli planların bir bölümünü oluşturabileceği gibi, bağımsız bir nitelik de taşıyabilmektedirler. Uzun süreli planın bir basamağını oluşturacak şekilde o döneme denk düşen işletme çalışmalarının koordineli bir şekilde ele alınması ve uygulayıcı yönünden fazla olması halinde yıllık programlar ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte kısa süre denildiğinde, bir yıldan kısa dönemlerin de söz konusu olabileceğini unutmamak gerekmektedir. İşletme çalışmaları altı aylık, üç aylık ve giderek daha kısa sürelerde planların yapılmasını gerekli kılabilmektedir. 1. 11. 2020 25

Orta süreli planlarda süre 1 -5 yıl arasındadır. Bu planlar kısa süreli planlarda olduğu gibi uzun süreli planlar çerçevesinde uygulamaya dönük olarak hazırlanmaktadır. Genellikle beş yıllık süreler için hazırlanan orta süreli planlar, kısa süreli planlara oranla daha az kesinlik taşımaktadırlar. Uzun süreli planlara kıyasla daha kesin olmaları nedeniyle ise, uzun süreli planların uygulanmasında bir araç olarak değerlendirilebilmektedirler. 1. 11. 2020 26

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından yapılan beş yıllık kalkınma planları ve genellikle beş yıllık projeksiyonları hedefleyen insan kaynakları planları orta süreli planlara örnek olarak verilebilmektedir (Gürüz ve Gürel, 2006). Uzun süreli planlar ise, 5 yıldan daha fazla bir süreyi kapsayacak biçimde oluşturulmalıdır. Uzun süreli planlar yapı, strateji ve miktarlar (bütçe, personel, vb. ) sabit olduğunda spor yöneticilerine kısa süreli planlara nazaran daha fazla hareket kabiliyeti ve esneklik sağlamaktadır. 1. 11. 2020 27

Bu bağlamda işletmelerin uzun süreli hedeflerinin belirlenmesi için yapılmakta; ancak uygulamaya orta ve uzun vadeli planları bölümlemek suretiyle geçirilmektedirler. Çok uzun süreli tahminlemelere dayandıkları için bu tür planlarda belirsizlik söz konusu olabilmektedir (Gürüz ve Gürel, 2006). Amaç ve hedefleri belli olmayan bir işletme, rotası olmayan gemiye benzer. Rotası olmayan bir geminin açık denizde savrulup durması misali, işletme de günlük kararlara mahkûm bir şekilde savrulup duracaktır. 1. 11. 2020 28

İşletmelerde başarının ilk adımı, ne yapılmak istendiğinin bilinmesinden geçer (Örücü, 2007). Amaçların oluşturulmasının ardından bu amaçlara ulaşmayı kolaylaştıracak ya da zorlaştıracak faktörlerin belirlenmesi gerekir. Amaçlara ulaşmayı etkileyecek işletme içi ve dışı faktörler belirlenerek, uygulanabilecek alternatifler sıralanarak bir değerlendirme yapılır. Bu değerlendirmenin ardından işletmenin koşullarına uyan en iyi alternatif seçilerek uygulamaya geçilir. 1. 11. 2020 29

SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE ORGANİZASYON Organizasyon (örgütleme), Latincede müzik aleti anlamına gelen organon sözcüğünden türetilmiştir. Kaynaklandığı Latince köke bakarak, organizasyonu, yönetim organlarının belirtilmesi ve içinde insanların etkileşim halinde bulundukları yapısal bir süreç olarak tanımlamak mümkündür. Organizasyonu daha ayrıntılı olarak, üretim faktörlerini sistemli, uyumlu ve etkili biçimde kullanarak mal ve hizmet üretmek için insanların görevlerini en iyi biçimde yapmak üzere düzene konmaları ve her türlü araç gereç ve malzeme ile donatılmaları şeklinde tanımlamak mümkündür 1. 11. 2020 30

Organizasyon, bir kuruluşun amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli olan yer, araç, gereç ve personelin sağlanması, bunların belirli bir sistem içerisinde bir araya getirilmesi ve kişiler ile birimler arasında görev ve yetki dağılımının yapılması olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi organizasyon, planlama aşamasında tasarlanan faaliyetlerin hayata geçirilmesine yönelik bir adım olarak karşımıza çıkmaktadır. 1. 11. 2020 31

Organizasyon, stratejik karar almayı ve uygulamayı gerektirmektedir; çünkü organizasyon fonksiyonu maliyetli bir iştir ve yönetici bu işi yerine getirirken uzun vadeli düşünerek eylem yapmak zorundadır. Organizasyon, planda belirlenen amaçlara ve bunlara ulaşmak üzere belirlenen yollara uygun örgüt yapısı kurmayı veya planlanan hedeflere en kısa zamanda ve en düşük maliyetle ulaşmak için yapılan çalışmalar bütünü olarak ifade edilebilir. 1. 11. 2020 32

Organizasyon süreci sonunda ortaya çıkan yapı, biçimsel organizasyon yapısıdır. Biçimsel yapı, önceden bilinçli olarak ve belirli bir amaç doğrultusunda oluşturulan ilişkiler topluluğudur (Genç, 2005). Yönetimin fonksiyonlarından biri olan organizasyon faaliyeti bir süreci ve bazı aşamaları gerektirmektedir. Organizasyon işlevinin aşamaları şu şekilde incelenmektedir (Genç, 2005): 1. 11. 2020 33

a. Organizasyon yapının kurulması: Bu evrede görülecek işler belirlenir, çeşitli ölçülere göre bölümlere ayrılır ve organizasyonun yapısal düzeni kurulur. b. İlişkilerin saptanması: Organizasyonun ikinci evresinde yönetim birimleri arasında haberleşme kanalları kurulur, eşgüdümü kolaylaştırmak amacıyla bağlantılar belirlenir. c. Görev tanımlarının yapılması: Bu evrede, mevkiler temel işler, yetki ve sorumluluklar belirlenir, alanları ayarlanır işletme içi ve dışı ilişkiler saptanır. Bu arada görev tanımları, grup organları ve danışman organlar için de yapılmalıdır. 1. 11. 2020 34

d. Görevin gerektirdiği niteliklerin tanımlanması: Organizasyonun bu son aşamasında her görevi yüklenecek olan kişinin eğitim durumu, iş tecrübesi ve kişisel nitelikleri tanımlanır. Bu tanımlamanın yöneticiyi seçme, işe alma, eğitme ve değerlendirme açısından bir ölçüt oluşturması nedeniyle yararı büyüktür. Organizasyon işlevinin, işletmeyi amaçlarına ulaştıracak, süreci kolaylaştıracak tarzda yapılması gerekmektedir. Farklı ilkelerden söz edilse de temel olarak organizasyon için şu ilkelerden söz edilmektedir (Basım ve Şeşen, 2009; Genç, 2005); 1. 11. 2020 35

Amaç birliği ilkesi: Amaçlar hiyerarşisi içinde, organizasyondaki tüm birimlerin aynı amaç doğrultusunda hareket etmesidir. Ekonomik olma ilkesi: Organizasyonun maliyeti en az, sağlayacağı fayda en çok olmalıdır. Faaliyetlerin tanımlanması ilkesi: Faaliyetlerin tam olarak analiz edilerek tanımlanması; bu faaliyetlerin kim tarafından nasıl yürütüleceğinin belirlenmesi gerekir. Aksi durum, kişi veya gruplar arasında çatışmaya yol açabilir. Hiyerarşi ilkesi: Hiyerarşi, bir örgütteki birimlerin ast üst ilişkisi bağlamında kademelendirilmesidir. 1. 11. 2020 36