Spinal kord yaralanmas rehabilitasyonu 1 Ksa anatomik bilgi
Spinal kord yaralanması rehabilitasyonu 1
Kısa anatomik bilgi Spinal kord foramen magnumun altında başlar, L 1 -L 2 vertebra hizasında sonlanır n 31 çift sinir kökü vardır. 8 servikal, 12 torakal, 5 lomber, 5 sakral ve 1 koksigeal n Omurga ile spinal kord aynı boyda olmadığından sinir çıkış seviyesi ile kemik seviye farklıdır. T 12 kökü T 10 civarındadır, L 1 -L 2 altında ise cauda equina vardır. n 2
n n Spinal kord C 2 ve T 2 arası ve T 10 ve T 12 arasında genişleme gösterir. En geniş kord çapı C 5 -C 6’dadır. Ortalama spinal kord çapı 17 mm. dir Yatay düzlemde spinal kord beyaz cevherin gri cevheri çevrelediği kelebek şeklindedir. Gri cevher nöronların gövdelerini, beyaz cevher inen ve çıkan miyelinli ve miyelinsiz uzun sinir lifleri yollarını içerir 3
4
Epidemiyoloji n n n n Vertebral kolon yaralanmaları her yaşta ve her cinste görülebilir. ABD’de her yıl yaklaşık 10 000 dolayında yeni vertebra kırığı görüldüğü tahmin edilmektedir. Yüksekten düşmeler(%36. 5), Trafik kazaları (% 48. 8), Bıçaklanma(%3. 3), Ateşli silah yaralanmarı (ASY) (%1. 9) Suya dalış (%1. 2) ve Diğer (%8. 3) : Günlük yaşama ait kazalar, iş kazaları, . . 5
n n n Omurganın bazı bölgeleri biyomekanik olarak yaralanmaya daha müsaittir. Bu bölgeler C 1 -C 2, C 5 -C 7, T 12 -L 2 bölgeleridir. Omurga yaralanmaları direkt kuvvetler dışında çoğu kez baş ve gövdenin oluşturduğu indirekt kuvvetlerle oluşur. Tüm omurga fraktür ve/veya dislokasyonlarında yaklaşık %10 -15 oranında OY gelişir. Yaralanmalarda altta yatan osteofit, Romatoid Artrit ve konjenital darlıklar gibi başka faktörler de rol oynayabilir. 6
n n n Travmayı takiben medulla spinalis nadiren lasere olur veya transseksiyona uğrar. Olay; yaralanma yerindeki mikroperfuzyonun santral gri cevherden başlayarak ilerleyici bir şekilde azalmasıdır. Hematomu takiben ödem ve vaskuler nekroz da olaya eşlik eder. Bu bölgelerde daha sonrada gliozis gelişir. 7
8
OY NEDENLERİ 1. Travmatik nedenler 2. Vaskuler ( Spinal arter tıkanıklığı, dekompresyon hastalığı) 3. Dejeneratif ( ALS, MS, Siringomiyeli) 4. Tümör (Primer yada metastaz) 5. Diğer (Skolyoz, Dar kanal Sendromu, Paget Hastalığı, Disk prolapsusu, elektrik çarpması vb. ) 9
Yaralanma Mekanizmaları 1. Hiperfleksiyon yaralanmaları; En sık C 5 -C 6 seviyesi 2. Hiperekstansiyon yaralanmaları; Whiplash Injury 3. Vertikal kompresyon; Su dalışları, yüksekten düşmeler ile Burst fraktürleri 4. Penetran yaralanmalar 10
11
Terminoloji * n n n Üst Motor Nöron Lezyonu: Spinal Kordun lezyonudur. Lezyon seviyesi altında motorduysal-kayıp, hiperrefleksi, spastisite ve patolojik refleksler vardır. Alt Motor Nöron Lezyonu: Kauda equina ve periferik sinir köklerinin lezyonudur. Flask paralizi, kas atrofisi, arefleksi ve patolojik reflekslerin yokluğu ile kendini gösterir. * ASIA (American Spinal Injury Association) Ditunno 1992 12
n n Parapleji: Alt ekstremitelerin duysal ve motor paralizisi ile beraber mesane, barsak , seksüel fonksiyonlarının bozulması. Kauda equina lezyonları bu terimin içindedir, periferik sinirler ile lomber pleksus lezyonları ise dışındadır. Quadripleji: Mesane, barsak, seksüel fonksiyonların ve göğüs, sırt, karın ve alt ekstremitelerle birlikte üst ekstremitelerin paralizisidir. 13
14
Klinik görünüm ABD’de n %49 tetrapleji n %51 parapleji n Klinik görünüm ülkemizde ? n %32. 2 tetrapleji n %67. 8 parapleji 15
n. Spinal Şok Dönemi: Travmadan hemen sonra reflekslerin inhibe olduğu spinal şok döneminde flask bir paralizi gelişir. Spinal şok dönemi saatler yada haftalar sürebilir (Genellikle 24 -48 saat). n. Bu dönemden çıkıldığı sakral reflekslerin (bulbokavernoz, anal mukokutanoz ve anal dijital) geri dönüşü ile anlaşılır. 16
DEĞERLENDİRME n OY sonrası acil üniteye getirilen hastanın solunumu, dolaşımı ve tüm sistemik değerlendirimesi yapılır. n Nörolojik Değerlendirme: 1. Motor fonksiyon 2. Yüzeyel Duyu Fonksiyonu 3. Komplet-inkomplet a) Fonksiyonel Sınıflama b) Anatomik klasifikasyon (Kord Sendromları) 4. Yüzeyel, derin, sakral refleksler n 17
n Komplet Yaralanma: n Nörolojik lezyon seviyesi altında tam motor ve duysal fonksiyon kaybı söz konusudur. n En kaudal seviyedeki sakral segmentlerin de duysal ve motor fonksiyonları yoktur. 18
n n INKOMPLET OY Santral Kord Sendromu: Lezyon spinal kordun orta bölümündedir. 19
Anterior Kord Sendromu n Posterior kord sendromu n n Brown Sequard Sendromu Konus Medullaris Sendromu Mikst Sendrom 20
n n n Anatomik Seviye: Radyolojik incelemede en fazla hasara maruz kalmış proksimal omurgadır. Nörolojik Seviye: Motor fonksiyon ve duyunun normal olduğu en distal (kaudal) medulla spinalis segmentidir. Komplet lezyonlarda ilk seviyeye göre son seviye bir-iki segment düşebilir. Bu özellikle servikal bölge için çok önemlidir. Fonksiyonel Seviye: Tüm kasların en az 3 gücünde olduğu ve yüzeyel ağrı duyusunun normal olduğu en alt spinal segmenttir. 21
FONKSİYONEL BAĞIMSIZLIK ÖLÇÜMÜ (Functional Independency Measures - FIM) 1. Tam Bağımlı 2. Maksimal Yardım 3. Orta yardım 4. Minimal yardım 5. Gözlem altında 6. Modifiye bağımsız 7. Tam bağımsız Kendine Bakım Sfinkter Kontrolü Mobilite Lökomotor sistem İletişim Sosyal Algılama A. Yeme B. El-yüz yıkama C. Banyo D. Giyinme (üst kısmı) E. Giyinme (alt kısım) F. Tuvalet G. Mesane kontrolü H. Barsak kontrolü I. Yatak, sandalye, TS J. Tuvalet K. Küvet, duş L. Yürüme, TS M. Merdiven N. Anlama O. İfade (sözel, işaret) P. Sosyal etkileşim Q. Problem çözme R. Hafıza 22
n Yüzeyel Duyu Skorlanması n (0) Duyu yok (1) Bozulmuş duyu (hiperestezi dahil) (2) Normal (TE) test edilemedi n n n 23
10 anahtar kas C 5 – Dirsek fleksörleri C 6 – ECRL C 7 – Triseps C 8 – FDP (3. distal falanks) T 1 – Parmak abduktörleri L 2 – Iliopsoas L 3 – Kuadriseps L 4 – Tibialis anterior L 5 – EHL S 1 – Gastrosoleus Sakral: İstemli anal kontraksiyon (var/yok) 24
- Slides: 24