SPARTA 1 Sparta pooenie geograficzne i najdawniejsze dzieje

SPARTA 1. Sparta – położenie geograficzne i najdawniejsze dzieje 2. Społeczeństwo starożytnej Sparty 3. Ustrój polityczny 4. Wychowanie spartańskie

SPARTA • W I tysiącleciu p. n. e. Dorowie mieszkający w Lakonii (dolina rzeki Eurotas) założyli Spartę i rozpoczęli w VIIIw. podbój półwyspu Peloponez - Przyłączenie Messeni (ludność zamieniona w helotów) po wojnie 735 -715 - aneksja Kynourii ok. 546 • W drugiej połowie 555 r. zjednoczenie polis w Lakonii na Peloponezie pod wodzą Sparty – Związek Peloponeski ( Elida, Arkadia, Megara i inne) • ZP rozpadł się w 336 r. p. n. e. w wyniku klęsk poniesionych przez Spartę w wojnie z Tebami

Społeczeństwo Spartiaci – potomkowie Dorów zdobywców • tylko oni mieli pełne prawa polityczne • sprawowali urzędy • każdy Spartiata osiągnąwszy pełnoletność otrzymywał działkę ziemi wraz z niewolnikami • obowiązywał ich zakaz pracy zarobkowej i posiadania ziemi na własność(wspólnota równych) • stanowili zaledwie 2 -3% ludności • niezwykle odpowiedzialni za losy państwa – służba wojskowa (ciężkozbrojni hoplici)

Społeczeństwo Perjojkowie(„mieszkający wokoło”) – podporządkowana Spartiatom społeczność zamieszkująca tereny podbite, mało urodzajne(pogórze wokół granic) • cieszyli się wolnością osobistą i autonomią(ściśle kierowaną przez Spartiatów) • zajmowali się handlem, rzemiosłem, żeglugą • płacili daniny • obowiązek służby wojskowej – lekkozbrojna piechota Heloci – ludność podbita, terenów równinnych, traktowana jak niewolnicy • nie mieli żadnych praw • mieli obowiązek pracy na rolinie można ich było sprzedać(przypisani do państwowych działek ziemi użytkowanych przez Spartiatów)

Ustrój Sparty • • • Określony przez legendarnego prawodawcę i reformatora Likurga(IXVIII w. p. n. e. ) Ustrój oligarchiczny – władzę sprawowały nieliczne rody arystokratyczne Dwóch królów urząd dziedziczny sprawowany przez dwie rodziny(Agiadów i Eurypontydów) pełnili funkcje kapłańskie dowodzili armią w czasie wypraw wojennych Likurg [„Przynoszący światło”] IX-VIII w. p. n. e. Pomnik króla Leonidasa

Ustrój Sparty • • • Władza ustawodawcza: Zgromadzenie ludowe(Apella) – wszyscy Spartiaci, którzy ukończyli 30 lat(hoplici) przegłosowywało(tak lub nie) projektów ustaw przedstawionych przez geruzję(krzykiem, rzadko inaczej niż chciała geruzja – dyscyplina) wybierało eforów i gerontów Geruzja 30 osobowa rada starszych(2 królów, 28 gerontów – Spartiatów powyżej 60 – tego roku życia wybieranych dożywotnio przez apele spośród arystokracji rodowej) miała inicjatywę ustawodawczą( monopol) wydawała wyroki w ciężkich przestępstwach nie musiała brać pod uwagę uchwał apelli

Ustrój Sparty • Władza wykonawcza • 5 eforów(ephores – kontroler, nadzorca, obserwator) • wybierani na jeden rok przez Apellę • do nich należała administracja • kontrolowali urzędników i królów • nadzorowali wychowanie młodzieży • zwoływali geruzję i apellę • kierowali finansami polityką zagraniczną Biegaczka lakońska

Wychowanie spartańskie • uśmiercanie chorowitych noworodków (zrzucenie z góry Tajget) • od 7 roku życia chłopcy mieszkali z rówieśnikami • podlegali dyscyplinie wojskowej • zdobywali cechy niezbędne żołnierzowi: odporność, dyscyplina, posłuszeństwo • w wieku 20 lat przechodzili do grupy dorosłych , ale nadal większość czasu spędzali wśród mężczyzn( np. wspólne posiłki) • po ukończeniu 30 lat czas na obowiązkowe życie rodzinne - kto ociągał się z założeniem rodziny był karany - kto spłodził 3 -4 synów był zwalniany z obowiązkowej służby wojskowej * z tarczą albo na tarczy – kto stchórzył : - czasowe ograniczenie praw politycznych - strój w kolorowe łaty - golenie połowy wąsów - każdy mógł go uderzyć