SOSYOLOJNN KKENLER Klasik Sosyoloji Teorileri I 3 Hafta

SOSYOLOJİNİN KÖKENLERİ Klasik Sosyoloji Teorileri I 3. Hafta Doç. Dr. Yasemin YÜCE

Bir inanç sistemi olarak bilim? �Tarafsız ve nesnel bir etkinlik mi? �Empirik bir girişim mi? (somut olguların kullanılması) �BİLİM; Dünyanın nasıl işlediği konusundaki teori ile önermeleri sistematik olarak toplanan empirik (deney yoluyla) olgular çerçevesinde değerlendirdiğini öne süren bir inançlar sistemidir.

İDEOLOJİ VE DİN �İDEOLOJİ; Empirik dünyada neyin olması gerektiği konusundaki önermelerdir. �DİN; Empirik olmayan (kutsal ve doğaüstü) alanlar hakkında önermeler oluşturur. Bu önermelerin geçerliliği empirik olgular aracılığı ile sınanmaz.

TEORİ NEDİR? �Evrenin nasıl işlediğini açıklamaya çalışan önermeler bütünüdür. �SOSYOLOJİK TEORİ; toplumsal eylem, etkileşim ve organizasyon evreninin nasıl işlediğini açıklamaya çalışır. �KAVRAMLAR: Evrenin(toplumsal dünyanın) bazı özelliklerine işaret eder. Soyutturlar. . �ÖNERMELER: Kavramları ilişkilendirir TEORİK FORMATLAR: Basit sözel önermeler, Analitik Şemalar, Basit nedensel modeller

SOSYOLOJİNİN KÖKENLERİ �Sosyolojik Düşünce; Toplumun kendi başına özgün bir inceleme nesnesi, yasalar ile süreçler tarafından nesnel olarak belirlenen bir sistem ya da yapı olduğunun farkında olmak � 18 yy’da kritik sorular soruldu; Politik felsefe, Tarih, Politik ekonomi ile içice geçmiş bir sosyoloji � 19 yy’da Comte (SOSYOLOJİ TERİMİ)+Spencer+Marx; Toplumsal olanı (hem karmaşık hem yapısal bütün olarak toplumu ve özgül kurumlarını(işbölümü, toplumsal sınıflar, din, aile, mesleki kuruluşlar) tarif ettiler. �MONTESQUİEU, FERGUSON, MİLLER; ilk örnekler

İLK SOSYOLOJİK DÜŞÜNCELER �Tarihsel değişimin gerçekleşmesine katkıda bulunan güçleri saptamak �Özerk toplumsal alanın (sivil toplum) merkezileşmiş devlet kurumlarından (politik toplum) ayrılması �Doğa bilimlerinin kesinliklerini sosyal bilimlerde de uygulanabilir olduğu düşüncesi �TEMALAR; Sanayileşme, bireyi topluluktan yabacılaştıran kültürel nesneleri metalara dönüştüren, insan yaşamını bürokratik tahakküm sistemleri şeklinde rasyonalize eden, bireyi fiilen özerkliğinden yoksun bırakan toplumsal yapılar

Genel sosyolojik temalar ama sosyolojik olmayan bir söylemle �Aristoteles; karmaşık, farklılaşmış bir yapı olan toplumsal bütün, toplum bireylerden değil gruplardan oluşur, toplumun kökeni insanın doğasında yatar. Toplumsal gruplardan bahseder; Tüccarlar, zenginler, yoksullar, savaşçılar, orta sınıf gibi �Platon; Toplum: parçaların bütünle zorunlu olarak bağlı olduğu bir organizma olarak tanımlanır. Toplumsal eşitsizlik, işbölümü etrafında yapılanmış birleşmiş sistem tanımı

Toplumsal Sözleşme Teorisi �Dinsel egemenlik anlayışını reddeden alternatif bir dünya görüşü �Toplumun kökenleri; sözleşmeye dayalı yükümlülüklerin ve karşılıklı toplumsal ilişkilerin temel olduğu bir yapıda aranmaktaydı. �İnsan doğası; teorinin önemli bir bileşini �THOMAS HOBBES (1588 -1679); asosyal, egoist, bireyci bir insanlık görüşü �Barışcıl+sivil toplum ancak bireylerin bazı haklarından vazgeçmesi sonucunda mümkün olabilmişti.

TOPLUMSAL SÖZLEŞME �JOHN LOCKE (1632 -1704) Özel mülkiyetin oluşması ile uzlaşmaz çıkar çatışmaları, toplumsal eşitsizliğin büyümesi toplumsal sözleşmeye ihtiyaç duyurur. �HOBBES+LOCKE; çevrenin insanın eylemi üzerinde belirleyici etkisini vurgular (mekanik materyalizm) �ROUSSEAU (1712 -1778) Toplumun daha karmaşık ihtiyaçlar yarattığının dolayısıyla doğa durumunda görülenden daha karmaşık bir insanlığın meydana geldiğinin farkında olması

İLK İZLER; VİCO (1668 -1774) �Bilim ve tarih kitabı �Tarihi 3 ayrı gelişme aşamasına ayırır; Tanrılar çağı, Kahramanlar çağı, İnsanlar çağı �İnsan doğasına ilişkin değişmez anlayışı reddeder. �İnsan toplumun, eylemin ürünü olarak tanımlanan insani ilişkiler ile tarihsel ve toplumsal kurumlardan oluşur düşüncesi �Dinamik tarih olgusu X anti-tarihsel rasyonalizm(toplum sözleşmesi) �TARİH; insanlığın eseri olarak aktif ve yaratıcı bir süreç �TOPLUMSAL EYLEMİN niyet edilmemiş etkilerini vurgular.

MONTESQUİEU �Yasaların Ruhu; Yönetim biçimleri ile ilgilenir. �Toplum yapısal bir bütün, toplumsal fenomenlerin özgül nedenlerini bulmaya çalışır. �KÖR BİR YAZGI DEĞİL İNSANIN ESERİ �Toplumsal kurumlar ve süreçler, ampirik ve tarihsel analiz aracılığı ile keşfedilecek olan maddi koşulların ürünüdür. �Yönetim tipleri ile toplum tipleri arasındaki ilişki �İklim ve Coğrafya; Bir toplumun yapısı birçok faktörün işlemesine bağlıdır. Toplum nesnel yapılar yani öğeler etrafında kurulan bir sistemdi.

İSKOÇ AYDINLANMASI �DAVİD HUME �ADAM SMİTH �ADAM FERGUSON �JOHN MİLLAR �Özgün bir inceleme nesnesi olarak toplum, birey ile hükümet arasındaki sözleşmeye dayalı bir ilişkiye sığdırılamaz. �KONULARI; Mülkiyetin toplumsal rolü, Yönetim biçimleri, işbölümünün gelişmesi, sanayi emeğinin yabancılaşması, dilin gelişimi

HUME �Politik toplumun kökenlerini bireylerin gönüllü boyun eğişlerine bağlamanın, insan deneyimi ve insana ilişkin olguların gerçek tarihsel dünyasını göz ardı etmek olduğunu ileri sürerek toplumsal sözleşmeye dayalı teoriyi reddeder. �Toplum, insan doğasının evrensel ilkelerinden türetilmesi söz konusu olamaz. TOPLUM; eğitim, adetler ve alışkanlıklarla şekillenmekteydi. TOPLUMSAL FAKTÖRLER, insanın karekterini etkiler

FERGUSON+SMİTH �Analiz birimi GRUPLAR �SMİTH; 3 ayrı analiz düzeyi �Ekonomik �Felsefi �Sosyolojik ACVI, HAYVAN YETİŞTİRİCİ, TARIMSAL, TİCARİ TOPLUMLAR Toplumsal Tabakalşama FERGUSON; Toplumlar tipolojisi Vahşi barbar İncelmiş Toplumlar

SINIFIN ORTAYA ÇIKIŞI �TOPLUMSAL TABAKALAŞMA �SMİTH için 3 sınıf �Toprak Sahipleri- ranttan �Kapitalistler- kardan �Emekçiler- ücretlerden FERGUSON işbölümü ekonomik olduğu kadar toplumsal bir kurum olduğuna işaret etmektedir.

TOPLUMSAL DEĞİŞİMİN DİYALEKTİĞİ �Toplumsal gelişme; hem ekonomik güçlerle, hem de grupların ve kuşakların içice geçmiş çabalarıyla sağlanıyor. �MİLLAR değişimi tesadufi ve kişiliklerin etkisi �FERGUSON; insan failinin aktif doğasını “olumsuzlukları kaldırmak ortamı iyileştirmek” yönündeki doğal eğilim �SAİNT-SİMON; pozitivist gelenek �Comte