SOSYAL UYUM BECERLERNN DEERLENDRLMES VE RETM ZEL GEREKSNML
SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ÖĞRETİMİ
ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERDE SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Özel gereksinimli bireylerin toplumla uyum içinde yaşamasını sağlayan becerilere hangi ölçüde sahip olduğunu, hangi becerilerin geliştirilmesi gerektiğini belirlemek için değerlendirme gerekiyor.
Dereceleme Ölçekleri Uzmanların doğal veya yapılandırılmış ortamlarda gözlemledikleri bireylerin, beceri ve ya davranışlardaki niteliğine yönelik edindikleri izlenimleri sayısal olarak belirtmeye yarayan ölçme araçlarıdır. • Sosyometrik derecelemeler • Öğretmen derecelemeleri
İşlevsel Değerlendirme Belirlenen bir beceriyi doğal ortamında gözlem yapmayı, etkileşim kurduğu diğer bireylerle görüşmeyi ve elde edilen verilerle gereksinimlerin belirlenmesini amaçlayarak daha kapsayıcı bir değerlendirmeyi hedefler. 3 aşamadan oluşmaktadır. 1. Adım beceriyi analiz etmek 2. Adım beceri analizini değerlendirmek için derecelendirme ölçeği uygulama 3. Becerileri genelleme
Çevresel (Ekolojik) Değerlendirme Bireyin şuan yaşadığı ve gelecekte etkileşim içine gireceği toplumun gereksinimlerini belirleyerek, buna uygun beceri ve davranış öğretim programları hazırlamak amacıyla yapılmaktadır. Temel amacı, bireyin yaşamı boyunca kullanacağı işlevsel etkinlikleri belirleyerek okul, ev, toplum yaşantısı ile ilişkilendirmektir. Bu doğrultuda yapılan değerlendirmeler, doğal ortamlarda ve bireye özgü olduğu için içeriği farklılaştırılabilmektedir.
ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERDE SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ Birçok sosyal beceri hem formal hem de informal yollarla öğretilebilmektedir. Toplum Temelli Eğitim Normalleştirme akımı ile özel gereksinimli bireyleri de içine alan, sosyal uyum becerilerin öğretimine ağırlık veren ve bu sayede sınırlı akademik becerilere sahip bireylerin toplumda üretken ve bağımsız bir şekilde yaşamalarına fırsat veren bir eğitim modelidir. TTE, özel gereksinimli bireylerin ayrı özel eğitim okullarından ve sınıflarından çıkarak, içinde yaşadığı çevre ile etkileşime girmesini sağlaması, bireylerin böylece işlevsel becerileri öğrenebilmeleri, genellemeleri ve sürdürmeleri açısından oldukça önemli görülmektedir.
ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERDE SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ Bileşenleri; • Çevresel(Ekolojik) değerlendirme • Günlük, haftalık program oluşturulması • Etkinlik rutinleri oluşturma
Etkinlik Temelli Eğitim Öğretilecek davranış ile doğal bir bağlamı olan, davranış öncesi ve sonrası uyaranların kullanıldığı ve bireyin ilgilerinden yola çıkarak öğretilen eğitim düzenlenmesidir. Özellikle küçük yaş grubu özel gereksinimli bireyler için tercih edilen bir eğitim yöntemidir.
Şu noktalara dikkat edilmelidir; • Etkinlikleri bireyin ilgilerini dikkate alarak seçme • Bireyin bireysel amaçlarını, rutinlerini ya da planlanmış içine gömerek öğretme • İşlevsel ve genellenebilir becerileri öğretme • Çevre ve davranışla doğal ve anlamlı bir ilişki içinde olan davranış öncesi ve sonrası uyaranları kullanma
Kendini Yönetme Yaklaşımı Kendini yönetme, bireylerin kendi davranışlarını toplum kurallarına uygun biçimde devam ettirme ya da değiştirme sürecidir. Alışveriş listesi hazırlamak, tarife göre yemek yapmak gibi kendini yönetme stratejilerini kullanım örnekleridir.
• Özel gereksinimli bireylere, başkalarına olan bağımlılıklarını azaltma, toplum içinde sorumluluk almalarını sağlama ve yaşam kalitelerini yükseltme adına kendini yönetme stratejilerinin öğretilmesi gerekmektedir.
Kendini yönetme stratejileri; • • Kendine yönerge verme Kendini izleme Kendini değerlendirme Kendini pekiştirme
Teknoloji Yoluyla Öğretim Günümüzde gerçekleşen teknolojik gelişmeler, sosyal yaşantıyı ve günlük rutinleri büyük ölçüde değiştirmiştir. Örneğin, telefon kullanma becerisinin öğretiminde eskiden klasik telefon kullanılırken, günümüzde cep telefonlarını temel alarak planlamaya başlamıştır.
Yapılan etkinlikleri ve bireyin davranışlarını sürekli kayıt altına alabilen video kameralar sayesinde, bireylere kendi davranışları izletilerek geri bildirim verilebileceği gibi yeni becerilerin öğretimi de video öyküler, video model oturumları aracılığı ile yapılabilmektedir.
Az gören bireylerden, öğrenme güçlüğü yaşayan bireylere kadar geniş bir alanda kullanılabilen video yolu ile öğretimin; • Video ile model olma • Video ile geri bildirim • Video ile ipucu • Bilgisayar destekli video öğretimi olmak üzere dört farklı öğretim tekniği bulunmaktadır.
FARKLI YETERSİZLİK GRUPLARINA SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ Sosyal uyum becerilerinin öğretiminde doğrudan öğretim yönteminden faydalanılmaktadır. Doğrudan öğretim modelinde eğitimci, becerinin günlük yaşamda nasıl kullanacağını, yetersizliğe bağlı olarak bireye gösterir ya da model olur. Eğitimci model olma safhasında becerinin tüm basamakların eksiksiz bir biçimde yapmalıdır. Bu aşamanın ardından akıcılık geliştirme çalışmalarına geçilir. Akıcılık sürecinde dikkat edilmesi gereken üç nokta; • Becerinin doğru zamanda kullanılması • Becerinin tüm basamaklarının doğru biçimde hatırlanması • Becerinin doğru biçimde uygulanmasıdır.
Sosyal uyum becerilerinin öğretim sürecinin önemli basamaklarından biri de • Beceri genellemesi, • Kazanılan becerilerin farklı kişilerle, • Farklı ortam ve çevrelerde, farklı sosyal durumlarda doğru biçimde kullanılmasıdır. Bunun için eğitimciler yeterli sayıda örnek durum oluşturarak bireyin edindiği becerileri yeni ortam ve durumlarda genelleyebilmesini sağlayabilmelidir.
Sosyal uyum becerilerinin öğretimine, becerinin nasıl bir çevrede öğretildiği oldukça önemlidir. Eğitimi verildiği sınıf ortamları işlevsel şekilde kullanıldığı okul dışı çevre sosyal uyum becerilerinin temel öğretim ortamlarıdır. Gerçek çevrenin bir ögesi olan ev de özellikle sosyal uyum becerilerinin alt becerileri olan günlük yaşam becerileri için oldukça önemli bir öğrenme ortamıdır.
SOSYAL UYUM BECERİLERİNİN ÖĞRETİLMESİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM PROGRAMLARI ASSET Ergenler İçin Sosyal Beceri Öğretim Programı olan ASSET ergenlerin, başarılı sosyal etkileşimler içine girmeleri ve toplumla uyum içerisinde yaşamlarını sürdürmeleri için ihtiyaç duyulan becerilerin öğretimini kapsamaktadır. Video model uygulamalardan oluşmaktadır. Yurt Dışında Kullanılan Sosyal Uyum Becerileri Programları; • ACCEPTS Programı • ASSET Programı • Sosyal Öykü Okuma Programı • İlkokul Öğrencileri İçin Skillstreaming
- Slides: 19