SOSYAL KMLK Sosyal Kimlik Yaklam Balam ve erik
SOSYAL KİMLİK
Sosyal Kimlik Yaklaşımı: Bağlam ve İçerik • Birçok farklı kavramla ve kuramla doğrudan ilişkilidir. • • • Sosyal kimlik Sosyal kategorizasyon Minimal grup paradigması Sosyal karşılaştırma Sosyal yapı
Sosyal Kimlik Yaklaşımı: Bağlam ve İçerik • Temel varsayımlar 1. Bireyler kendilerini üyesi oldukları sosyal grubu dikkate alarak tanımlar ve değerlendirirler. Kendilerini buna göre sınıflandırırlar. Bu sınıflandırma sonucunda ise kendilerini yerleştirdikleri grupla özdeşleştirirler. Bunun sonucunda sosyal kimlik oluşur. 2. Diğer gruplar bireyin kendi grubunun konumunu değerlendirmesinde bir kıyas noktası işlevi görür. Kişi, ait olduğu grubun konumunu sosyal karşılaştırma sonucu (çeşitli niteliklere yüklenen değerler ile karşılaştırma) belirler. 3. İnsanlar olumlu bir sosyal kimlik edinmek ve benlik saygılarını yükseltmek için bu sosyal karşılaştırmayı gerçekleştirirler. Bunun sonucunda iç gruplarını kayırırlar; dış grubu ise küçümserler. 4. Ait olunan grup, kişinin sosyal kimlik değerlendirmesini olumsuz etkiliyorsa, kişi çeşitli stratejilerle olumlu bir sosyal kimlik oluşturmaya çalışır.
Sosyal Kimlik Yaklaşımı: Bağlam ve İçerik • Kimliğimiz 2 parçadan oluşmaktadır: • Bireysel Kimlik (kişilik, beğeni, beceri, tutum ve düşünceler) • Sosyal Kimlik (bir toplumsal grubun üyesi olarak tanımlama) • Kuram, sosyal kimliğimizin oluşması, devam ettirilmesi ve bu kimliğimizle ilişkili bireysel ve gruplar arası tutum ve davranışlarımız arasındaki ilişkileri incelemektedir.
Sosyal Kimlik Yaklaşımı: Bağlam ve İçerik • Sosyal kimlik, • Bireyin benlik algısının, bir sosyal gruba ya da gruplara üyeliğine ilişkin bilgisinden ve bu üyeliğe yüklediği değerden ve duygusal anlamlılıktan kaynaklanan parçasıdır (Tajfel, 1982: 2). • Sosyal grup, • iki yada daha fazla bireyin kendilerine ilişkin ortak bir sosyal özdeşleşmeyi veya aynı şeyi paylaştığı, kendilerini aynı kategorizasyonun üyesi olarak algıladıkları gruptur. • Dolayısıyla, sosyal kimlik sosyal kategorizasyon sürecinin bir sonucudur.
Sosyal kategorizasyon • Sosyal kimlik olgusunun temelinde sosyal kategorizasyon bulunur: • «Biz veya onlar» ya da «içgrup ve dışgrup» • Sosyal kategorizasyon her aidiyet üzerinden yapılabilir: • Cinsiyet, yaş, meslek, spor taraftarlığı, etnik köken, dini inanç vb.
Sosyal kategorizasyon • Kategorizasyon • İnsanın fiziksel ve sosyal çevresini kategoriler halinde bölümlemesini ve çevredeki çeşitli ögeleri bu kategorilere yerleştirmesini ifade eden bilişsel bir süreçtir. • Söz konusu kategoriler bireyin eylemleri ve niyetleri veya tutumları bakımından birbiriyle eş değerli veya birbirine benzer olarak gördüğü insan, eşya ve olay kategorileri olabilir. • İnsan grupları meslek, yaş, cinsiyet, yerleşim yeri gibi çeşitli kriterlere göre oluşturulur. • Aidiyet açısından yaklaşıldığında, • Biz (iç grup); onlar (dış grup) ile ifade edilir. • İç grup, kişinin üyesi olduğu gruptur.
Sosyal kategorizasyon • Sosyal kategorizasyonun 5 işlevi • • • Çevrenin karmaşıklığını azaltmak Bizi çevreleyen şeyleri tanıman Kategorilerimizi pekiştirmek Araçsal eylemlerimizi yönlendirmek Olay, kişi veya nesne sınıflarını düzenlemek ve birbiriyle ilişkilendirmek • Özetle, kategorizasyon süreci sayesinde dünya daha basit, daha öngörülebilir, daha açıklanabilir ve kontrol edilebilir hale gelir.
Sosyal kategorizasyon • Sosyal kimlik kuramı, sosyal kategorizasyonun bilişsel kazancından çok sürecin kişinin kendini olumlu değerlendirme güdüsünü doyurması üzerinde durur. • Sosyal kimlik kuramına göre, sosyal kategorizasyon, sosyal çevreyi anlamaya yardımcı olur ve böylece insan davranışına ve gruplararası davranışa rehberlik eder (Tafjel, 1978).
Sosyal kategorizasyon • Sosyal kategorizasyonun iki çıktısı vardır (Turner, 1982): 1. Grup içi benzerlikler ve gruplar arası farklılıklar abartılır. 2. Sosyal kategorizasyon; olumlu bir kimlik arayışı sosyal karşılaştırma. kendi gruplarını daha olumlu görebilmek için kayırma; diğer grupları küçümseme (iç grup kayırmacılığı).
Minimal grup paradigması • Sosyal kimlik kuramının ilk çalışmalarındandır. • Bireylerin gruplararası davranış sürecinde, kendi gruplarını kayırıp diğer grupları küçümsemeleri ve gruplararası çatışmaya girmeleri için gerekli ve yeterli koşullar nelerdir? • Minimal grup paradigması (Tajfel ve ark. , 1971).
Minimal grup paradigması • Tajfel ve arkadaşları (1971): Kandinsky ve Klee –> iç grup kayırmacılığı
Minimal grup paradigması • Başka bir araştırmada Tajfel ve Turner denekleri • X ve W olarak iki gruba ayırır. • Kendi gruplarının ve diğer grubun üyelerini bir dizi olumlu kişilik özelliği bakımından değerlendirmelerini isterler • Kendi grup üyelerini daha olumlu değerlendirmişlerdir.
Minimal grup paradigması • Sonuç olarak, • Grup halinde kategorizasyon önemsiz bir kritere göre yapılsa bile, dahil olduğumuz grubu kayırmamıza yok açıyor. • Bu nedenle kategoriler yalnızca çevreyi basitleştirmek gibi salt bilişsel bir işleve sahip değil • Özellikle insan gruplarını belirten kategorilere, olumlu ve olumsuz birtakım değerler yüklenmektedir.
Sosyal Kategorizasyon ve Sosyal Kimlik • Sosyal kategorizasyon bilişsel işlevlerinin dışında, bireyin toplumdaki yerini oluşturan ve tanımlayan yönlendirici bir sistemdir (Tajfel, 1972). • Bu da sosyal kimliğe yönlendirir. • Sosyal kimlik, bireyin belirli sosyal gruplara ait olduğu bilgisini ve bu aidiyetin yol açtığı duygu ve değerlendirmeleri içerir.
Sosyal Kategorizasyon ve Sosyal Kimlik • Grup aidiyeti yanlılıkların kaynağıdır. • Minimal grup paradigmasında denekler ödül dağıttıkları diğer kişileri tanımıyor. Yani «öteki» ortada yoktur. • Dolayısıyla diğerlerinin salt varlığı grubumuza bir kimlik kazandırmaktadır. Hayali olarak diğerlerinin varlığı kendi grubumuza bir kimlik kazandırmaktadır. «Diğeri kategorisi, grubumuza ipso facto bir kimlik verir» (Tajfel, 1972: 299). • Yani kimlik, daima bir öteki (alter) gerektirir.
Sosyal Kategorizasyon ve Sosyal Kimlik • Buna göre kategorizasyon sadece bilişsel değil, aynı zamanda motivasyonel bir işleve sahiptir. • Pozitif kimlik oluşturma işlevi. • Pozitif kimlik ise, diğer gruplarla iç grup lehine yapılan karşılaştırmalarla sağlanır. • Her grup kendi imajını, öz saygısını korumak ve yükseltmek ister. • Karşılaştırmalar aleyhte olduğunda ise birtakım bireysel ve kolektif stratejilerle imajın korunması sağlanmaya çalışılır. • Örneğin, grubu değiştirmek. • Ya da karşılaştırma boyutunu değiştirmek vb.
Sosyal Karşılaştırma • Tajfel ve Turner’ın kuramlarında Festinger’ın da etkisi vardır. • «insan denen organizmada, görüşlerini ve yeteneklerini diğerlerininkilerle karşılaştırarak değerlendirme yönünde bir güdü vardır. » • Festinger’ın sosyal karşılaştırma kuramına göre, inançlarımızın, düşüncelerimizin ve yeteneklerimizin doğruluğunu sınama yönünde bir gereksinimimiz vardır ve bu gereksinim doğrudan karşılaştırma yoluyla giderilir. • Sosyal karşılaştırma yoluyla kendimizi tanır, inançlarımızın geçerliliğine olan güvenimizi kazanırız.
Sosyal Karşılaştırma • Kendimize ilişkin algılardan, başkalarından ve dünyadan emin olmak için sosyal karşılaştırmalar yaparız. • Ayrıca belirli bir görüş birliğine dayanan algılarımızın, başka bir görüş birliğinin ürünü olan diğer olası algılardan daha iyi ve doğru olduğuna inanma eğilimimiz vardır. • Festinger bireyler tarafından gerçekleştirilen sosyal karşılaştırmayı anlatırken; sosyal kimlik kuramı «biz ve diğerleri» arasındaki yani gruplararası karşılaştırmayı ele alır (Tajfel, 1978).
Sosyal Karşılaştırma • Sosyal kimlik kuramı, insanların kendilerini de diğer insanlar gibi sınıflandırdıklarını ve bu sınıflandırma sonucu edindikleri kimlik ile benlik saygılarını yükseltmeye çalıştıklarını öne sürer (Turner, 1990). • Kişilerin üyesi oldukları grupların toplum içindeki konumları onların kendilik değerini etkiler ve toplumsal kimliklerini belirler.
Sosyal Karşılaştırma • Kendimizi bir iç-grup üyesi ve bir diğer bireyi dış-grup üyesi olarak sınıflandırıp sosyal karşılaştırmada bulunduğumuzda, gruplararası ayırdediciliği yani farkı olduğundan daha büyük olarak algılarız. • Bu karşılaştırma sonucunda iç grubu kayırma gerçekleşir ve iç grup daha olumlu algılanır (Tajfel ve Forgas, 1981). • Böylece olumlu bir sosyal kimlik oluşur ve benlik saygısı yükselir.
Sosyal Karşılaştırma • Bireyin kimliği, üyesi olduğu grubun toplum içindeki konumu ile belirlenmektedir. • Kendi grubumuzun değerini diğer gruplar ile karşılaştırarak ölçeriz. • Bu gruplararası karşılaştırmaların sonuçları dolaylı olarak benlik değerimize katkıda bulunur. • Eğer, grubumuz belirli bir değer boyutu üzerinden üstün algılanıyor ise bu hoşumuza gider. • Bireyler, benlik saygılarını yükseltmek için üyesi oldukları grubu dış gruba oranla daha olumlu algılar. • İnsanlar «bizi» güvende hissetmek için «onları» küçümserler.
Sosyal Karşılaştırma • Kısaca, • Sosyal kategorizasyon bireyin kendi grubu ve dış grup arasındaki farklılıkları abartmasına yol açmaktadır. • Sosyal karşılaştırma bu abartma etkisinin seçiciliğini ortaya koyar. Yani abartma, kendini yüceltme yönünde gerçekleşir. • Sonuç olarak grup içi benzerliklerin ve gruplararası farklılıkların abartılışı daha da belirgin hale gelir.
Sosyal Kategorizasyon, Sosyal Karşılaştırma ve Sosyal Kimlik 1 • Sosyal kimlik • Sosyal sınıflandırma • Bireyin toplum içindeki yeri • Sosyal kimlik grup üyelikleri aracılığıyla bireyin sosyal sistem içindeki yerine ilişkin tanımlamaları yoluyla anlaşılabilir.
Sosyal Kategorizasyon, Sosyal Karşılaştırma ve Sosyal Kimlik 2 • Belirli bir grubun üyesi olmak • Grubun bireyi doyurmaması • Grubu terk etmek
Sosyal Kategorizasyon, Sosyal Karşılaştırma ve Sosyal Kimlik 3 • Tüm gruplar toplumda diğer grupların içinde yer alır. • Diğer gruplarla yapılacak sosyal karşılaştırma • Olumlu kimlik • Gruplar, diğer gruplarla aralarında gerçekleştirilen karşılaştırma sonunda algılanan farklılıklarıyla anlam kazanırlar.
Sosyal Kimlik ve Sosyal Yapı • Sosyal kimlik grup ilişkilerinin dinamiklerini anlamak açısından önemli • gruplararası çatışma, kolektif eylem, sosyal hareketler gibi. • Toplum ve birey arasındaki diyalektik ilişkiye sosyal kimlik yaklaşımı aracılık etmektedir. • Toplumlar, bir diğeriyle olan güç, statü ve itibar ilişkilerine dayanan büyük ölçekli sosyal kategorilerden oluşmaktadır (ırk, cinsiyet, din, sınıf vb. ). • Bu büyük örneklemli gruplar, toplumda iyi bir konum, güç ve saygınlık edinerek diğer gruplardan olumlu yönde ayrılabilirler.
Sosyal Kimlik ve Sosyal Yapı • Ancak, grubun toplumdaki konumu iyi değilse, bu gruba üyelik bireyde doyurucu olmayan, olumsuz bir sosyal kimlik oluşmasına yol açar. • Ancak kimi zaman, diğer grupların bireyin üye olduğu gruptan üstün olduğu o kadar açıktır ki, o grup üyeliğinden olumlu bir sosyal kimlik kazanmak olası değildir (Turner, 1991).
Sosyal Kimlik ve Sosyal Yapı • Alt grup üyeliği, potansiyel olarak üyelerine olumsuz bir sosyal kimlik yüklemektedir. • Düşük benlik saygısı • Sosyal hareketlilik • Farklı davranışsal stratejiler benimseyebilir. • İki inanç sistemi: • sosyal hareketlilik ve sosyal değişim.
Sosyal Hareketlilik ve Sosyal Değişim • İçgrup olumlu bir sosyal kimlik sunmadığında, bireyler bazı stratejiler kullanarak olumlu sosyal kimlik arayışına baş vurma eğilimindedir: • Sosyal hareket inanç sistemi (gruplar arası sınırlar geçirgen) • İç grubu terk etmek • Sosyal değişim inanç sistemi (gruplar arası sınırlar geçirgen değil) • Karşılaştırma kriterini değiştirmek • Karşılaştırma boyutuna yüklenen değeri değiştirmek • Karşılaştırma grubunu değiştirmek • Doğrudan rekabet
İnanç sistemi • Sosyal hareketlilik Bilişsel alternatif yok Sosyal kimliği geliştirme stratejisi • Bireysel hareketlilik • Sosyal yaratıcılık • Sosyal değişme Bilişsel alternatifler • Sosyal rekabet Özgül taktikler • Asimilasyon • Gruplararası yeni karşılaştırma referansı • Karşılaştırma boyutlarını yeniden değerlendirme • Farklı gruplarla karşılaştırma • Sivil haklar faaliyeti, devrim, savaş vb.
Sosyal Hareketlilik • Grup sınırları geçirgendir. • Çok çalışarak ya da ilişkiler yoluyla üst gruba geçilebilir. • Bireysel stratejiler • Baskın grup bu ideolojiyi yaymak için uğraşır. • Bu bir takım modern batı kapitalist toplumları karakterize eden bir «mittir» . • Neden mittir?
Sosyal Değişim • Gruplar arası sınırların sert/katı, değişmez ve geçirgen olmayan süreçlere yönelik bir inanç. • Bireysel hareket mümkün değil. • Grubun sosyal statüsünü iyileştirme • Bunlar bireysel değil, grupsal stratejilerdir. • İki çeşidi vardır: • Sosyal yaratıcılık • Sosyal rekabet
Sosyal Değişim: Sosyal Yaratıcılık • Karşılaştırma boyutunu değiştirmek • Çocuklar- kulübe inşaatı- malzeme kalitesi- bahçe güzelliğinin vurgulanması • Karşılaştırma boyutuna yüklenen değeri değiştirmek • Siyah deri rengi olumsuz anlamını müzik ve spor gibi alanlarda olumlu kılma • Karşılaştırma grubunu değiştirmek • Kendilerini daha alt statüdeki gruplarla karşılaştırmak
Sosyal değişim: sosyal rekabet • Grup sınırları geçirgen değil, aradaki güç farkı haksız ve değişebilir • Doğrudan rekabet • Sosyal rekabet, alt grup bilişsel alternatifleri ortaya koyabildiği zaman gerçekleşir. • Radikal alternatif bir ideoloji ortaya çıkarır. • Örneğin; Tel Aviv ve Yafa’da Yahudi ve Arap öğrenciler • Şiddetli terörizm (örneğin 1960’lardaki Siyah insan hakları hareketi), sivil savaş (Kuzey İrlanda), pasif direniş (Gandhi) ve devrimin (İran) görece yapısal politikleştirilmesini içerir.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Bir sosyal kategorinin bazı kişiler tarafından diğerlerine kıyasla daha iyi temsil edildiği –prototiplik • Kuş kategorisi : serçe ve devekuşu • Prototip= kategorinin en iyi örneği.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Turner kendini kategorilendirme teorisinde grupların oluşumunu analiz etmiştir ve prototip kavramını kullanmıştır. • Bazı benlik kategorileri diğerlerine göre daha kapsayıcı olabilir (bilim adamısosyal psikolog gibi). • yani kimliklerin soyutluluk düzeyi farklılaşmaktadır. Üç düzey ayırt edilebilir: • Kişilerarası düzey: alt soyutlama düzeyi/kişisel kimlik. Benlik bireysel bir kişidir. • Gruplararası düzey: orta soyutluluk düzeyi/sosyal kimlik. Benlik, bir sosyal grubun üyesidir. • Türler arası düzey: üst soyutlama düzeyi/benlik bir insan olarak anlaşılır. • Herhangi bir özellik bağlama göre bireysel kimliğin veya belirli bir sosyal kategorinin ya da insanoğlunun bir özelliği olarak işleyebilmektedir.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Kişisel kimlik – sosyal kimlik arasında gidiş geliş • Sosyal kimliğe geçişte grubun diğer üyelerine benzeme söz konusudur. • Kişisel özelliklerden sıyrılma ve kendini grubuyla birlikte diğer gruplardan ayırma. • Bu süreç grup davranışını mümkün hale getirir. Kolektif kimlik başat hale gelir. • Belirli bir bağlamda, bir grup insan arasındaki farklar, bu insanlar ve diğer gruplar arası farklardan daha az olduğu zaman bu insanlar bir grup olarak algılanır. • Bu metakontrast ilkesi olarak adlandırılır.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Bu ilkede kategorilendirmede önemli olan göreceli benzerlik ve farklardır. • Örnek: • Bir bireyin Türk olarak sınıflandırılabilmesi için öne sürülen karşılaştırma kriterlerine göre çeşitli Türkler (Ahmet, Hasan…) arası farkların, Türkler ile Yunanlar arasındaki farklardan daha az olması gerekmektedir. • Örneğin Almanya’da yaşayan Türklerin ulusal kimliklerine daha çok sarılmaları, hemşerilik duygularının daha güçlü olmaları bununla açıklanabilir. • Aynı ülke içerisindeki farklı etnik veya dinsel kökene sahip olan insanların bütünleşme sorunları da bununla ilişkilendirilebilir.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Gruplar, diğer gruplar tarafından çerçevelenmiş bir ortamda bulunurlar. Dolayısıyla grup dinamikleri başka grupların da var olduğu ortamlarda işlemektedir. • Bir grup daima diğerlerine göre, diğerlerinin varlığıyla kendini algılar, tanımlar ve hareket eder. • Bu yüzden bireyin hangi grup içinde ve hangi gruplarla ilişki içinde olduğu önemlidir. • Örneğin; • Avrupa’da yaşayan bir Afyonlunun kendisini bir Çorumluya Türkiye'deki Afyonlulara kıyasla daha benzer algılaması. «Biz Türkler» iç grubu ve grup içindekilerin neredeyse özdeşleştirilmesi. • Buna karşılık Almanların diğeri-dış grup olarak nitelendirilmesi. Almanların çeşitli grupları arasındaki farklar silinerek benzerlikleri büyütülür; diğer yandan Almanların iç grupla (Türklerle) olan farkları büyütülür.
Kendini kategorilendirme, prototipiklik ve metakontrast • Gruplar kendilerini diğer gruplarla karşılaştırdığı zaman olumlu ve olumsuz gördükleri boyutlarda diğer grupla arasındaki mesafeyi mümkün olduğunca açar. • «biz onlardan daha dürüstüz. » gibi. • Gruplararası ilişkiler insanların sosyal kimliklerini pekiştirme işlevine sahiptir.
- Slides: 41