Sosyal Gvenlik Sistemi Bireysel Emeklilik ve Genel Salk

Sosyal Güvenlik Sistemi Bireysel Emeklilik ve Genel Sağlık Sigortası Sunumun ana versiyonu Sosyal Güvenlik Kurumu eski Başkanı Sn. A. Tuncay TEKSÖZ tarafından hazırlanmış, bazı bölümler R. Hakan ÖZYILDIZ tarafından eklenmiştir. 2014 www. hakanozyildiz. com hakanozyildiz@gmail. com

Sosyal güvelik neden dersimizin konusu? BÜTÇEYE YÜKÜ www. hakanozyildiz. com 2

Sosyal güvelik harcamaları Faiz dışı harcamaların 1/4 ‘ü kadar. Hemen hemen kamunun toplam yatırımlarına eşit. www. hakanozyildiz. com 3

Bütçe harcamları esnek değil Gelirleri dolaylı vergilere, yani harcamalara bağlı olan bütçenin harcamaları esnek değil. Ekonomi küçüldükçe gelirler azalırken, harcamalarda esneklik olmadığı için azalmıyor. Aksine bütçe açığı büyüyor. Büyüyen açığı finanse etmek için daha fazla borçlanmak gerekiyor. www. hakanozyildiz. com 4

Sistemin yükü her geçen yıl büyüyor Sosyal devlet vatandaşının geleceğini, emekliliğini, sağlığını düşünmek zorundadır. Ama ne kadar? www. hakanozyildiz. com 5

Türkiye yine önde. . . www. hakanozyildiz. com 6

Devletlerin emeklilik için harcamaları büyüyor www. hakanozyildiz. com 7

Finansman Açığı Ekonomik İstikrarı Tehdit Edecek Büyüklükte… Sistemin son oniki yıllık açığı faizde değerlendirilseydi ne olurdu? 2006 sonu (Milyar YTL) SSK, BK ve ES’nın 1994 -2006 arası açıklarının Hazine borçlanma faizleriyle güncellenmiş değeri 687 Toplam kamu borç stoku 363 GSMH 576 www. hakanozyildiz. com 8

Dünya yaşlanıyor, sorun büyüyor www. hakanozyildiz. com 9

Ancak, ağırlıkla fonlu sistemlerle yönetilen gelişmiş ekonomilerde nüfus gittikçe yaşlanıyor. Emeklilik sonrası hayat beklentisi artıyor. Bu durum emeklilik fonlarını daha fazla getiri elde etmeye zorluyordu. Bu nedenle daha çok risk almalarına göz yumuldu. www. hakanozyildiz. com 10

Dünyada durum farklı Emeklilik sistemleri fonlara dayalı. Ancak son kriz onların dengesini de bozdu. Sistemde büyük sorunlar var. www. hakanozyildiz. com 11

Emeklilik fonlarının varlıkları küresel likidite için çok önemli ve yıllar itibariyle artıyor. Fonların % 70’i ABD, İngiltere, Japonya’ya ait. www. hakanozyildiz. com 12

Emeklilik fonları sanayileşmiş ekonomilerde hayati önem taşıyorlar. Ülke tasarruflarının büyük bir bölümünü oluşturuyorlar. Büyük yatırımlar için gereken uzun vadeli krediler bu fonlardan sağlanıyor. www. hakanozyildiz. com 13

Emeklilik Fonlarının paraları borsalarda Son kriz kamu borçlarını büyüttü. Bu nedenle faizlerin yükselmesi kamu dengelerini ve yatırım kararlarını olumsuz etkiliyor. Ancak, emeklilik fonlarının da daha yüksek getiriye ihtiyaçları var. www. hakanozyildiz. com 14

Ekonomide bu kadar büyük yer tutan fonlar kayba uğrayınca, ekonomiye etkisi olumlu olmaz. www. hakanozyildiz. com 15

Emeklilik fonlarının dengeleri bozuk 1998 yılında 100 birim olan varlıkları, 2010 yılı itibariyle; 140’lar düzeyine çıkabilirken, yükümlülükleri 195’ler düzeyine ulaştı. Denge, yaşlanan nüfus nedeniyle, gittikçe daha da bozulacak. www. hakanozyildiz. com 16

ABD’nin işi çok zor Eğer tedbir alınmazsa, 2025 yılında söz verilen sosyal ödemeler + faiz ödemeleri, toplam bütçe gelirlerine eşit olacak. Yani diğer (maaş, askeri vb. ) harcamalar için ABD borç bulmak zorunda. www. hakanozyildiz. com 17

SOSYAL GÜVENLİK NEDİR? www. hakanozyildiz. com 18

Sosyal Güvenliğin Temel Esasları • • • Sosyal güvenlik terimi neyi ifade eder? Sosyal güvenlik sistemlerine neden ihtiyaç duyulur? Sosyal güvenliğin hedef kitlesi kimlerdir? Sosyal güvenliğin sunulma yöntemleri nelerdir? Sosyal güvenlik yardımlarının (ivazlarının) yapısı ve amaçları nelerdir? www. hakanozyildiz. com 19

Sosyal güvenlik terimi neyi ifade eder? • Sosyal Politika; “gelir dağılımını ve/veya gelirin yeniden dağılımını değiştirerek belirli bir gelirden sağlanan tatmini artıran ve bu sayede toplum hayatında fertler ile sosyal gruplar arasında çıkabilecek çatışmaları ve huzursuzlukları önleyerek sosyal hayatın devamlılığını ve bütünlüğünü sağlamaya yönelik tedbirler ağı ve politikalar demeti” olarak tanımlanabilir. • Sosyal güvenlik ; “sebebi ne olursa olsun, tehlikeye maruz kalarak muhtaç duruma düşen fertlerin ve ailelerinin uğradıkları tehlikelerin zararlarından kurtarılarak, yaşadıkları toplum içinde, insan haysiyetine yaraşır bir hayat standardına kavuşturulmaları ve muhtaçlığa bağlı ihtiyaçlarının esiri olmaktan ve diğer insanlara bağımlı olmaktan kurtarılmaları garantisi” olarak tanımlanabilir. (Y. Alper. ) www. hakanozyildiz. com 20

Sosyal Güvenliğin amacı, işlevi nedir? • Ekonomik olarak aktif olunamayan dönemlerde gelir kaybını telafi etmek • Yoksullukla karşıya olan bireyler için asgari bir güvence oluşturmak • Sağlık risklerine karşı tedavi güvencesi sağlamak • Yaşlılar, engelliler, çocuklar gibi korunmaya muhtaç kesimlerin yaşam koşullarını kendilerinin ve toplumun ihtiyaçları doğrultusunda geliştirmek. www. hakanozyildiz. com 21

Sosyal Güvenliğin Kapsamı • • • Hastalık (tedavi edici hizmetler temini) Hastalık (gelir garantisi temini) İş kazası ve meslek hastalığı Analık Malullük Yaşlılık Ölüm İşsizlik Aile gelirinin yetersizliği ILO 102 sayılı “Sosyal Güvenliğin Asgari Normları” Sözleşmesi, 1952 www. hakanozyildiz. com 22

Sosyal Güvenliğin Sağlanma Yöntemleri • Sosyal sigortalar • Sosyal yardımlar • Özel Sigorta Fonları Aynı nesil içinde veya nesiller arası gelir transferi: kimden alıyor, kime veriyoruz? www. hakanozyildiz. com 23

Sosyal Sigortaların Temel Özellikleri • İşçi ve işverenin ödediği primlerle finanse edilir. • Katılım zorunludur. • Nesiller arası ve yoksul ile varsıl arasında gelir transferine dayanır. • Genellikle Tanımlanmış Fayda(DB) esasına dayanır. • Yardımlardan faydalanmak prim ödeme şartına bağlıdır. • Prim ve yardımın miktarı genellikle sigortalının geliri ile ilişkilidir. • Devlet ilave prim veya sübvansiyon yoluyla finansmana katılabilir. • Devlet garantördür. • Yardımları ve idari giderleri karşılamak üzere gelirler özel bir fonda toplanır ve nemalandırılır. www. hakanozyildiz. com 24

Sosyal Yardımların Temel Özellikleri Vergilerle finanse edilir. Karşılıksızdır. Yoksulluğun olumsuz ve yıkıcı etkilerini azaltmaya yöneliktir. Gelir ve ihtiyaç testi yapılarak yoksullara verilmesi esastır. Belirlenmiş ihtiyaç kategorileri için sosyal yardım bir hak olarak tanımlanır. • Sosyal yardımın miktarı, başvuranın toplam gelir seviyesini belirlenmiş asgari geçim seviyesine yükseltecek miktardır. Herkes için eşit değil ihtiyacı kadardır. • Mutlak yoksulluğa karşı koruma sağlar. • • www. hakanozyildiz. com 25

SOSYAL GÜVENLİĞİN ARAÇLARI Kişilerin sosyal risklere karşı güvence altına alınabilmesi aşağıdaki biçimde gerçekleştirilebilir. SOSYAL GÜVENLİK Ulusal Yardım Programları SOSYAL YARDIMLAR Primli Rejimler SOSYAL HİZMETLER www. hakanozyildiz. com SOSYAL SİGORTALAR 26

Emeklilik (yaşlılık) Sigortasının Finansmanı v DAĞITIM / PAYG (PAY-AS-YOU-GO) SİSTEMİ v FONLU SİSTEM Ö Kamu tarafından veya özel sektörce işletilen Ö Bireysel hesaplarda veya topluca takip edilen v KARMA SİSTEMLER Ö PAYG + ZORUNLU FONLU SİSTEM Ö PAYG + GÖNÜLLÜ FONLU SİSTEM Ö PAYG + ZORUNLU FONLU SİSTEM + GÖNÜLLÜ FONLU SİSTEM www. hakanozyildiz. com 27

Emeklilik Gelirinin Tespiti • Tanımlanmış Fayda (Defined Benefit) Emekli aylığının düzeyi hakkında önceden bir söz verilir. Bu sözün tutulamama riskini bir sponsor üstlenmek zorundadır. • Tanımlanmış Katkı (Defined Contribution) Emekli aylığının düzeyi emeklilik öncesi toplam birikim düzeyine ve emeklilikte yaşam süresine bağlıdır. Önceden bir söz verilmemiştir. Gelirin düzeyine ilişkin risk sigortalıya aittir. www. hakanozyildiz. com 28

EMEKLİ MAAŞI HAVUZU (¼ oranı) GELİRLER= Ortalama Ücret (maaş) X Prim (=% 20) X Çalışan Sayısı GİDERLER= Emekli sayısı X Ortalama ücret X Emekli aylığı (=%80) www. hakanozyildiz. com 29

SOSYAL SİGORTA KURULUŞLARI SSK (İŞÇİLER (TARIM İŞÇİLERİ İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILAR BAĞ-KUR (ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR EMEKLİ SANDIĞI DEVLET MEMURLARI (SSK Yasasından kaynaklanıyor) Bankalar Sigorta Şirketleri Reasürans Şirketleri Ticaret Odaları Sanayi Odaları Borsalar (OYAK (AMELE BİRLİĞİ (Zonguldak’taki işçiler) (ÇİFTÇİLER SANDIKLAR TAMAMLAYICI SANDIKLAR (İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILAR *Ev hanımları *Muhtarlar www. hakanozyildiz. com 30

SOSYAL YARDIM PROGRAMLARI SOSYAL YARDIMLAR SOSYAL HİZMETLER GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VATANİ HİZMET TERTİBİNDE ÖDENEN AYLIKLAR (3292) SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU (2828) KIZILAY SAĞLIK HİZMETLERİ VAKIFLAR İSTİKLAL MADALYASI ALMIŞ OLANLARA ÖDENEN AYLIKLAR (1005) MUHTAÇ ASKER AİLELERİNE YARDIMLAR (4109) (2 milyon kişinin yararlandığı YEŞİL KART) (3816) DERNEKLER 65 YAŞ ÜZERİNDEKİ MUHTAÇ ve GÜÇSÜZLERE YARDIMLAR (2022) SOSYAL YARDIM VE DAYANIŞMAYI TEŞVİK FONU (3249) www. hakanozyildiz. com 31

Sigorta kapsamı • Aktif sigortalı : 16, 1 milyon kişi – 10 milyon işçi, – 3 milyon memur • • • Pasif sigortalı 9, 5 milyon kişi 1, 7 çalışan 1 emekliye bakıyor. Bağımlılar 35, 5 milyon kişi Her çalışana 2, 2 kişi bağımlı. Her çalışan 3 kişiye bakıyor. Sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus 61, 3 milyon kişi (% 83) www. hakanozyildiz. com 32

Aktif Sigortalı Sayıları (Milyon Kişi) www. hakanozyildiz. com 33

Emekli sayısı hızla artıyor. Aynı hızla çalışan sayısının da artması gerek. Emekli sayısı – Milyon kişi www. hakanozyildiz. com 34

Gençler iş bulamazsa, emekliler aç kalır. Bütçe açığı daha da büyür. www. hakanozyildiz. com 35

Nüfus gittikçe yaşlanıyor. Sosyal güvenlik sistemi ? www. hakanozyildiz. com 36

Bilginiz olsun. . . Gelecekte Türkiye’nin durumu vahim! www. hakanozyildiz. com 37

Genç bir nüfusa sahibiz fakat hızla yaşlanıyoruz www. hakanozyildiz. com 38

Aktif/Pasif Oranı ve Çalışabilir Nüfusun Yaşlı Nüfusa Oranı (Diğer Ülkeler ve Türkiye, 1990’lı yılların ortalaması) www. hakanozyildiz. com 39

Aktif/Pasif oranı, çalışabilir nüfusun yaşlı nüfusa oranıyla ne ölçüde uyumlu? www. hakanozyildiz. com 40

Türkiye’de Hayatta Kalma Beklentisi, 2002 (Kadın-Erkek Ortalama) www. hakanozyildiz. com 41

Demografik Fırsat Penceresi www. hakanozyildiz. com 42

Her hizmet yılı için hak edilen emekli aylığı bağlama oranı yüksek… www. hakanozyildiz. com 43

Ele geçen ücrete göre aylık bağlama oranı yüksek. . . SSK: % 90, BK: % 127, ES: %106 www. hakanozyildiz. com 44

Mevcut emeklilerimizin büyük bir bölümü genç… 58 (K) – 60 (E) Yaşın Altındaki Emeklilerin Toplam Emekliler İçindeki Oranı www. hakanozyildiz. com 45

SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNUN DÖRT ANA BİLEŞENİ • Bileşen 1 - Hak ve yükümlülüklerin eşitlendiği, mali olarak sürdürülebilir tek bir emeklilik sigortası sisteminin kurulması • Bileşen 2 - Nüfusun tamamına, eşit, sağlık tesislerinin ortak kullanıldığı, kolay ulaşılabilir ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunu finanse eden genel sağlık sigortası sisteminin oluşturulması • Bileşen 3 - Dağınık bir halde yürütülen sosyal yardımların merkezi olarak izlenebildiği, nesnel yararlanma ölçütlerine dayalı bir sosyal yardımlar sisteminin oluşturulması ve halen sosyal güvenlik kurumları tarafından sürdürülen primsiz ödemelerin toplulaştırılması • Bileşen 4 - Bu üç temel işlevin mali kurum disiplini içinde, bütünleşmiş, etkin ve vatandaşlarımızın günlük hayatlarını kolaylaştıracak şekilde sunulduğu yeni kurumsal yapının oluşturulması www. hakanozyildiz. com 46

Yaşlılık Aylığı Alma Şartları Emeklilik Koşulları SSK BK (1479) ES İlk Kurulduğunda 25 Yıl + 5000 Gün + 60 Yaş 15 Yıl + 5400 Gün + 55 -60 Yaş 30 Yıl + 10800 Gün + 50 Yaş 2000 Öncesi 20 -25 Yıl + 5000 Gün 20 -25 Yıl + -9000 Gün 2000 Sonrası 25 Yıl + 7000 Gün + 58 -60 Yaş 25 Yıl + 9000 Gün + 58 -60 Yaş Reform Yasası 7200 25 Yıl + 9000 Gün + 58 -60 Yaş 7200 Gün + kademeli olarak 65 Yaş www. hakanozyildiz. com 47

Ülkelerde Emeklilik Yaşları ÜLKELER KADIN ERKEK YUNANİSTAN 65 65 İSPANYA* 65 65 İRLANDA 65 65 İTALYA 60 65 HOLLANDA 65 65 PORTEKİZ 65 65 İSVEÇ 65 65 LİTVANYA 59 62, 5 POLONYA 60 65 SLOVENYA 63 65 KIBRIS 65 65 MACARİSTAN 62 62 NORVEÇ 67 67 İSVİÇRE 64 65 AMERİKA ** 65 65 Kaynak: Avrupa Birliği ve Avrupa Ekonomik Alanındaki Ülkelerin Sosyal Koruma Alanında Ortak Bilgi Sistemleri, 2006, (MISSOC-2006) Edward Whitehouse " OECD, Latin Amerika/Karayipler, Doğu Avrupa/Merkez Asya Ülkelerinde Emeklilik Sistemi Analizi", OECD-2003 *İspanya'da tehlikeli işlerde çalışanların emeklilik yaşlarında farklılıklar oluşabilmektedir. ** 2027 yılına kadar kademeli olarak 67'ye yükseltilecektir. www. hakanozyildiz. com 48

Reformla Birlikte Emeklilik Sonrası Yaşam Beklentisi www. hakanozyildiz. com 49

Geçmiş Yıllar Kazançlarının Güncellemesi Mevcut sistem SSK Kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık tahsis talep tarihine kadar TÜFE * GSYİH kadar BK Kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık tahsis talep tarihine kadar TÜFE * GSYİH kadar ES 5510 Ortalama prime esas günlük kazançtaki değişim oranı (DO)ile (TÜFE) değişim oranının toplamının yarısıdır. REFORM -Mevcut kamu çalışanları için son aylık, - Kanunun yürürlük tarihinden sonra göreve başlayan ve BK kapsamındaki sigortalılar için TÜFE + %25 GSYİH En son maaşına göre www. hakanozyildiz. com 50

ÜLKELER KAZANÇLARIN GÜNCELLENMESİ DANİMARKA Emekli aylığı geçmiş dönem kazançlarına bağlı değil. BELÇİKA Fiyat Endeksi HIRVATİSTAN Nominal Ücret Endeksi ALMANYA Ücretten Emeklilik Katkı Payı Düşülmektedir. FRANSA 1987 Öncesi Ücret, 1987'den itibaren Fiyat Endeksi İRLANDA Ödenen ortalama primlere göre emekli aylığı hesaplanıyor. Kazançlara göre belirlenmiyor. İTALYA Aylığın başlangıcından önceki 5 yıllık ortalama GSYİH büyüme oranı. LÜKSEMBURG Fiyat/Ücret Endeksi HOLLANDA Temel Emeklilk için Net Minimum Ücret Endeksi AVUSTURYA Fiyat Endeksi + Düzensiz Reel Artışlar PORTEKİZ %75 Fiyat + %25 Ücret. Bu endeks Tüketici Fiyat Endeksinin % 0, 5'inden fazla olamaz. FİNLANDİYA %80 Fiyat + %20 Ücret Endeksi İSPANYA Son 2 yıllık kazançları aynen, diger geçmiş yıllar kazançları için Fiyat Endeksi İSVEÇ Ortalama Kazanç Artışı İNGİLTERE Fiyat Endeksindeki Artış ya da %2, 5 LETONYA Prime Esas Kazanç Artışı Kaynak: MISSOC 2006 www. hakanozyildiz. com 51

Emekli Aylıklarının Artışı Mevcut sistem 5510 4447 sayılı yasa ile bir önceki ayın TÜFE artış oranı kadar artırılması gerekir. SSK Bağlanan gelir ve aylıkların her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere yılda iki defa 6 aylık TÜFE oranlarına göre. Ancak; yıllık olarak çıkan yasalarla; 2003 yılından itibaren yapılan yasal düzenlemelerle seyyanen veya yılda 2 defa olmak üzere oransal olarak artırılmakta TASARI İlk defa bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra sigortalı olan kamu görevlileri ile 4 (a) ve 4 (b) kapsamındaki sigortalılar için bağlanan gelir ve aylıkların her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere yılda iki defa 6 aylık TÜFE oranlarına göre artması. Mevcut kamu görevlileri ile bunların emeklileri için ise memur maaşlarındaki artışa göre BK 2003 yılından itibaren yapılan yasal düzenlemelerle seyyanen veya yılda 2 defa olmak üzere oransal olarak artırılmakta ES Memur maaş katsayısına göre www. hakanozyildiz. com 52

EMEKLİ AYLIKLARININ ARTIRILMASI ÜLKELER DANİMARKA Temel Emekli Aylığı için Nominal Ücret Endeksi diğerleri için ihtiyari bir artış. FRANSA Kamu Emeklilik Sistemi için Fiyat Endeksi (1993'ten beri) BELÇİKA Kamu Emeklilik Sistemi Fiyat Endeksi ALMANYA Net Ücret Endeksi SLOVENYA Net Ücret Endeksi HIRVATİSTAN Nominal Ücret Endeksi İSVEÇ TÜFE ve Reel Büyüme'den %1, 6 çıkarılmaktadır. LETONYA Fiyat Endeksi İNGİLTERE Fiyat Endeksi İRLANDA Fiyat Endeksi İTALYA Fiyat Endeksi PORTEKİZ Fiyat Endeksi (ilave olarak düzensiz artışlar) HOLLANDA Temel Emekli Aylığı için Net Minimum Ücret Endeksi MACARİSTAN %50 Fiyat + %50 Ücret Endeksi İSVİÇRE %50 Fiyat + %50 Ücret Endeksi LÜKSEMBURG %50 Fiyat + %50 Ücret Endeksi ÇEK CUMHURİYETİ %70 Fiyat + % 30 Ücret Endeksi İSPANYA %75 Fiyat + %25 Ücret (sadece 1996 yılında fiyat) POLONYA %80 Fiyat + %20 Ücret Endeksi FİNLANDİYA %80 Fiyat + %20 Ücret Endeksi (1995'den beri) www. hakanozyildiz. com Kaynak: MISSOC 2006 53

Aylık bağlama oranı Mevcut Sistem İlk on yıl için % SSK 3, 5, sonraki on beş yıl için % 2, sonraki yıllar için %1 BK ( 25 yıl için ortalama % 2. 6) 5510 Yeni sistemde geçecek her yıl için 2007 -2015 arası % 2. 5 2016 sonrası % 2. 0 TASARI Yeni sistemde geçecek her yıl için % 2. 0 Yüzde elli baz üzerine her yıl için % 1 ilave ES ( 25 yıl için ortalama % 3) www. hakanozyildiz. com 54

Aylık Bağlama Oranları (Kamu Çalışanları) Ülke İngiltere Belçika Almanya Kanada Fransa Norveç Türkiye - Reform Yıllık Oran 1, 25 1, 67 1, 88 2 2 2, 22 3 2 www. hakanozyildiz. com Azami Oran %67 %75 %90 %75 %66 %100 %90 55

Emekli Aylıklarının Ortalama Ücrete Oranı (Net) (2007 verileri) Ülke Ort. Kazanç (SGP) Emekli Aylığı / Ortalama Ücret İngiltere 43. 881 $ % 41, 1 Belçika 41. 151$ % 63, 0 Almanya 45. 898$ % 58, 0 Fransa 32. 199 $ % 63, 1 Polonya 15. 858 $ % 74, 9 Macaristan 13. 682 $ % 102, 2 Türkiye 16. 788 $ % 104, 0 OECD Ort. 30. 156 $ % 70, 1 www. hakanozyildiz. com Kaynak: OECD, Pensions At A Glance 2007 56

Prim Oranları Mevcut sistem SSK Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için %20 (sigortalı % 9, işveren %11), İşkazası ve meslek hastalığı için %1, 5 -7 (işveren), Hastalık primi %11 (sigortalı %5, işveren %6) Analık %1 (işveren) BAĞKUR Malullük yaşlılık ve ölüm sigortaları için % 20, Sağlık sigortası için %20. ES Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile aylık alanlar ve hak sahiplerinin sağlık yardımları karşılığında %36 prim (sigortalı %16, kurumu %20) Kamu görevlilerinin sağlık yardımları kurumlarınca karşılanmaktadır. www. hakanozyildiz. com Yeni sistem Uzun vadeli sigorta kolları için %20 Kısa vadeli sigorta kolları için %1 -6, 5 GSS için %12 -12, 5 Devlet malullük yaşlılık ve ölüm sigortaları için % 5, Genel Sağlık Sigortası için ise %3 katkı yapacaktır. 57

İsteğe Bağlı Sigorta Mevcut sistem SSK En az 1080 gün prim ödeyenler, Her ay 30 gün kesintisiz prim ödeyerek, Prime esas kazanç sınırları arasında kendilerince belirlenecek primin %30’u, 3 ay üste prim ödenmemesi halinde sona erer BAĞKUR 18 yaşını dolduran, zorunlu sigorta kapsamında olmayan veya sosyal güvenlik kuruluşlarından gelir veya aylık almayanlarla, ev kadınları, Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklular, Basamak seçme ve yükseltme de aynen zorunlu sigortalılar gibi, %40 prim ödemek suretiyle, ES En az 10 yıl çalıştıktan sonra görevinden ayrılanlar, Müktesebinin karşılığı derece ve gösterge, ek gösterge karşılığı %30 prim ödeyerek, www. hakanozyildiz. com Yeni sistem Zorunlu sigorta kapsamında dışında kalan herkes ve kısmi çalışanlar Diledikleri kadar gün için, Prime esas kazanç sınırları arasında kendilerince belirlenecek tutar üzerinden % 20 uzun vadeli sigorta primi ile her ay için 30 gün üzerinden %12 oranında GSS primi, 58

Sosyal Güvenlik Destek Primi (2) – Bağ-Kur a tabi çalışan emeklilerin, Aylıklarının %15’i üzerinden prim ödemesi, – SSK’ya tabi çalışan emeklilerin: %30 + %1 ilâ %6, 5 Kısa Vadeli Sigorta Primi (181 -214 YTL) ödemesi – Yürürlük tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlar emekli olduktan sonra SSK’ya tabi çalışacakların emekli aylığının tamamen kesilmesi öngörüldü www. hakanozyildiz. com 59

Güncelleme Katsayısı ve Kapsam Değişikliğinin Emeklilik Sistemi Açıklarına Etkisi (%GSYİH) www. hakanozyildiz. com 60

Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile Ne Değişti? www. hakanozyildiz. com 61

Mevcut Sistem Eski Sistem Çalışma statüsüne göre Kendi Hesabına Çalışanlar İşçiler SSK Bağ-Kur Kamu görevlileri Yoksullar Emekli Sandığı Maliye ve Sağlık Bakanlıkları Türkiye’de Yaşayanlar Sosyal Güvenlik Kurumu Emeklilik Sağlık Primsiz Ödemeler www. hakanozyildiz. com Sağlık Primsiz Ödemeler TC Kimlik No: 22460097938 62

Hedef Yapı www. hakanozyildiz. com 63

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ www. hakanozyildiz. com 64

Bireysel Bazda Gelir-Tüketim ve Tasarruf İlişkisi Gelir Seviyesi Tüketim. Seviyesi 1. Amaç 2. Amaç Yaş www. hakanozyildiz. com 65

Ülkemizde mevcut sistem 1. ve 2. basamakları birlikte sağlamaktadır www. hakanozyildiz. com 66

3. BASAMAK OLARAK BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ www. hakanozyildiz. com 67

GENEL YAPI www. hakanozyildiz. com 68

Sistem Nasıl Çalışıyor. • Katılımcı ve varsa isteğe bağlı olarak işvereni emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi yapar. • Katkılar, “bireysel emeklilik hesaplarında” izlenmek üzere “Emeklilik Yatırım Fonları”na aktarılır. • Bu fonlar Portföy Yönetim Şirketleri tarafından yatırıma yönlendirilir. • Varlıklar, EGM Emeklilik Gözetim Merkezi (Takasbank gibi) saklama kuruluşu bünyesinde bireysel bazda saklanır. • Katılımcılar, emeklilik şirketindeki birikimleri bir başka şirkete aktarabilirler. • Katkılar aynı emeklilik şirketinin farklı risk-getiri yapısına sahip emeklilik yatırım fonları arasında katılımcıların tercihlerine göre paylaştırılabilir. • İsteğe bağlı olarak vefat ve maluliyet gibi risk teminatları sunulabilir. • Son açıklanan hazırlıkla, şimdi devlet katkısı getirilmesi düşünlüyor. www. hakanozyildiz. com 69

Sistem Nasıl Çalışıyor. • Emeklilik yaşı kadın ve erkek için 56 olarak uygulanacaktır. Sistemden emekli olabilmek için yaş ve en az 10 yıl üyelik koşulu sağlanmalıdır. • Katılımcı eğer emeklilik koşullarını sağlıyorsa bireysel emeklilik hesabındaki katkılar ve bunlara ait getiriler ilave vergi avantajları ile birlikte toplu para veya ömür boyu maaş olarak ödenebilir. • Katılımcı eğer emeklilik koşullarını sağlamadan sistemden ayrılıyorsa bireysel emeklilik hesabındaki kendi karkıları ve buna ilişkin getiriler birikimleri vergi avantajı olmaksızın kendisine ödenir. www. hakanozyildiz. com 70

Bireysel Emeklilik Sisteminde Güvenlik Unsurları • Fon varlıklarının şirketlerin varlıklarından ayrı olarak merkezi bir kuruluşta saklanması ve üyelere ait olması • Rekabeti ve sahiplik duygusunu güçlendiren bireysel hesapların şirketler arası transfer hakkı • Uzmanlaşmış ve mali bünyesi güçlü şirketler • Yüksek getiriyi sağlayacak portföy yönetiminde uzmanlaşma • Üyelerin sürekli bilgilendirilmesi • Şeffaf Denetim www. hakanozyildiz. com 71

Bireysel emeklilik. . . • Sosyal güvenlikte bir çok yeni açılımın altyapısını oluşturmaya aday bir sistem. • Başlangıçta kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi ve güven tesisi çok önemli. Volatilite, yanlış satış ve yanlış yönlendirme en ciddi tehditler. • Vergi teşviki yeterli, fakat vergisiz primi dışlayıcı yapısı nedeniyle katılımı sınırlayıcı şekilde, yeni bir düzenlemeye gereksinim var. • Kamunun denetim işlevi önemli. Yatırım riski dışındaki riskler en aza indirilmeli. www. hakanozyildiz. com 72

Genel Sağlık Sigortası Eski Sistemden Farkları ve Yeni Tasarı ile Karşılaştırması

Yeni sağlık sistemi • 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandı. • Eskisi sisteme göre çok değişik içeriği var. • Bütçe ve kamu dengeleri açısından gelen yük artıyor. • Sosyal devlet bu yükleri üstlenmeli diyorsanız, gelirlerle mi yoksa borçla mı açığı kapatacağınıza karar vermeniz gerekiyor. www. hakanozyildiz. com 74

Bireyler Hastalar Sağlık Hizmeti Sunucuları (Hastaneler, Doktorlar, Eczaneler, Diğer) www. hakanozyildiz. com 75

Bireyler Hastalar GSS (Vatandaşların Satın Alma Gücünü Temsil Etmek) Sağlık Hizmeti Sunucuları www. hakanozyildiz. com (Hastaneler, Doktorlar, Eczaneler, Diğer) 76

GSS İlkeleri • • Çalışanlar ve Varlıklılar İçin Primle Finansman, Yoksullar İçin Vergiyle Finansman Üyeleri Adına Pazarlık Gücünü Kullanma Sosyal Dayanışma – Zenginlerden - Fakirlere – Gençlerden -Yaşlılara – Sağlıklı Olanlardan - Hasta Olanlara – Bekar Olanlardan - Evli ve Çocuklu Olanlara • Risk Yönetimi – Bireylerin Sağlıklı Olmasından Sorumlu Olma – Koruyucu Sağlık Hizmetini Önceleme – Risk Gerçekleştiğinde Tedavi Etkin Yöntemlerle Ödeme • Sağlığa Ayrılan Kaynağın Garanti Edilmesi www. hakanozyildiz. com 77

Eski Yapıdan Farklılıkları ve Mevcut Kanun www. hakanozyildiz. com 78

Kapsanan Sağlık Hizmetleri • • • Koruyucu sağlık hizmetleri, Hastalığa bağlı sağlık hizmetleri, Analığa bağlı sağlık hizmetleri, Diş hastalıkları, Tüp bebek, Yukarıdaki sağlık hizmetleri için gerekebilecek; ilaç, kan ve kan ürünleri, aşı, ortez, protez, tıbbi araç ve gereç, tıbbi sarf, v. d. FARKLILIK: • Koruyucu Sağlık Hizmetleriyle Kapsam Genişliyor • Kapsamdaki Tüm Nüfusa Eşit Sağlık Hakkı YENİ TASARI: • • Değişiklik Yok Devlet Memurları Aynı Koşullarda Kapsamda www. hakanozyildiz. com 79

Kapsanan Sağlık Hizmetleri • Estetik amaçlı yapılan her türlü sağlık hizmeti, • Estetik amaçlı ortodontik diş tedavisi, • Sağlık Bakanlığınca ruhsatlandırılmayan ve tıbbi hizmet olduğu kabul edilmeyen sağlık hizmetleri. FARKLILIK: • Kapsam Dışı Sağlık Hizmetleri Yasada Tanımlanarak Hakkın Kısıtlanması Engelleniyor YENİ TASARI: • Yabancı Kişilerin Kapsama Alınması Öncesi Kronik Hastalıkları Kapsam Dışı www. hakanozyildiz. com 80

Kapsanan Kişiler (2006: %92) Kapsamdakiler; • Doğumdan itibaren tüm vatandaşlar • Türkiye’de 1 yıldan fazla ikamet eden yabancılar • Vatansız ve sığınmacılar Kapsam Dışındakiler; • Er ve erbaşlar, • Tutuklu ve hükümlüler, • Yabancı bir ülkede sosyal güvenlik kapsamında olanlar. FARKLILIK: • Tüm Nüfus Kapsamda (%100) YENİ TASARI: • Olimpiyat ve Avrupa Şampiyonu Sporcular Eklenmiş www. hakanozyildiz. com 81

Yol Gideri, Gündelik, Refakatçi Gideri Tedavi edilen yerleşim yeri dışına sevklerde; • Ayaktan Tedavide – Hastanın ve refakatçisinin gidiş-dönüş yol gideri, – Bu süre içerisinde ödenecek gündelikler. • Yatarak Tedavide; – Hastanın ve refakatçisinin gidiş-dönüş yol gideri, – Hastanın ve refakatçisinin gidiş-dönüş tarihleri için gündelikleri, – Yatarak tedavi süresince hekim raporu üzerine refakat gideri. FARKLILIK: • İlk Defa Yeşil Kart ve Bağ-Kur Kapsamındakilere Uygulanacak YENİ TASARI: • Değişiklik Yok www. hakanozyildiz. com 82

Yurt Dışında Tedavi İşverene Bağlı Çalışanlar Açısından; • Geçici görevle yurt dışına gönderilenlere acil hallerde sağlık hizmeti, • Sürekli görevle yurt dışına gönderilenlere tüm kapsamdaki sağlık hizmetleri, • Yurt dışında tedavi için ödenecek tutar, yurt içindeki tutarı geçemez. Farkı işveren öder, • Kurum geçici ve sürekli görevlendirmede sigorta da yaptırarak sağlık hizmetini karşılayabilir, • Yol parası ve zaruri masraflar da ödenir. Tüm Kapsamdaki Kişiler Açısından; • Türkiye’de tedavisi mümkün olmayan hastalıklarda, • Yol parası ve zaruri masraflar da ödenir. FARKLILIK: • Yeşil Kartlılar İlk Defa Yurtdışında Tedavi Kapsamına Alınıyor • Diğer Kurumlar Arasındaki Farklı Uygulamalar Sona Eriyor YENİ TASARI: • Değişiklik Yok www. hakanozyildiz. com 83

Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Koşulları • Son bir yolda 30 gün GSS primi ödemek • Primini kendi ödeyenlerde prim borcu olmaması İstisnaları; • 18 yaş ve altındakiler, • Tıbben başkasının bakımına muhtaç kişiler, • Acil haller, • İş Kazası ve Meslek Hastalığı halleri, • Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar, • Analığa bağlı sağlık hizmetleri, • Kişisel Koruyucu Sağlık Hizmetleri, • Afet ve savaş hali, • Grev ve lokavt hali. FARKLILIK: İstisnalar GSS ile geliyor • Bağ-Kur 240 Gün 30 Güne İniyor • • SSK 90 Gün 30 Güne İniyor Devlet Memuru 30 Güne Yükseliyor YENİ TASARI: • Değişiklik Yok www. hakanozyildiz. com 84

Katılım Payı Alınacak Hizmetler • Ayaktan Tedavide Muayene: 2 YTL • Ayaktan Tedavide İlaç: %10 ila %20 • Ayaktan ve Yatarak Tedavide Ortez, Protez, İyileştirme Araç ve Gereçleri: %10 ila %20 • Üst Limit: Asgari Ücretin %75’i • Yeşil Kart sahiplerine, vatansız ve sığınmacılar ile 65 yaş ve özürlü aylığı alanlar isterlerse katılım payını Sosyal Yardımlaşma Fonundan geri alabilirler. FARKLILIK: • Muayene Katılım Payı, Devlet Memurları ve Yeşil Kartlılar İçin Yeni • İlaç, Ortez, Protez Kapsam ve Oranlar Aynı YENİ TASARI: • 2 YTL’yi Azaltma ya da 5 Katına Kadar Çıkarma Yetkisi www. hakanozyildiz. com 85

Katılım Payında İstisnalar • • • İş Kazası ve Meslek Hastalığı ile askeri tatbikat ve manevralarda, Afet ve savaş halinde, Aile hekimi muayeneleri, Kişisel Koruyucu Sağlık Hizmetleri, Kronik hastalıklar, hayati önemi haiz ortez, protez ve iyileştirme araç ve gereçleri, Organ nakli, Kontrol muayenesi, Vazife malulleri, Şeref aylığı alanlar, Terörle Mücadele kapsamında aylık alanlar, Koruma altındaki çocuklar, Askeri Okullarda ve Polis Okullarında Okuyan Öğrenciler. FARKLILIK: • Mevcut Kurumlar İle Ayını YENİ TASARI: • Doku ve Kök Hücre Nakli Eklendi www. hakanozyildiz. com 86

Hizmet Basamakları ve Sevk Zinciri Tedavi edilen yerleşim yeri dışına sevklerde; • Sağlık tesislerinin – Birinci, – İkinci, – Üçüncü Basamak olarak Sağlık Bakanlığınca belirlenir. • Bunlar arasında sevk zincirinin belirlenmesi Kurumca; – Tüm yurtta veya il ya da ilçe bazında, – Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak belirlenir. • Sevk Zincirine Uymama; – İş Kazası, meslek hastalığı, afet ve savaş hali, acil haller dışında sevk zincirine uymama halinde; • Sözleşmeli sağlık tesislerinde GSS’nin belirlediği tutarın % 30’unu hasta öder, FARKLILIK: • İlk Defa Kanunda Sevk Zincirine Uyum İçin Mali Yaptırım Getirilmişti. YENİ TASARI: • Sevk zincirine uymama yaptırımı tümüyle kaldırıldı. www. hakanozyildiz. com 87

Hizmet Bedellerinin Ödenmesi ESKİ GSS KANUNU Kurum Sevk Var Sevk Yok Acil Durum Götür ü Usulü Sözleşmeli Sözleşmesiz DEĞİŞİKLİK Sözleşmeli Sözleşmesiz 100% 70%(+ Sınırsız Fark) 100% Ödeme Yapılmaz 70% 50% 100% Ödeme Yapılmaz 100% (Acillerde) 100% Yok Kamu hastaneleri için. Fatura veya başka belge gönderilmiyor. Yok www. hakanozyildiz. com 88

Satın Alma Fiyatlarının Belirlenmesi • • • Komisyon – Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, DPT Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK YÖK, TTB, TEB, TDB, TOBB, TSRŞB, TİSK, Konfederasyonlar v. d. Yazılı ve sözlü görüş alınması zorunlu. Fiyat Belirlemede Kullanılacak Kriterler – İl ve basamak, – Sağlık hizmetlerinin maliyeti, – Devletin doğrudan veya dolaylı sübvansiyonları, – Sağlık hizmetinin hayati öneme sahip olup olmaması, – Kanıta dayalı tıp uygulamaları, – Teşhis ve tedavi maliyetini esas alan maliyet-etkililik ölçütleri, FARKLILIK: – GSS’nin bütçesi • Fiyatları SGK Yerine Bakanlıklar Müştereken Belirliyor. • Sosyal Taraflardan Yazılı ve Sözlü Görüş Alınma Zorunluluğu Geliyordu. • Fiyatların Belirlenmesinde İlk Defa Yasal Kriterler Getiriliyor. YENİ TASARI: • Sosyal Taraflardan Yazılı ve Sözlü Görüş Alınması Zorunluluğu Yasadan Çıkarıldı. • • Komisyonda ÇSGB’nın Ağırlığı Artırıldı. Sağlık Hizmet Sunucuları Sınıflandırılabiliyor ve Fiyat Her Sınıf için Tek veya Gruplandırarak Farklılaştırılabiliyor. www. hakanozyildiz. com 89

Rücu Uygulaması • İş kazası ve meslek hastalığı halinde sağlık yardımını derhal sağlamaması ve bunun sonucu sigortalının tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına neden olan işverene Yapılan Tedavi Gideri • Sağlık raporu olmaksızın ya da sağlık durumunun elverişli olmadığı işte çalıştıran işverene Yapılan Tedavi Gideri • İş kazası ve meslek hastalığının işverenin kastı, iş sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı hareketi sonucu olması halinde işverene Yapılan Tedavi Gideri • Kastı veya kusurlu hareketi sonucu veya ilgili kanunlarla verilen bir görevin yapılmaması veya savsanması mahkeme kararı ile tespit edilen üçüncü kişilere Yapılan Tedavi Gideri FARKLILIK: • Üçüncü Kişiler Açısından Rücu İlk Defa Geliyor • İşveren Açısından Kamuya İlk Defa Geliyor YENİ TASARI: • Değişiklik Yok www. hakanozyildiz. com 90

Prim Oranları Mevcut Durum Kurum Hastalık İş Kazası/Meslek Hst Analık Toplam SSK 11 1 1, 5 – 7, 0 13, 5 – 19, 0 Bağ-Kur 20 --- 20 Emekli Sandığı --- --- • FARKLILIK: Devlet Memurları İçin İlk Defa %12, 5 Sağlık Primi Geliyor, Emeklilik Primi Düşüyor • Yeşil Kartlılar İçin Primi Devlet Ödeyecek: %12 • Bağ-Kur %20’den %12, 5’e Düşüyor • SSK Aynı YENİ TASARI: • Değişiklik Yok www. hakanozyildiz. com 91

İdari Para Cezaları (Kurumca Ödenen Tutarın 5 Katı İPC) • Sunulmayan sağlık hizmetini fatura etmek • Faturayı ya da faturaya dayanak oluşturan belgeleri gerçeğe aykırı olarak düzenlemek • Kapsam dışı sağlık hizmetini, kapsam içindeki gibi göstermek • Sağlık hizmetine hak kazanmayan kişilerin sağlık hizmetini fatura etmek • Kimlik tespiti yükümlülüğünü yerine getirmemek • Yardımcı üreme yöntemlerini tıbbi etik dışında uygulanması FARKLILIK: • İlk defa geliyor YENİ TASARI: • Kaldırılıyor www. hakanozyildiz. com 92

İdari Yaptırımlar ve Sözleşme Feshi (Haksız Menfaat Temin Etmek Maksadıyla) • Sunulmayan sağlık hizmetinin fatura edilmesi • Faturanın ya da faturaya dayanak oluşturan belgenin, gerçeğe aykırı olarak düzenlenmesi • Kapsam dışı sağlık hizmetinin fatura edilmesi • Sağlık hizmetine hak kazanmayan kişilerin hizmetlerinin fatura edilmesi • Kimlik tespitinin yapılmaması nedeniyle bir başka kişiye sağlık hizmetinin sunulması – Genel hükümlere göre takip – Yersiz ödenen tutarın faiziyle geri alınması – İlk fiilde 1 ay, ikinci fiilde 3 ay, üçüncü fiilde 1 yıl sözleşme feshi. FARKLILIK: • • İlk Defa Yasada Yer Alıyor Sözleşme Feshi İçin Haksız Menfaat Temin Etme Koşulu Aranıyor YENİ TASARI: • 3 Yılı Geçmemek Üzere Kurumca Belirlenecek Süre www. hakanozyildiz. com 93