Sosyal Deime ve Teknoloji Deime ve Teknoloji Bu

Sosyal Değişme ve Teknoloji

Değişme ve Teknoloji • Bu derste, toplumsal değişme ve teknoloji ilişkisi incelenecektir. Günümüzde teknolojinin her geçen gün artan oranda yaşamamızı etkilemesi teknolojinin toplumdaki rolü ve etkisi konusunun daha çok tartışılmasına neden olmaktadır. Toplumsal değişmeyi etkileyen diğer faktörlerle birlikte teknolojinin etkisinin genel bir değerlendirmesi yapılacaktır. • Teknolojik determinizmin ne anlama geldiği ve bu konu ile ilgili tartışmalar incelenecektir.

Değişme ve Teknoloji • Bu konudaki temel tartışma, teknolojinin toplumu ve toplumsal değişmeyi ne ölçüde belirlediğidir. Diğer bir deyişle teknoloji toplumsal değişmeyi belirleyen bağımsız, kendine yeten tek güç müdür yoksa kendisi de diğer faktörler tarafından şekillendirilmekte midir? • Bu tartışmaların temelinde teknolojinin toplumda rolünün ne olduğu, yani teknoloji bağımsız, kendine yeterli ve toplumu “iyiye” veya “kötüye” dönüştürecek bir faktör olup olmadığı yatmaktadır. Teknolojiye ilişkin sıradan ve biraz da iyimser yaklaşımlar, teknolojiyi toplumu biçimlendiren ona yön veren en önemli etkenlerden biri olarak ele almaktadır.

Değişme ve Teknoloji • Teknolojinin toplumdaki değişmeleri belirleyen bağımsız bir güç olduğu düşüncesi teknolojik determinizm olarak bilinmektedir (Volti, 1995). • Teknolojik determinizmin en önemli özelliklerinden biri, toplumsal değişmenin en önemli nedeninin teknolojik gelişme olduğudur. Burada teknik değişmenin özerk, “toplumun dışında” olduğu temel varsayımından hareket edilmektedir (Mackenzie and Wajcman, 1985: 4 -5). Teknolojik belirlenimcilik, sosyal olguları belirleyici veya temel bir faktör çerçevesinde açıklama eğilimindedirler.

Değişme ve Teknoloji • Sigfried Giedion, Leslie White, Harold Innis ve Marshall Mc. Luhan belirli ölçüde teknolojik belirlenimciliği kabul eden kişiler arasındadırlar. • Teknolojik determinizmin temel özellikleri şu şekilde belirtilebilir: İndirgemecidir, mekaniktir, tek nedenlidir, teknolojik özerklik, teknolojik zorunluluk, evrensellik, ilerleme olarak teknolojik-evrim, teknolojinin tarafsızlığı. Teknolojik determinizmin bir özelliği de teknolojiyi bağımsız bazen de yarı-bağımsız olarak görmesidir. • Toplumun bir ürünü veya bir parçası olmaktan çok, teknoloji, bağımsız, kendini kontrol eden, kendini belirleyen, kendine gelişen bir güç olarak görülür. Teknoloji, özerk kabul edilmektedir.

Değişme ve Teknoloji • Thomas Carlyle, R. Waldo Emerson, Nathaniel Hawthorne, Henry Thoreau, Henry Adams, John Ruskin, William Morris, George Orwell, Kurt Vonnegut teknolojinin özerk olduğunu söyleyenler arasındadır (Chandler, 1995). • İlk olarak cevaplanması gereken soru, teknolojinin kendi başına yeterli ve toplumda değişimi sağlayacak en önemli faktör olup olmadığıdır. Bu aynı zamanda şu soruları da içermektedir: Tarihsel süreç içinde teknolojinin rolü nedir? Toplumsal değişmeyi teknoloji mi belirlemektedir? Teknoloji toplumun üstünde ve ondan bağımsız mıdır? Teknolojiyi ne şekillendirmektedir?

Değişme ve Teknoloji • Bu tartışmaların özünde, teknoloji bağımsız, kendi başına yeterli ve toplumu “iyiye” veya “kötüye” dönüştürecek güce sahip bir faktör olarak kabul edilmektedir. Doğal olarak bu tür yorumlar kompleks sosyal olayların ancak basit bir açıklamasını sunabilir. Her şeyden önce teknolojinin çok önemli sosyal etkilerinin olduğu açıktır. Ancak O’Connor’ın (1993: 3) belirttiği gibi, teknolojinin tasarlanması ve biçimlenmesi toplum, politika ve kültür tarafından şekillendirilir. O’Connor’a göre, toplumu biçimlendirmek yerine, teknoloji diğer sosyal faktörler/süreçler tarafından biçimlendirilir. Sosyal süreçlerin kompleks yapısı sadece teknolojiye indirgendiğinde, bu hem teknolojinin kendisinin hem de toplumun buna verdiği anlamın yanlış yorumlanmasına yol açabilir.

Değişme ve Teknoloji • Her şeyden önce teknoloji belirli bir sosyal oluşumda yer alan bir insan aktivitesidir. Teknoloji kendini yaratan bir dünyanın içinde kendine var olamaz ve kaçınılmaz olarak onu üreten ve sürdüren toplumdan ve ilişkiler ağından bağımsız düşünülemez. Bu aynı zamanda toplumdaki zıtlıkları da yansıtır. • D. F. Noble’ın (1984: 324) belirttiği gibi, eğer tarih kimin ve nasıl yönettiğinin öyküsü ise, teknolojinin tarihi de istisna değildir. Teknolojik determinizm, insandan çok makinelerin tarihi yaptığı görüşü doğru değildir.