Sorular Veba etkeni Yersinia pestisin bulamasnda pirelerin hangi

Sorular Veba etkeni Yersinia pestis’in bulaşmasında pirelerin hangi sistemi önem taşır? A. Dolaşım sisitemi B. Sindirim sistemi C. Solunum sistemi D. Ağız yapıları E. Boşaltım sistemleri İnsanlarda pubis, kasık, perine bölgesine yerleşerek ektoparazitlik yapan bit aşağıdakilerden hangisidir? A. Pediculus humanus capitis B. Phthirus pubis C. Cimex lectularis D. Pediculus humanus corporus E. Tunga penetrans

AMAÇ Bit, pire ve tahtakurusu hakkında genel bilgi sahibi olmak, tıbbi önemleri konusunda yeterli düzeye gelmek ve mücadele yöntemlerine hakim olmak HEDEFLER Bit, Pire ve Tahtakurusunun epidemiyolojisini, ve morfolojilerini, evrimlerini bilmek Hangi hastalıkların vektörlüğünü yaptıklarını bilmek Mücadele yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak

BİTLER

İnsandan parazitlenen 3 tür bit bulunmaktadır. • Pediculus capitis (baş) • Pediculus corporus (vücut) • Phthirus pubis (kasık biti)

Baş biti insanda baştaki saçlara özellikle başın arkasındaki saç diplerine, hatta sakal ve bıyıklara bile yerleşebilir

Vücut biti iç çamaşırlarda giysilerin deriye yakın dik iç yerlerindeki kumaş liflerine yerleşir

Pubis biti pubis bölgesinde bazen de perine kasık, koltuk altı kılı, göğüs, bacak kılı, hatta kaş ve kirpik kıllarında bulunur

• Baş ve vücut bitleri 1. 5 -3 mm boyunda olup morfolojik olarak birbirlerine çok benzer. • Parlak, kirli sarı renkte • Vücut dorso-ventral basık • Baş, gögüs, karın belirgin • Baş köşeli, başta bulunan hortum sokucu- emici tipte olup kullanılmadığı zaman içeri çekilebilir. • Antenler beş parçalı • Gözleri 2 tane

• Kanatsız • 3 çift bacağı vardır. Bacaklar çengel gibi oluşumla (tırnak) sonlanır ve bu çengeller bitin yaşadığı bölgedeki kıllara veya giysi liflerine sıkıca tutunmaya yararlar. • Dişilerin arka ucu sivri iken erkeklerin arka ucu küttür

• Pubis biti diğer bitlerden daha küçük ve daha geniş vücut yapısına sahiptir. • Ayağın pençeleri diğerlerinden daha kuvvetlidir. • Bu özelliğinden dolayı Yengeç biti olarak ta adlandırılır.

• Kan emerek beslenirler ve insan kokusunu algılarlar • İnsan kanını yaklaşık 4 saatte hazmederler ve kan emme esnasında dışkılarlar. • Yaklaşık 30 -40 dakikada doyarlar. • Baş ve vücut bitleri oldukça çabuk hareket ederler ve konak vücuduna temas eden diğer konağa geçerler. • Kasık bitinin hareketi daha yavaştır.

• Baş- vücut biti 30 -40 gün yaşar. • Pubis biti 35 gün canlı kalabilirler. (00 C de 1 -2 gün ; 10 o. C-11 gün )

• Evrimlerinde yumurta→nimf →erişkin şekilleri vardır. • Dişiler döllendikten 1 -2 gün sonra yumurtlarlar. (vücut biti günde 9 -10, baş biti günde 4) • Bit yumurtaları halk arasında sirke olarak tanımlanır. • Yumurtadan nimf çıkar. • Yumurtadan erişkin oluncaya kadar geçen süre ortalama 12 -18 gündür

• Dişi bit, cinsel olgunluğa ulaştıktan ve döllendikten sonra 1 -2 gün içinde yumurtlamaya başlar • Yumurtalarını yapıştırmak için yapıştırıcı üretirler • Baş biti, ense ve kulakların üzerindeki saçlara, kasık biti, kasık, göğüs, koltukaltı kılları, sakal, bıyık kıllarına, vücut biti ise giysilerin kıvrımlarına, dikiş yerlerine ve nadiren göğüs ve koltukaltı kıllarına yumurtalarını yapıştırırlar

Epidemiyoloji Pediculus capitis: • Tüm dünyada yaygın (ABD’de her yıl 6 -12 milyon okul çocuğu) • Bireylerin sosyo-ekonomik düzeyleri çok önemli • Yayılımda yoksulluk, cehalet, kalabalık yaşam önemli • 5 -14 yaş okul çocuklarında • Özellikle kız çocuklarında fazla. Saç uzunluğunun infestasyonla direkt ilişkisi saptanamamıştır • Saç özellikleri (renk, kalite) • Ilık aylarda daha fazla • Saçtan saça direkt temasla, tarak, fırça, yastık gibi ortak kullanılan eşyalarla

BULAŞMA

Epidemiyoloji Pediculus corporis: • Kırsal kesimde ve kötü hijyen koşullarında yaşayanlarda sık • Mültecilerde kalabalık yaşanması ve giysilerin yıkanamaması nedeniyle oldukça sık • Fakirlik, savaş, doğal afetler etkili • Gelişmiş ülkelerde nadir • Bulaş direkt temas, ortak kıyafet kullanımı ile • Etiyopya’da %39

Epidemiyoloji Phthirus pubis: • Bulaşma çoğunlukla cinsel yol ile olmakta • Evsiz kişilerde direkt bulaşma gösterilmiş • Çocuklarda infeste ebeveynlerden olabilir • Cinsel olgunluktaki bireylerde, özellikle bir arada yaşayan homoseksüellerde sık • Kondom kullanma bulaşı önlemez

Renk capitis corporis pubis Gri-beyaz Sarımsı kahverengi Yarı şeffaf saçlar giysiler kıllar Ağız kan emmeye, bacak saçlara tutunmaya adapte Ağız kan emmeye adapte, tırnaklar tutunmak için kıvrık Bacaklar pubis kıllarına tutunmak için, 3. bacak kıvrık Sirke Vücut özellikleri

Tıbbi Önemleri • İrritasyon sonucu bir dermatit olan Pedikuloz yaparlar. • Vektör olarak bazı hastalıkları bulaştırırlar

Pedikuloz (Pediculosis) • Nimf ve erişkinler kan emerken deride şiddetli kaşıntıya neden olurlar • Kaşıntı ve iltihaba bitin salgıladığı kanın pıhtılaşmasını önleyici maddeler sebep olur • İnfestasyonun süre ve büyüklüğüne göre genel bir allerjik tepkime gelişebilir • Sokma yerinde kabarcık olabilir • Bitin tükürüğü hemoglobini parçaladığından deri rengi koyu renk alır

Baş bitlenmesi • Kaşıntı nedeniyle genelde başın arka kısmında lezyonlar oluşur. • Buraya ikinci bakteri enfeksiyonu yerleşebilir

Vücut bitlenmesi • Oluşan lezyonlar en çok sırttta kürek kemikleri arasında, karında, bacakların iç kısmında, bel ve kalçalarda bulunur • Kaşınma ile açık tenlilerde 2 -15 mm büyüklüğünde lekeler oluşur • Kronik enfestasyonlar ve kaşınma nedeniyle deri kalınlaşabilir ve hiperpigmente olabilir • Giysilerini kan ve bit dışkısı ile boyanması da önemli bir belirtidir.

Kasık bitlenmesi (Phthiriosis) • Kaşıntı, kızartı, mavimsi lekeler • Bitin soktuğu yer şiddetli kaşınır ve kırmızımsı kabarcıklar ve kızartı oluşur • Duyarlı kişilerde karnın alt kısmında ve kalçaların iç tarafında mavimsi lekeler gelişir

Bit Vektörlüğü • Bit tifüsü (epidemik tifüs) (etken: Rickettsia prowazekii) • Dönek ateş (humma-i raci) (etken: Borrelia recurrentis) • Siper ateşi (5 gün ateşi) (etken: Rochalimaea quintana)

Tanı • Pedikülozun kesin tanısı etkenin görülmesi

Tedavi • İlaç tedavisi (Pedikülositler) • Mekanik Yöntemler • Alternatif Sağaltımlar

İlaç Tedavisi • Ucuz, kolay temin edilebilir, • Kolay uygulanabilir, • Permetrin, lindan, malatyon, piretrinler (piperonil butoksid komb. ) en sık kullanılan pedikülositlerdir • DİRENÇ?

Mekanik Yöntemler • Islak tarama yöntemi (Bug Busting) • Bol su, sirke veya saç kremi ile tarama • Islak saçta bitlerin hareketsiz kalmasına bağlı olarak saçtan uzaklaştırılması kolaylaşır. • Her 3 -4 günde bir • 2 hafta boyunca uygulanır.

Alternatif Tedaviler • Vazelin, gaz yağı, pomatlar ve mayonez • Herbal tedavi veya • Aromaterapi yöntemleri – Paw paw ağacı – Timol – Çay ağacı yağı Oral ilaç alımı

PİRELER • 1. 5 -4 mm boyunda, • kanatsız, • vücutları lateral (yandan) basık ve gövdeye yapışık gibi • Ağızları sokucu, emici tipte

Başın alt kısmında bir sıra üzerine sıralanmış olan dikenler çene yada yanak tarağını, protoraksın arkası boyunca sıralanmış dikenler ise omuz yada göğüs tarağını yaparlar

• Bazı pirelerde çok basit göz bulunmasına karşın bazılarında göz yoktur. • Göğüse bağlı üç çift bacaktan 3. çiftler daha uzun olup sıçramalarına yarar.

• Erkeklerde spiral şekilde kıvrılmış kopulasyon organı • Dişilerde kitinsel bir kese biçiminde spermateka

• Erkekler ve dişiler genellikle sıcakkanlılarda kan emerler. • Kan emdiklerinde fazla emilen kanı sindirilmeden anüslerinden dışarı çıkarırlar • 2 -3 yıl yaşarlar

• Çok sık konak değiştirirler ve konak özelliği göstermezler. • Konakların yaşadıkları yerler pirelerin yerleştikleri yerlerdir

• Sindirim sistemlerinin yapısı vektörlüklerinde önemli rol oynar • Ağız boşluğu, yutak, uzun yemek borusu, dişli ve kitinli proventrikül, kese şeklinde büyük mide, arka bağırsak, rektum

Sağlık Önemleri-1 • Pire dermatiti

Sağlık Önemleri-2 • Vektörlük -Veba (etken: Yersinia pestis) A. Tıkaç (blokaj)yapmayan B. Tıkaç (blokaj) yapan C. Yarı tıkaç yapan Xenopsylla cheopis (sıçan piresi), X. astia, X. brasiliensis -Fare tifüsü(etken: Rickettsia mooseri) Xenopsylla türü pireler

Sağlık Önemleri-3 • Ara konaklık Hymenolepis nana, H. diminuta, Dipylidium caninum için arakonak Ctenocephalides canis (köpek piresi), C. felis (kedi piresi) Pulex irritans (İnsan piresi)

Tunga penetrans (Doku piresi) • Gözü yok • 1 -1. 5 mm boyunda • Toz, toprak içinde yaşarlar • Tropikal bölgelerde (Orta Afrika, Güney Amerika) • Ayak parmaklarının altı veya arasına, tırnak altına yerleşir

• Doku içinde bir bezelye büyüklüğüne erişebilir • Kaşıntı, ağrılı çıban oluşur • Kaşınma esnasında deride açılan ufak delikten akıntı ile birlikte yumurtalar dışarı çıkar

• Meskenlerde kullanılan İnsektisitler, %5 DDT, % 1 Lindan , % 1 Diazinon gibi emülsiyonlar. • Püskürtme tozları, % 10 DDT, % 1 Lindan • Pirelere karşı hayvanlar üzerine kullanılan püskürtme tozları

Cimex lectularis (Tahtakurusu) • Kahverengi, pas kırmızısı, açık sarıdan koyu kırmızıya kadar değişen renklerdedir • 4 -5 mm büyüklüğünde • Vücut geniş, oval, yassı ve üstü kısa kalın mikroskobik tüylerle örtülüdür • Aç iken incedirler. Kan emince şişer ve renkleri daha kızarır.

• Erişkinler 6 -12 ay yaşarlar. • Dişiler yumurtalarını pürtüklü yerlere, duvar yarıklarına, tahta aralarına, kağıtlı duvarlarda kağıtların altına çabuk kuruyan ve bir yapıştırıcı olan bir salgı ile yapıştırırlar

• • • Barınağa bağlı yaşayış gösterirler. Uzun süre kan emmeden yaşarlar. Geceleri kan emerler. İnsan kanını severler. Sayıları artınca bulundukları ortamda kendilerine özgü koku verilir

Sağlık Önemleri • Dermatit • VEKTÖRLÜKLERİ YOK

Sağlık Slaytları http: //hastaneciyiz. blogspot. com